W.O. Kühne

Wilhelm Otto Kühne (1924 - 1988) was ’n Afrikaanse skrywer van kinder- en jeugboeke, wat veral bekendheid verwerf met sy boeke oor Huppel en sy maats.

Lewe en werk

Wilhelm Otto Kühne is op 7 Junie 1924 in die distrik Graaff-Reinet gebore, waar hy op sy vader se plaas grootword en sy skooljare op die dorp deurbring. Sy pa was Wilhelm Otto Gustav Adolf Kühne, die seun van ’n Duitse handelaar en oorspronklik van Zeekoegat in die distrik Ladismith. As kind doen hy polio op, maar dissiplineer homself so dat hy later sportonderwyser word. Vanaf 1934 woon die gesin op ’n plaas in die Graaff-Reinet distrik. Hy matrikuleer in 1941 aan die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet. Van 1942 tot 1943 studeer hy aan die Graaff-Reinet Opleidingskollege en verwerf die Primêre Onderwyssertifikaat, waarna hy in 1944 aan die Paarl Opleidingskollege die kursus in liggaamlike opvoeding voltooi en die Hoër Primêre Onderwyssertifikaat behaal. Van 1945 gee hy vir vier jaar skool by Cape Town High School en daarna aan die Laerskool Vredehoek in Kaapstad. In Maart 1949 tree hy toe tot die joernalistiek by Die Burger, en vanaf 1954 dien hy agtereenvolgens op die redaksies van Die Huisgenoot, Sarie Marais en in 1960, ná afloop van ’n uitgebreide oorsese reis, vir ’n jaar as redakteur van Die Jongspan.

Hierna keer hy terug na Die Burger, waar hy onder andere die drama van die Sishen-Saldanha ertsprojek meemaak en vir meer as tien jaar voltyds die rubriek “Van alle kante” behartig. Hy is onder meer Die Burger se eerste seiljagverslaggewer en in hierdie kapasiteit maak hy die eerste twee Kaap-na-Rio wedvaarte mee. Hy is ook omgewingsverslaggewer en bylaeredakteur en neem dikwels waar as nuusredakteur. Teen die einde van 1979 tree hy af, maar aangesien die Laingsburg-vloedramp plaasvind op die naweek van sy aftrede, kry hy opdrag om die beriggewing daaroor te koördineer en ’n boek daaroor te skryf In 1980 onderneem hy as waarnemer ’n reis na Antarktika op die SA Agulhas. Hy is in 1951 met Dorothy Margaret Hill getroud, voorheen redaksie-kunstenares van die Nasionale Pers, wat meeste van sy boeke illustreer. Hulle het twee seuns, Conrad en Klaus. Die “Huppel”-karakter is gebaseer op hulle seun Klaus, wat deur Dorothy geteken is toe hy so vier, vyf jaar oud was. Die gesin woon in Tamboerskloof in Kaapstad. Hy is op 21 September 1988 in sy huis in Tamboerskloof oorlede na ’n ernstige siekte van langer as ’n jaar.

Skryfwerk

Terwyl hy nog onderwyser is, verskyn sy eerste verhale in Die Klein Burger en later ook in Die Jongspan. Hy verwerf veral bekendheid met die “Huppel”-reeks, wat van die weinige fantasieë is wat in ’n reeks boeke verwerk word. Die boeke in die reeks is “Huppelkind”, “Huppel maak ’n plan”, “Wip-Huppel-Wip”, “Vrolike Huppelkind”, “Huppel by die water” en “Huppel verjaar”. Huppel se leefwêreld is realisties geanker in die alledaagse werklikheid van Oupa en hulle huisie in Lelievlei, maar hy “reis” telkens na die fantasiewêreld van Lekkerland. In “Huppelkind” gaan woon Huppel by sy oupa. Hy het nie maats nie en sy oupa sê hy moet by die kuil op ’n stomp gaan sit en wag vir maats. In “Huppel maak ’n plan” word Vlakvloors (wie se waterwa deur Wielie en Walie getrek word) en Huppel deur die groot lummel Vleivloors gejaag. In “Wip-Huppel-Wip” gaan kuier Huppel vir die stokou storieman wat vir elke dag wat hy gelewe het ’n storie het om te vertel. “Vrolike Huppelkind” vertel van Fiefman wat by Huppel aankom met ’n sak vol goed wat sy broer Diefman gesteel het. Huppel en Fiefman wil die goed gaan teruggee. In “Huppel by die water” skrik Horingsman vir die weerkaatsing van die voëls in die water en hy kan nie kos huis toe neem nie. Sy vrou is baie kwaad en Horingsman wil die voëls straf. In “Huppel verjaar” hou Lekkerland se mense partytjie om sy verjaardag te vier. Hulle gee vir hom die stokou storieman se koekoekhorlosie as ’n geskenk, wat hulle reggemaak het. Hulle het ook vir die koekoek ’n nuwe wysie geleer. Die C.P. Hoogenhout-prys word in 1960 aan “Huppel verjaar” toegeken. Hierdie verhale word telkens herdruk en ook in versamelbundels opgeneem, waaronder “Vrolike Huppelkind” in 1976 en “Huppel en sy maats” in 1982.

Vir die jonger leser skryf hy etlike ander boeke. In “Hoera vir Klaas Jas!” gaan ’n gesin en hulle troeteldiere see toe waar Pa ’n strandhuis gaan bou. Op pad trek ’n huisie in Vaalvlei in die Klein Karoo die reisigers se aandag. Hulle vernuwe dit onherkenbaar, met die hulp van die hele gemeenskap, wit en bruin ingesluit. Klaas Jas is die vrolike bruin baasbouer, wat daarna aan die spits staan om die hele verwaarloosde omgewing op te kikker. “Piet en Jan” vertel van die tweeling Piet en Jan wat met konyne teel wat vinniger aanteel as wat hulle dit kan hanteer. Hulle besef dat hulle ’n groot probleem het wanneer die konyne al die kropslaai verorber en daar niks oor is nie. Towie, die towenaar van die besoekende sirkus, bring uitkoms wanneer hy al die konyne vir sy toorkunsies aankoop. “Die wonderbaarlike motor van Barnabas Bombas” verskyn eers as vervolgverhaal in Die Jongspan. Die Bombas-gesin bou uit rommel en afvalmateriaal meubels, ’n motor en ’n huis. Met die motor vertrek hulle vanaf Waenhuiskrans en deurreis die hele Suid-Afrika. In die fantasie “Pot, graaf en houtvurk” raak ’n bose bende messe en ander los goed soos ’n slypsteen, ’n koperpot, ’n bossaag, ’n graaf en ’n houtvurk in ’n stryd gewikkel oor ’n skat wat die graaf uitgespit het. “Pip in Otterland” het ten doel om die kind se belangstelling en liefde vir hulle natuurlike omgewing aan te wakker. Pip verander in ’n otter en kom eindelik weer as troeteldier by sy eie gesin aan. “Eendag was daar ’n witborskraai” is ’n storie binne ’n storie. Monique droom sy is ’n witborskraai en ondergaan vele avonture waarby haar eie familie ook betrokke is. Wanneer sy wakker word, het sy steeds die oorkrabbetjie wat sy as kraai by haar ma afgepik het by haar.

Verskeie gewilde verhale verwerk hy of vertel dit oor in Afrikaans. In die reeks “Bybelstories vir die kleinspan” skryf hy onder andere oor “Dawid en Goliat”, “Die geboorte van Jesus”, “Die kindertyd van Jesus” en “Moses in die mandjie”. Hy vertolk ook volksverhale van oor die hele wêreld in Afrikaans in die bundel “Die wêreld se mooiste volksverhale”, wat deur James Riordan byeengebring is. Ander kleuterboeke wat hy oorvertel of vertaal sluit in “Die flukse kabouters van Keulen”, “My prentepoetseboek” en vier stories in die reeks “Bybelstories vir die kleinspan”, naamlik “Die geboorte van Jesus”, “Moses in die mandjie”, “Dawid en Goliat” en “Die kindertyd van Jesus”. Van sy kinderverse word opgeneem in die versamelbundels “Nuwe Kleinverseboek” en “Nuwe Kleuterverseboek”. Sy verhaal “Die jong man wat te hoog wou vlieg” (’n verwerking van die Icarus-verhaal) word deur Linda Rode in die versamelbundel “Goue fluit, my storie is uit” opgeneem en sy verhale “Die gekraakte kalbas” en “Karoo-kikkers” word opgeneem in “Goue lint, my storie begint” onder redaksie van Alida Rode.

Hy skryf ook etlike verhale vir ouer kinders. Sy eerste jeugboek is “Kassie Krog in die knyp”. Hierdie boek bevat twee novelles wat beide in die droë en plattelandse Noordwes-Kaap afspeel. In beide raak Kassie betrokke by boewe, word self vir ’n tyd ’n verdagte en trek dan die skelms vas. “Die kring van Keerom” vertel van Dirk van Druten, ’n bedorwe stadsjapie, wat aanland by die plattelandse kosskool van Keerom. Weens groepdruk en die aanhitsing van Abram word hy nie aanvaar nie, maar hy verhang die bordjies wanneer hy die een is wat vir Abram red. In 1961 is “Die kring van Keerom” medewenner van die eerste prys in die wedstryd vir jeugverhale wat die Nasionale Boekhandel uitskryf. In “Die waterskeiding” is Dirk van Druten weer die held, maar dit is slegs ’n naamooreenkoms en nie ’n vervolg op die vorige boek nie. Dirk en sy hond voer die vreemde opdragte wat sy eksentrieke peetoom in sy testament gegee het, uit. Daar is egter ’n vroulike reisiger wat dieselfde opdragte as hy het en ’n aantreklike matriekmeisie raak op hom verlief. Die titel van die boek dui op sy uiteindelike keuse. Hy skryf verder die avontuurreeks van drie titels (“Die nagvlieërs”, “Die indringers” en “Die mededingers”), waarin seuns spannende avonture beleef. In “Die nagvlieërs” kuier Dirk Bodenstein in die Desembervakansie by sy vriend Raaf in die Karoo. Om sakgeld te verdien herstel hulle die buurman se grensdrade en kom dan op ’n bende af wat opium smokkel. “Vloedramp” vertel die verhaal van die vloed by Laingsburg in 1981. Sy kortverhaal “Hoe’t ons ou Koos Crous se hawerland sommer in ’n japtrap omgeploeë het” word in “Vertellers” opgeneem, saamgestel deur Merwe Scholtz, en saam met C.H. Winckler vertaal hy “Die wonderbaarlike avonture van Baron von Münchhausen” van Gottfried August Bürger.

Eerbewyse

Van die Suid-Afrikaanse Natuurlewevereniging ontvang hy in 1983 ’n goue medalje vir sy bydrae tot bewaring.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1957	Die nagvlieërs
1958	Die indringers
	Huppelkind
	Huppel maak ’n plan
1959	Wip-Huppel-wip
	Vrolike Huppelkind
	Huppel by die water
1960	Huppel verjaar
	Kassie Krog in die knyp
1962	Die mededingers
	Die kring van Keerom
	Die wonderbaarlike motor van Barnabas Bombas
1975	Hoera vir Klaas Jas!
	Piet en Jan
1976	Vrolike Huppelkind
1981	Die waterskeiding
	Vloedramp
1982	Huppel en sy maats
1983	Pot, graaf en houtvurk
	Pip in Otterland
1984	Die wonderbaarlike wedervaringe van Jurie Losper en Broer Herklaas
1985	Eendag was daar ’n witborskraai
	Vertalings
1965	Die wonderbaarlike avonture van Baron von Münchhausen – Gottfried August Bürger (saam met C.H. Winckler)
1982	Die wêreld se mooiste volksverhale – James Riordan
1983	Dawid en Jonatan – George Fryer
	Jesus leer en vertel – Russell Lee
	Moses die leier – Russell Lee
	Peter Pan vir die kleinspan – J.M. Barrie
	Samuel – Russell Lee
1984	Die ou huis – Hans Christian Andersen
1985	Die verhaal van Jona – Peter Spier

Bronnelys

Boeke

• Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale
• Boekhandel Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) “Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom” Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

Tydskrifte en koerante

• Botha, Danie “Storieman, en pa van Huppelkind” “Die Burger” 7 Junie 1988
• Korrespondent “W.O. Kühne sterf ná ’n lang siekte” “Beeld” 23 September 1988
• Rautenbach, Elmari “Huppel het nie ‘ronde hare’ nie” “Bylae by Nasionale Koerante” 17 Julie 1996

Internet

• Kruger, J.A. Kinderkeur Hoofstuk 2: http://uir.unisa.ac.za/bitstream/handle/10500/19524/Kruger__JA__0869816578__Section2.pdf?sequence=2&isAllowed=y
• Springbokboeke: http://www.springbokboeke.co.za/html/w_o__kuhne_biografie.html
• Storiewerf: http://www.storiewerf.co.za/cv's/cv_wokuhne_ph.htm
• Worldcat: http://worldcat.org/identities/lccn-n81138593/

Ongepubliseerde dokumente

• Kühne, W.O. “Toespraak deur die skrywer op 18 Desember 1962 by geleentheid van die oorhandiging van die medalje”
• Kühne, W.O. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
• Lekay, Rosalind “W.O. Kühne” Bibliografie opgestel vir ISKEMUS (Inligtingsentrum vir Kinder- en Jeuglektuur en media van die Universiteit van Stellenbosch Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein)