Gaan na inhoud

Triceratops: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
kNo edit summary
Uitgebrei, nog besig
Lyn 49: Lyn 49:


Die hande en voorarms van die triseratops het ’n taamlik primitiewe struktuur gehad in vergelyking met ander vierpotige dinosourusse soos die [[Thyreophora]]-spesies en baie [[souropode]]s. In dié twee groepe was die voorpote van vierpotige spesies gewoonlik gedraai sodat die hande vorentoe en die palms agtertoe gewys het. Triseratopse het, nes ander seratopsiërs en die verwante vierpotige [[ornitopode]]s, geloop met hul vingers wat weg van die lyf na buite wys – die primitiewe manier wat ook aangetref is by tweepotige dinosourusse soos [[teropode]]s.
Die hande en voorarms van die triseratops het ’n taamlik primitiewe struktuur gehad in vergelyking met ander vierpotige dinosourusse soos die [[Thyreophora]]-spesies en baie [[souropode]]s. In dié twee groepe was die voorpote van vierpotige spesies gewoonlik gedraai sodat die hande vorentoe en die palms agtertoe gewys het. Triseratopse het, nes ander seratopsiërs en die verwante vierpotige [[ornitopode]]s, geloop met hul vingers wat weg van die lyf na buite wys – die primitiewe manier wat ook aangetref is by tweepotige dinosourusse soos [[teropode]]s.

==Klassifikasie==
''Triceratops'' is die bekendste genus van [[Ceratopsidae]], ’n [[Familie (biologie)|familie]] groot [[Noord-Amerika]]anse [[Ceratopsia]]-dinosourusse met horings. Daar is egter lank gedebatteer oor die presiese plasing van ''Triceratops'' in die familie. Verwarring word veral veroorsaak deur die kombinasaie van kort, soliede krae (soorgelyk aan dié van [[Centrosaurinae]]) en die lang horings bo die oë (meer soos dié van [[Ceratopsidae]], ook bekend as Chasmosaurinae).<ref>{{cite web|url=http://dinosaurios.org/triceratops/|title=What is special about the Triceratops?|date=|publisher=Dinosaurios.org|accessdate=2013-12-26}}</ref> In die eerste oorsig van gehoringde dinosourusse het die Amerikaanse paleontoloog R.S. Lull twee teorieë oor moontlike linies gehad: een van ''[[Monoclonius]]'' en ''[[Centrosaurus]]'', wat tot ''Triceratops'' gelei het, en die ander van ''[[Ceratops]]'' en ''[[Torosaurus]]'', wat ''Triceratops'' ’n sentrosourine maak soos wat die groep vandag verstaan word.<ref name="HML07">Hatcher, J. B., Marsh, O. C., and Lull, R. S. (1907) ''The Ceratopsia''. Government Printing Office, Washington, D.C. ISBN 0-405-12713-8.</ref> Latere hersienings het dié mening ondersteun en die eerste groep, met kort krae, beskryf as Centrosaurinae (insluitende ''Triceratops''), en die tweede groep, met lang krae, as Chasmosaurinae.<ref name="LL15">{{cite journal | last1 = Lambe | first1 = L.M. | year = 1915 | title = On ''Eoceratops canadensis'', gen. nov., with remarks on other genera of Cretaceous horned dinosaurs | url =http://isbndb.com/d/book/on_eoceratops_canadensis_gen_nov_with_remarks_on_other_gener.html | journal = Canada Department of Mines Geological Survey Museum Bulletin | volume = 12 | issue = | pages = 1–49 | isbn= 0-665-82611-7 }}</ref><ref name="RSL33">{{cite journal | last1 = Lull | first1 = R. S. | year = 1933 | title = A revision of the Ceratopsia or horned dinosaurs | url =http://www.archive.org/details/revisionofcerato33lull | journal = Memoirs of the Peabody Museum of Natural History | volume = 3 | issue = 3| pages = 1–175 |accessdate=20 November 2010 }}</ref>

In 1949 het die Amerikaans-Kanadese paleontoloog C.M. Sternberg eerste dié teorie bevraagteken; hy het gemeen ''Triceratops'' was nader verwant aan ''[[Arrhinoceratops]]'' en ''[[Chasmosaurus]]'', gebaseer op hul skedels en horings. Dit het ''Triceratops'' ’n genus van seratopsine (hy het dit chasmosourine genoem) gemaak.<ref name="CMS49">{{cite journal | last1 = Sternberg | first1 = C. M. | year = 1949 | title = The Edmonton fauna and description of a new ''Triceratops'' from the Upper Edmonton member; phylogeny of the Ceratopsidae | url = | journal = National Museum of Canada Bulletin | volume = 113 | issue = | pages = 33–46 }}</ref> Die meeste ander wetenskaplikes, soos John Ostrom<ref name="Ostrom66">{{cite journal|author=Ostrom, J. H.|year=1966| title=Functional morphology and evolution of the ceratopsian dinosaurs| journal=Evolution | volume=20| issue=3 | pages = 290–308 | doi=10.2307/2406631|jstor=2406631}}</ref> en later David Norman, het ''Triceratops'' in Centrosaurinae geplaas.<ref>{{cite book |last=Norman |first=David |title=The Illustrated Encyclopaedia of Dinosaurs |year=1985 |publisher=Salamander Books |location=London |isbn=0-517-46890-5}}</ref>

Daaropvolgende ontdekkings en ontledings het Sternberg se mening oor ''Triceratops'' ondersteun. Lehman het albei subfamilies in 1990 gedefinieer en ''Triceratops'' as ’n seratopsine (chasmosourine) gereken op grond van verskeie morfologiese eienskappe. Buiten die kort kraag, pas dit baie goed in die seratopsine-subfamilie.<ref name="TML90">Lehman, T. M. (1990). The ceratopsian subfamily Chasmosaurinae: sexual dimorphism and systematics. in: Carpenter, K., and Currie, P. J. (reds.). ''Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches''. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 211–229. ISBN 0-521-36672-0.</ref> Verdere navorsing deur die Amerikaner Peter Dodson, onder meer ’n [[kladistiek]]e ontleding in 1990,<ref>Dodson, P., and Currie, P. J. (1990). Neoceratopsia. 593–618. in Weishampel, D. B., Dodson, P., & Osmólska, H. (reds.). ''The Dinosauria''. University of California Press, Berkeley, pp. 593–618. ISBN 0-520-06727-4.</ref> het ''Triceratops'' se plasing in die seratopsine-subfamilie verder ondersteun.

Hier onder is ’n [[Klade|kladogram]] volgens Sampson et al. (2010).<ref name="pone0012292">{{cite journal|authors=Scott D. Sampson, Mark A. Loewen, Andrew A. Farke, Eric M. Roberts, Catherine A. Forster, Joshua A. Smith, and Alan A. Titus|title=New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endimism|journal=PLoS ONE|year=2010|series=5|issue=9|doi=10.1371/journal.pone.0012292|url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0012292|pmid=20877459|pmc=2929175|volume=5|pages=e12292}}</ref>
[[Lêer:Triceratops-skull-Zachi-Evenor-002.jpg|thumb|226px|’n Triseratops-skedel (Londense Natuurhistoriese Museum.)]]

{{clade| style=font-size:85%;line-height:85%;
|label1=Ceratopsidae
|1={{clade
|1=Centrosaurinae
|label2=Chasmosaurinae
|2={{clade
|1=''Chasmosaurus''
|2={{clade
|1=''Mojoceratops''
|2={{clade
|1=''Agujaceratops''
|2={{clade
|1={{clade
|1=''Utahceratops''
|2=''Pentaceratops'' }}
|2={{clade
|1=''Coahuilaceratops''
|2={{clade
|1={{clade
|1=''Kosmoceratops''
|2=''Vagaceratops'' }}
|2={{clade
|1=''Anchiceratops''
|2={{clade
|1=''Arrhinoceratops''
|2={{clade
|1=''Ojoceratops''
|2=''Eotriceratops''
|3={{clade
|1=''Torosaurus''
|2={{clade
|1=''Nedoceratops''
|2='''''Triceratops''''' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}


== Verwysings ==
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
{{Verwysings|3}}


[[Kategorie:Orde Ornithischia]]
[[Kategorie:Orde Ornithischia]]

Wysiging soos op 18:47, 22 April 2014

Die triseratops se grootte in vergelyking met dié van ’n mens.

Triceratops
Tydperk: Laat Kryt 68–66 m. jaar gelede
↓
’n Triceratops-skelet (Natuurhistoriese Museum van Los Angeles).
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Sauropsida
Superorde:
Dinosauria
Orde:
Ornithischia
Infraorde:
Ceratopsia
Familie:
Ceratopsidae
Genus:
Triceratops

(Marsh, 1889)
Spesies
  • †T. horridus
  • †T. prorsus
Die triseratops se kraag met die skerp punte.
Triceratops
Kladistiese klassifikasie
Koninkryk: Animalia
Filum: Chordata
Klade: Dinosauria
Orde: Ornithischia
Familie: Ceratopsidae
Subfamilie: Chasmosaurinae
Genus: Triceratops
(Marsh, 1889)

Triceratops (Grieks vir "driehoringgesig") is ’n genus van plantvretende dinosourusse wat in die Laat Maastricht-tydsnede van die Laat Kryt-periode, sowat 68 miljoen jaar gelede, vir die eerste keer voorgekom het in wat nou Noord-Amerika is. Dit is een van die laaste bekende nie-vlieënde dinosourus-genera en het in die Kryt-Paleogeen-uitwissing 66 miljoen jaar gelede uitgesterf.[1]

Die triseratops het ’n groot, benerige kraag en drie horings op sy groot, viervoetige lyf gehad en het nogal soos die moderne renoster gelyk. Dit is een van die herkenbaarste dinosourusse en die bekendste seratopside. Dit het saam met die vreesaanjaende Tyrannosaurus bestaan en is waarskynlik deur laasgenoemde gejag,[2] hoewel dit minder seker is of die twee wel baklei het soos in tradisionele museums en gewilde prente uitgebeeld word.

Twee spesies, T. horridus en T. prorsus, word erken, hoewel baie ander spesies ook al genoem is. Volgens navorsing wat in 2010 gepubliseer is, is Torosaurus, ’n seratopside wat lank as ’n aparte genus beskou is, ’n Triceratops,[3][4] maar nie alle wetenskaplikes aanvaar dit nie.[5][6]

Beskrywing

Individuele triseratopse het na raming lengtes van 7,9 tot 9 m gehaal en hoogtes van 2,9 tot 3 m,[7][8] en kon 6,1 tot 12 ton geweeg het.[9] Hul grootste kenmerk was hul groot skedel; dit was van die grootste onder alle landdiere. Die grootste bekende skedel (monster BYU 12183) was na raming 2,5 m lank[3] en kon tot sowat ’n derde van die dier se hele lengte uitgemaak het.[10] Dit het ’n enkele horing op die neus gehad, net bo die neusgate, asook ’n horing van sowat 1 m bo elke oog.[11] Aan die agterkant van die skedel was ’n relatief kort, benerige kraag, met skerp punte by sekere spesies. Die meeste ander seratopsides het groot openinge in die kraag gehad, terwyl die triseratops s’n solied was.[12]

Die dier se vel was ongewoon in vergelyking met ander dinosourusse s’n. Velafdrukke van ’n tot nog toe onbeskrewe fossiel wys sommige spesies was dalk bedek met haaragtige stekels, soos dié van die meer primitiewe seratopsiër Psittacosaurus.[13]

Ledemate

Triseratops-spesies was stewig gebou en het sterk ledemate gehad, asook kort hande met drie hoewe elk, en kort voete met vier hoewe elk.[14] Hoewel hulle beslis vierpotiges was, word al lank gedebatteer oor die diere se houding. Oorspronklik is geglo die voorpote was uitgesprei om die gewig van die kop beter te kon dra.[15] Gefossileerde voetspote van dinosourusse met horings en onlangse rekonstruksies van skelette (beide fisiek en digitaal) dui daarop triseratops en ander seratopsides het ’n regop houding gehad as hulle loop, met die elmboë gebuig – ’n houding tussen heeltemal regop en met die pote uitgesprei soos by moderne renosters.[14][16][17][18]

Die hande en voorarms van die triseratops het ’n taamlik primitiewe struktuur gehad in vergelyking met ander vierpotige dinosourusse soos die Thyreophora-spesies en baie souropodes. In dié twee groepe was die voorpote van vierpotige spesies gewoonlik gedraai sodat die hande vorentoe en die palms agtertoe gewys het. Triseratopse het, nes ander seratopsiërs en die verwante vierpotige ornitopodes, geloop met hul vingers wat weg van die lyf na buite wys – die primitiewe manier wat ook aangetref is by tweepotige dinosourusse soos teropodes.

Klassifikasie

Triceratops is die bekendste genus van Ceratopsidae, ’n familie groot Noord-Amerikaanse Ceratopsia-dinosourusse met horings. Daar is egter lank gedebatteer oor die presiese plasing van Triceratops in die familie. Verwarring word veral veroorsaak deur die kombinasaie van kort, soliede krae (soorgelyk aan dié van Centrosaurinae) en die lang horings bo die oë (meer soos dié van Ceratopsidae, ook bekend as Chasmosaurinae).[19] In die eerste oorsig van gehoringde dinosourusse het die Amerikaanse paleontoloog R.S. Lull twee teorieë oor moontlike linies gehad: een van Monoclonius en Centrosaurus, wat tot Triceratops gelei het, en die ander van Ceratops en Torosaurus, wat Triceratops ’n sentrosourine maak soos wat die groep vandag verstaan word.[20] Latere hersienings het dié mening ondersteun en die eerste groep, met kort krae, beskryf as Centrosaurinae (insluitende Triceratops), en die tweede groep, met lang krae, as Chasmosaurinae.[21][22]

In 1949 het die Amerikaans-Kanadese paleontoloog C.M. Sternberg eerste dié teorie bevraagteken; hy het gemeen Triceratops was nader verwant aan Arrhinoceratops en Chasmosaurus, gebaseer op hul skedels en horings. Dit het Triceratops ’n genus van seratopsine (hy het dit chasmosourine genoem) gemaak.[23] Die meeste ander wetenskaplikes, soos John Ostrom[24] en later David Norman, het Triceratops in Centrosaurinae geplaas.[25]

Daaropvolgende ontdekkings en ontledings het Sternberg se mening oor Triceratops ondersteun. Lehman het albei subfamilies in 1990 gedefinieer en Triceratops as ’n seratopsine (chasmosourine) gereken op grond van verskeie morfologiese eienskappe. Buiten die kort kraag, pas dit baie goed in die seratopsine-subfamilie.[26] Verdere navorsing deur die Amerikaner Peter Dodson, onder meer ’n kladistieke ontleding in 1990,[27] het Triceratops se plasing in die seratopsine-subfamilie verder ondersteun.

Hier onder is ’n kladogram volgens Sampson et al. (2010).[28]

’n Triseratops-skedel (Londense Natuurhistoriese Museum.)
Ceratopsidae

Centrosaurinae


Chasmosaurinae

Chasmosaurus




Mojoceratops




Agujaceratops





Utahceratops



Pentaceratops





Coahuilaceratops





Kosmoceratops



Vagaceratops





Anchiceratops




Arrhinoceratops




Ojoceratops



Eotriceratops




Torosaurus




Nedoceratops



Triceratops














Verwysings

  1. ↑ Scannella, J.B., & Fowler, D.W. (2014). "A stratigraphic survey of Triceratops localities in the Hell Creek Formation, northeastern Montana (2006–2010)". Geological Society of America Special Papers. 503: 313–332. doi:10.1130/2014.2503(12).{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
  2. ↑ Erickson, GM; Olson, KH (1996). "Bite marks attributable to Tyrannosaurus rex: preliminary description and implications". Journal of Vertebrate Paleontology. 16 (1): 175–178. doi:10.1080/02724634.1996.10011297.
  3. ↑ 3,0 3,1 Scannella, J.; Horner, J.R. (2010). "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny". Journal of Vertebrate Paleontology. 30 (4): 1157–1168. doi:10.1080/02724634.2010.483632.
  4. ↑ Switek, Brian. "New Study Says Torosaurus=Triceratops". Dinosaur Tracking. Smithsonian.com. Besoek op 2 Maart 2011.
  5. ↑ Farke, Andrew A. (2011). Claessens, Leon (red.). "Anatomy and taxonomic status of the chasmosaurine ceratopsid Nedoceratops hatcheri from the Upper Cretaceous Lance Formation of Wyoming, U.S.A". PLoS ONE. 6 (1): e16196. doi:10.1371/journal.pone.0016196. PMC 3024410. PMID 21283763.
  6. ↑ [1], Longrich NR, Field DJ (2012) Torosaurus Is Not Triceratops: Ontogeny in Chasmosaurine Ceratopsids as a Case Study in Dinosaur Taxonomy. PLoS ONE 7(2): e32623. doi:10.1371/journal.pone.0032623
  7. ↑ "T Dinosaurs Page 2". DinoDictionary.com. Besoek op 3 Augustus 2010.
  8. ↑ "Triceratops in The Natural History Museum's Dino Directory". Internt.nhm.ac.uk. Besoek op 3 Augustus 2010.
  9. ↑ Alexander, R.M. (1985). "Mechanics of posture and gait of some large dinosaurs". Zoological Journal of the Linnean Society. 83: 1–25. doi:10.1111/j.1096-3642.1985.tb00871.x.
  10. ↑ Lambert, D. (1993). The Ultimate Dinosaur Book. Dorling Kindersley, New York. pp. 152–167. ISBN 1-56458-304-X.
  11. ↑ "Denver museum unveils 7-foot-long, 1,000-pound Triceratops skull". The Daily Courier. 18 November 2003. Besoek op 26 Desember 2013.
  12. ↑ "Making A Triceratops .Science Supplies Missing Part! Of Skeleton". Boston Evening Transcript. 24 Oktober 1901. Besoek op 26 Desember 2013.
  13. ↑ Perkins, S.; Csotonyi, Julius T. (2010). "Dressing Up Dinos". Science News. 177 (3): 22–25. doi:10.1002/scin.5591770321.
  14. ↑ 14,0 14,1 Fujiwara, S.-I. (2009). "A Reevaluation of the manus structure in Triceratops (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 29 (4): 1136–1147. doi:10.1671/039.029.0406.
  15. ↑ Dodson, P. (1996). The Horned Dinosaurs. Princeton University Press, Princeton, New Jersey. ISBN 0-691-02882-6.
  16. ↑ Christiansen, P.; Paul, G.S. (2001). "Limb bone scaling, limb proportions, and bone strength in neoceratopsian dinosaurs" (PDF). Gaia. 16: 13–29.
  17. ↑ Thompson, S.; Holmes, R. (2007). "Forelimb stance and step cycle in Chasmosaurus irvinensis (Dinosauria: Neoceratopsia)". Palaeontologia Electronica. 10 (1): 17 p.
  18. ↑ Rega, E.; Holmes, R.; Tirabasso, A. (2010). "Habitual locomotor behavior inferred from manual pathology in two Late Cretaceous chasmosaurine ceratopsid dinosaurs, Chasmosaurus irvinensis (CMN 41357) and Chasmosaurus belli (ROM 843)". New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. pp. 340–354. ISBN 978-0-253-35358-0. {{cite book}}: Onbekende parameter |editors= geïgnoreer (hulp)
  19. ↑ "What is special about the Triceratops?". Dinosaurios.org. Besoek op 26 Desember 2013.
  20. ↑ Hatcher, J. B., Marsh, O. C., and Lull, R. S. (1907) The Ceratopsia. Government Printing Office, Washington, D.C. ISBN 0-405-12713-8.
  21. ↑ Lambe, L.M. (1915). "On Eoceratops canadensis, gen. nov., with remarks on other genera of Cretaceous horned dinosaurs". Canada Department of Mines Geological Survey Museum Bulletin. 12: 1–49. ISBN 0-665-82611-7.
  22. ↑ Lull, R. S. (1933). "A revision of the Ceratopsia or horned dinosaurs". Memoirs of the Peabody Museum of Natural History. 3 (3): 1–175. Besoek op 20 November 2010.
  23. ↑ Sternberg, C. M. (1949). "The Edmonton fauna and description of a new Triceratops from the Upper Edmonton member; phylogeny of the Ceratopsidae". National Museum of Canada Bulletin. 113: 33–46.
  24. ↑ Ostrom, J. H. (1966). "Functional morphology and evolution of the ceratopsian dinosaurs". Evolution. 20 (3): 290–308. doi:10.2307/2406631. JSTOR 2406631.
  25. ↑ Norman, David (1985). The Illustrated Encyclopaedia of Dinosaurs. London: Salamander Books. ISBN 0-517-46890-5.
  26. ↑ Lehman, T. M. (1990). The ceratopsian subfamily Chasmosaurinae: sexual dimorphism and systematics. in: Carpenter, K., and Currie, P. J. (reds.). Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 211–229. ISBN 0-521-36672-0.
  27. ↑ Dodson, P., and Currie, P. J. (1990). Neoceratopsia. 593–618. in Weishampel, D. B., Dodson, P., & Osmólska, H. (reds.). The Dinosauria. University of California Press, Berkeley, pp. 593–618. ISBN 0-520-06727-4.
  28. ↑ Scott D. Sampson, Mark A. Loewen, Andrew A. Farke, Eric M. Roberts, Catherine A. Forster, Joshua A. Smith, and Alan A. Titus (2010). "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endimism". PLoS ONE. 5. 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292. PMC 2929175. PMID 20877459.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)

Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link GA

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Triceratops&oldid=1255079"