Vierdieweasyn
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
.jpg)
Vierdieweasyn (ook genoem dieweolie, Marseilles-asyn, Marseilles-geneesmiddel, profilaktiese asyn, asyn van die vier diewe, gekanferde asynsuur, vinaigre des quatre voleurs en acetum quator furum[1] ) is 'n aftreksel van asyn (hetsy van rooiwyn, witwyn, sider, of gedistilleerde wit) wat saam met kruie, speserye of knoffel gebrou word. Volgens oorlewering het gebruikers van die mengsel geglo dat dit hulle teen die plaag sal beskerm. Die resep vir die asynmengsel het byna soveel variasies as die legende self.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Daar word beweer dat hierdie spesifieke asynmengsel in die Middeleeue, tydens die uitbraak van die Swart Dood, gebruik is om te voorkom dat mense die siekte opdoen.[2] Ander soortgelyke kruie-asynmengsels is sedert die tyd van Hippokrates as medisyne gebruik.
Volgens vroeë resepte van hierdie asynmengsel is 'n aantal kruie by 'n asynoplossing gevoeg, waarna dit dan vir 'n paar dae gelaat is om te week. Die volgende asynresep het in 1937 in die Museum van Parys gehang, en daar word beweer dat dit 'n oorspronklike kopie van die resep was wat tydens 'n episode van die plaag teen die mure van Marseilles opgesit is:
Gebruik drie pinte sterk wit wynasyn; voeg 'n handvol elk alsemkruid, vleirosie, wilde marjolein en salie, vyftig naeltjies, twee onse van die klokkieblom se wortels, twee onse engelkruidwortels, roosmaryn en longkruid, en drie groot mates kanfer, by. Plaas die mengsel vir vyftien dae in 'n houer, filtreer en giet onmiddellik in 'n bottel.Gebruik die mengsel deur dit van tyd tot tyd op die hande, ore en slape te vryf, veral wanneer 'n plaagslafoffer in die nabyheid is.[2]
Dit is moontlik dat die asynmengsel wel gehelp het om mense teen die plaag te beskerm, omdat die brousel 'n aantal natuurlike vlooi-afweerders bevat het. Die plaagbakterie, Yersinia pestis, is deur vlooie oorgedra. Alsemkruid het eienskappe soortgelyk aan sederhout, wat as insekweerder gebruik kan word. Aromatiese kruie soos salie, naeltjies, kanfer, roosmaryn en klokkieblom kan ook insekte afweer. Hoewel vleirosie salisielsuur bevat, is dit hoofsaaklik by die mengsel gevoeg om reuke soos die ontbinding van lyke te verdoesel.
'n Ander resep het gedroogde roosmaryn, gedroogde salieblomme, gedroogde laventelblomme, vars wynruit, kanfer opgelos in spiritus, gekerfde knoffel, gekneusde naeltjies en gedistilleerde wynasyn, voorgestel.[3]
Moderne weergawes het gewoonlik verskillende kruie, wat dikwels salie, laventel, tiemie en roosmaryn, sowel as knoffel, insluit. Bykomende kruie soos wynruit, kruisement en alsemkruid word soms bygevoeg. Dit het tradisie geword om vier kruie in die mengsel te gebruik - een vir elke dief, hoewel vroeëre resepte 'n dosyn of meer kruie gehad het. Dit word steeds in Provence verkoop. In Italië word 'n mengsel genaamd "sewe diewe-asyn" as 'n vlugsout verkoop, hoewel die bestanddele daarvan dieselfde is as in vierdiewemengsels.[4]
Mitologie[wysig | wysig bron]
Volgens oorlewing het 'n groep diewe tydens 'n Europese plaaguitbraak siekes en dooies beroof. Toe hulle vasgetrek is, het hulle aangebied om hulle geheime resep, wat hulle in staat gestel het om die rooftogte uit te voer, in ruil vir begenadiging te oorhandig. Volgens 'n ander weergawe is die diewe reeds voor die uitbraak van die plaag gevang; hulle straf was om die slagoffers van die plaag te begrawe. Ten einde die straf te oorleef het hulle toe die asynmengsel begin gebruik. Daar word gewoonlik beweer dat die stad waarin dit plaasgevind het Marseille of Toulouse was. Die tydsperiode kon, afhangende van die verteller van die storie, enige tyd tussen die 14de en 18de eeu gewees het.[5]
'n Alternatiewe teorie beweer dat die naam "vierdieweasyn" afkomstig kan wees van "Forthave se asyn", 'n brousel wat deur Richard Forthave saamgestel en verkoop is. (Gepubliseer in 'n kort artikel in The Mirror of Literature, Amusement and Instructions (Die spieël van literatuur, vermaaklikheid en voorskrifte), Volume 12, 1828, p. 89)[5] Volgens 'n ander bron, die boek Abrégé de toute la médecine pratique (gepubliseer in 1741), word die skepping van die mengsel aan George Bates toegeskryf, hoewel Bates se eie gepubliseerde resep vir anti-pestilensiële asyn in sy Pharmacopoeia Bateana nie spesifiek die naam 'diewe' of 'vier diewe' meld nie.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ See Albert Allis Hopkins, The Scientific American Encyclopedia of Formulas: partly based upon the 28th ed. of Scientific American cyclopedia of receipts, notes and queries (Munns & Co., Inc., 1910), 878; Henry Power & Leonard William Sedgwick, The New Sydenham Society’s Lexicon of Medicine and Allied Sciences (New Sydenham Society, 1881); Matthieu Joseph Bonaventure Orfila, Practical Chemistry; Or, A Description of the Processes by which the Various Articles of Chemical Research, in the Animal, Vegetable, and Mineral Kingdoms, are Procured (Thomas Dobson and Son, at the Stone house, no. 41, South Second Street., 1818), 2; Thomas Byerley & John Timbs, The Mirror of Literature, Amusement, and Instruction; (Volume 12, 1828), 89; J.A. Paris, Pharmacologia (Volume 2, 1825), 18.
- ↑ 2,0 2,1 Rene-Maurice Gattefosse, Gattefosse’s Aromatherapy (CW Daniel Company, Ltd. First published in Paris, France in 1937 by Girardot & Cie.), 85-86.
- ↑ Hopkins, The Scientific American Encyclopedia of Formulas, 1910, 878.
- ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 30 Maart 2020.
- ↑ 5,0 5,1 Legend of Four Thieves Vinegar
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Vierdieweasyn.
