Adolessensie: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Besig
Besig
Lyn 73: Lyn 73:


In 1984 het die Vereniging vir Navorsing oor Adolessensie die eerste amptelike organisasie geword wat gewy is aan die bestudering van adolessente sielkunde. Sommige van die kwessies wat eerste aangepak is, sluit in: die debat van natuur teenoor versorging ([[Engels]]: ''nature versus nurture'') soos dit op adolessensie betrekking het, ’n begrip van die wisselwerkings tussen adolessente en hulle omgewing, en die inagneming van kultuur, sosiale groepe en historiese verband wanneer adolessente gedrag vertolk word.<ref name="Lerner, R.M, & Steinberg, L.D. 2004"/>
In 1984 het die Vereniging vir Navorsing oor Adolessensie die eerste amptelike organisasie geword wat gewy is aan die bestudering van adolessente sielkunde. Sommige van die kwessies wat eerste aangepak is, sluit in: die debat van natuur teenoor versorging ([[Engels]]: ''nature versus nurture'') soos dit op adolessensie betrekking het, ’n begrip van die wisselwerkings tussen adolessente en hulle omgewing, en die inagneming van kultuur, sosiale groepe en historiese verband wanneer adolessente gedrag vertolk word.<ref name="Lerner, R.M, & Steinberg, L.D. 2004"/>

==Sosiale ontwikkeling==
===Identiteitsontwikkeling===
Identiteitsontwikkeling is ’n stadium in die adolessente lewensiklus.<ref name="Kroger, J. 1996 pp. 40-46">Kroger, J. (1996). ''The Balance Between Self and Other''. (pp. 40–46). New York CityA. Routledge</ref> Die meeste mense se soeke na identiteit begin tydens adolessensie. In dié tyd is mense meer geneig om verskillende soorte gedrag en voorkoms te "beproef" om te ontdek wie hulle is.<ref name="Strasburger, V.C. 2014 pp. 11-19">Strasburger, V.C., Wilson B.J., Jordan, A.B. (2014) Children and Adolescents: Unique Audiences. Children, Adolescents, and the Media. (pp. 11–19). U.S.A: SAGE Publications</ref> Om ’n identiteit te ontwikkel en behou is ’n moeilike taak weens verskeie faktore, soos gesinslewe, omgewing en sosiale status.<ref name="Kroger, J. 1996 pp. 40-46"/> Proefondervindelike studies dui daarop dat dié proses akkurater beskyf kan word as identiteitsontwikkeling, eerder as identiteitsvorming, maar bevestig ’n normatiewe proses van verandering in beide inhoud en struktuur van ’n mens se idees oor die self.<ref>Steinberg, L. (2008). ''Adolescence'', 8ste uitg. New York, NY: McGraw-Hill.</ref> Die twee hoofaspekte van identiteitsontwikkeling is selfduidelikheid en selfagting.<ref name="Strasburger, V.C. 2014 pp. 11-19"/> Omdat keuses wat gedurende adolessensie gemaak word, latere lewe kan beïnvloed, sal hoë vlakke van selfbewussyn en selfbeheersing gedurende die middel-adolessensie lei tot beter besluite tydens die oorgang na volwassenheid.<ref>{{cite journal |last1=Arain |first1=Mariam |last2=Haque |first2=Maliha |last3=Johal |first3=Lina |last4=Mathur |first4=Puja |last5=Nel |first5=Wynand |last6=Rais |first6=Afsha |last7=Sandhu |first7=Ranbir |last8=Sharma |first8=Sushil |title=Maturation of the adolescent brain |journal=Neuropsychiatr Dis Treat |date= 3 April 2013|volume=9 |pages=449–461 |doi=10.2147/NDT.S39776 |pmid=23579318 |pmc=3621648 }}</ref>

Navorsers gebruik drie algemene benaderings om identiteitsontwikkeling te verstaan: selfbegrip, sin van identiteit en selfagting. Adolessente gee groter aandag aan hulle voorkoms, en bestee meer tyd daaraan en doen meer moeite daarmee, terwyl hulle liggaam verander. Anders as kinders, doen adolessente moeite om aanvaarbaar te lyk (1991).<ref name="psychtoday"/> Die omgewing speel ook ’n belangrike rol. Volgens studies deur die Amerikaanse Sielkundevereniging is dit vir adolessente met ’n minder gegoede opvoeding moeiliker om hulle identiteit te ontwikkel.<ref name="APA on adolescent environment">American Psychological Association (APA). United States Department of Health and Human Services.</ref>

====Selfbegrip====
Die idee van selfbegrip is die vermoë van ’n persoon om menings en oortuigings te hê wat met selfvertroue, eenvormigheid en standvastigheid gedefinieer word.<ref name="sciencedirect.com">{{cite journal | doi = 10.1016/j.jadohealth.2010.08.020 | volume=48 | issue=2 | title=Online Communication Among Adolescents: An Integrated Model of Its Attraction, Opportunities, and Risks | journal=Journal of Adolescent Health | pages=121–127 | pmid=21257109 | date=Februarie 2011 |vauthors=Valkenburg PM, Peter J }}</ref> Vroeg in adolessensie lei kognitiewe ontwikkeling tot ’n groter selfbegrip; ’n groter begrip van ander en hulle idees en oordele; die vermoë om oor abstrakte, toekomstige moontlikhede te dink; en die vermoë om tegelykertyd verskeie moontlikhede te oorweeg. ’n Gevolg is dat adolessente ’n aansienlike verskuiwing ondervind van die eenvoudige, konkrete en globale selfbeskrywings wat tipies van jong kinders is; as kinders definieer hulle hulleself volgens fisieke eienskappe, terwyl adolessente hulleself definieer volgens hulle waardes, idees en menings.<ref>{{cite book|last=Carlson|first=Neil R.|title=Psychology: the science of behaviour|year=2010|publisher=Pearson Education Canada|location=Toronto, Ontario}}</ref>

Adolessente kan hulle verskeie vorme van die "moontlike self" voorstel wat hulle kan word,<ref name="Markus1986">{{cite journal|author1=Markus H. |author2=Nurius P. |year = 1986 | title = Possible selves|journal = American Psychologist|volume = 41|issue = 9| pages = 954–969 | doi = 10.1037/0003-066X.41.9.954 }}</ref> asook langtermynmoontlikhede en die gevolge van hulle keuses.<ref>Nurmi, J. (2004). Socialization and self-development: Channeling, selection, adjustment, and reflection. In R. Lerner & L. Steinberg (reds.), ''Handbook of adolescent psychology''. New York: Wiley.</ref> Die verkenning van dié moontlikhede kan lei tot skielike veranderings in die voorstelling van die self terwyl die adolessent eienskappe en soorte gedrag kies of verwerp namate hy nader aan die ideale self beweeg (wat hy wil wees) en weg van die gevreesde self (wat hy nie wil wees nie). Vir baie is hierdie veranderings ongemaklik, maar dit lyk of dit ook optrede motiveer wat ooreenstem met dié van die ideale self en verskil van dié van die gevreesde moontlike vorme van die self.<ref name="Markus1986" /><ref>{{cite journal |author1=Oyserman D. |author2=Markus H. |s2cid=18620884 | year = 1990 | title = Possible selves and deliquency. | journal = Journal of Personality and Social Psychology | volume = 59 | issue = 1| pages = 112–125 | doi = 10.1037/0022-3514.59.1.112 | pmid = 2213484 }}</ref>

====Sin van identiteit====
[[Egosentrisme]] in adolessente lei tot ’n selfbewuste begeerte om belangrik in hulle groep tydgenote te voel en sosiaal aanvaar te word.<ref>Carlson, N. R., & Heth, C. (2010).</ref> Anders as die botsende aspekte van selfbegrip, verteenwoordig identiteit ’n saamhangende sin van die self wat standvastig is in verskillende omstandighede, en ondervindings in die verlede en toekomstige doele insluit. Elkeen het ’n selfbegrip, maar Erik Erikson meen nie almal ontwikkel ’n identiteit ten volle nie. Erikson se teorie van ontwikkelingstadiums sluit die [[identiteitskrisis]] in, waarin adolessente verskillende moontlikhede moet verken en verskillende dele van hulle self moet integreer voordat hulle hulle tot hulle oortuigings verbind. Hy beskryf die voltooiing van dié proses as ’n stadium van "identiteitsbereiking", maar lê ook klem daarom dat identiteitsontwikkeling nooit heeltemal en vir altyd voltooi is nie.<ref>Steinberg, L. (2008). ''Adolescence'', 8ste uitg. 287. New York, NY: McGraw-Hill.</ref>

Adolessente begin hulleself definieer geskoei op hulle "skarelidmaatskap". "Klere help tieners ’n nuwe identiteit verken, onafhanklik van hulle ouers, en om ’n verbintenis met hulle maats te vorm." Mode speel ’n groot rol daarin dat tieners "hulleself vind"; mode verander voortdurend, en dit stem ooreen met die veranderings in die persoonlikheid van tieners.<ref>"You're Wearing That?" deur Stacey Schultz. U.S. News & World Report Special Issue</ref> Om verskillend te lyk en te sien waarvan hulle hou en hoe ander reageer, laat hulle verstaan wie hulle is.<ref name="Rawlins">{{Citation |last=Rawlins |first=W.K. |title= Friendship matters: Communication, dialectics, and life course |publisher= Aldine de Gruyter |place= New York |year= 1992}}</ref>

Net soos wat mode verander en adolessente beïnvloed, verander die media. "Die moderne lewe speel af te midde van ’n toestroming van vlees op skerms, bladsye en plakkate."<ref>"The Media Assault on Male Body Image" deur Brandon Klein. Seed Magazine.</ref> Dié toestroming registreer bewustelik of onbewustelik in die brein en veroorsaak kwessies in verband met selfbeeld, ’n faktor wat tot ’n adolessent se sin van identiteit bydra.

Navorsing het onthul selfondersoek begin vroeg in adolssensie, maar die bereiking van ’n identiteit gebeur selde voor 18-jarige ouderdom.<ref>Marcia, J. (1980). Identity in adolescence. In J. Adelson (red.), ''Handbook of adolescent psychology'', pp.&nbsp;159–187. New York: Wiley.</ref> Ná skool word identiteitsontwikkeling weer grootliks beïnvloed en dit lei tot ’n heroorweging van vorige besluite oor identiteit en ’n verkenning van verdere moontlikhede.<ref>Montemayor, R., Brown, B., & Adams, G. (1985). Toronto.</ref> Daar is eintlik geen einde aan identiteitsontwikkeling nie.<ref>Steinberg, L. (2008). ''Adolescence'', 8ste uitg. 288. New York, NY: McGraw-Hill.</ref>


==Verwysings==
==Verwysings==

Wysiging soos op 13:25, 2 November 2020

Deel van ’n reeks oor
Menslike groei
en ontwikkeling
Beeld van ’n fetus in die baarmoeder
Stadiums
Sigoot  • Embrio  • Fetus
 • Baba  • Peuter
 • Kind  • Adolessent  • Volwassene
Biologiese mylpale
Bevrugting  • Swangerskap  • Geboorte  • Taalverwerwing  • Puberteit  • Menopouse  • Veroudering  • Dood
Ontwikkeling en menslike sielkunde
Kind  • Volwassenheid  • Moraal
s • b • w

Adolessensie is ’n oorgangstadium in die menslike fisieke en sielkundige ontwikkeling wat duur van puberteit tot meerderjarigheid.[1] Vir ’n seun is dit gemiddeld van 14 tot 21 jaar en vir ’n meisie van 12 tot 21 jaar.[2] Adolessensie word gewoonlik vereenselwig met die tienerjare,[1][3][4][5] maar die fisieke, sielkundige en kulturele uitdrukking daarvan kan vroeër of later wees. Puberteit begin deesdae eerder al voor adolessensie, veral by meisies.[3][6][7] Fisieke groei (veral in mans) en kognitiewe ontwikkeling kan voortduur tot in die vroeë 20's. Ouderdom is dus net ’n rowwe aanduiding van adolessensie en dit is vir geleerdes moeilik om oor ’n presiese definisie ooreen te kom.[6][7][8][9]

Twee adolessente luister na musiek.

’n Deeglike begrip van adolessensie in die gemeenskap hang af van inligting uit verskillende perspektiewe, insluitende sielkunde, biologie, geskiedenis, sosiologie, opvoeding en antropologie. In al dié perspektiewe word adolessensie beskou as ’n oorgangstydperk tussen die kinderjare en volwassenheid, en die kulturele doel daarvan is om kinders voor te berei op grootmensrolle.[10] Dit is ’n tydperk wat verskeie oorgange behels: in opleiding, indiensneming en werkloosheid, asook oorgange van een lewenstadium tot ’n ander.[11]

Die einde van adolessensie en die begin van volwassenheid verskil van land tot land. Selfs binne ’n sekere staat, nasie of kultuur kan ouderdomme verskil waarop ’n individu as volwasse genoeg beskou word dat die gemeenskap sekere voorregte en verantwoordelikhede aan hom of haar toevertrou. Dit sluit in die bestuur van ’n motor, wettige seksuele verhoudings, diens in die weermag, die koop en drink van alkohol en tabak, stemreg, die huwelik en geregtelike verantwoordbaarheid.

In die bestudering van adolessente ontwikkeling[12] kan dié tydperk biologies gedefinieer word, as die fisieke oorgang wat gekenmerk word deur puberteit en die einde van fisieke groei; kognitief, as veranderings in die vermoë om abstrak en veelvlakkig te dink; of sosiaal, as ’n tydperk van voorbereiding op grootmensrolle. Groot puberteits- en biologiese veranderings sluit in veranderings aan die geslagsorgane, lengte, gewig en massa, asook in breinontwikkeling en -organisasie. Kognitiewe voordele sluit in beide ’n toename in kennis en die vermoë om abstrak te dink en doeltreffender te redeneer. Die bestudering van adolessente ontwikkeling behels dikwels interdissiplinêre samewerking. Navorsers in neurowetenskap kan fokus op veranderings in breinstruktuur en die uitwerking daarvan op sosiale verhoudings. Sosioloë kan aandag skenk aan die aannleer van sosiale rolle en hoe dit van kultuur tot kultuur verskil.[13] Ontwikkelingsielkundiges kan fokus op veranderings in verhoudings met ouers en tydgenote as ’n funksie van skoolstruktuur en puberteitstatus.[14] Sommige weteskaplikes het al die universaliteit van adolessensie as ’n ontwikkelingsfase bevraagteken. Hulle meen eienskappe wat gewoonlik as tipies van adolessente beskou word, is nie werklik inherent aan die tienerjare nie.

Biologiese ontwikkeling

Puberteit in die algemeen

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Puberteit.
Die bolyf van ’n tienerseun. Die struktuur het verander en begin lyk soos dié van ’n volwassene.

Puberteit is ’n tydperk van verskeie jare waarin vinnige fisieke groei en sielkundige veranderings plaasvind wat tot seksuele rypheid lei. Die gemiddelde begin van puberteit is 11 jaar vir meisies en 12 jaar vir seuns.[15][16] Elke mens se individuele tydskaal vir puberteit word hoofsaaklik deur oorerflikheid bepaal, hoewel omgewingsfaktore soos dieet en oefening ook ’n invloed het.[17][18] Dié faktore kan lei tot vroeë of laat puberteit.[9][18]

Van die belangrikste dele van puberteitsontwikkeling behels spesifieke fisieke veranderings in ’n individu se lengte, gewig, liggaamsamestelling, bloedsomloop- en asemhalingstelsel.[19] Dié veranderings word hoofsaaklik deur hormonale aktiwiteit bewerkstellig. Hormone vervul ’n organisatoriese rol, deur die liggaam te beïnvloed om op ’n sekere manier op te tree sodra puberteit begin,[20] en ’n aktiewe rol, wat te doen het met veranderings in hormone gedurende adolessensie wat die sneller is vir gedrags- en fisieke veranderings.[21]

Puberteit begin met ’n toename in hormoonvervaardiging, wat weer ’n paar fisieke veranderings teweegbring. Dit word gekenmerk deur die verskyning of ontwikkeling van die sekondêre geslagseienskappe (byvoorbeeld ’n dieper stem en groter adamsappel by seuns en die ontwikkeling van borste en ronder heupe by meisies). Die geslagskliere (testikels en eierstokke) word ook geaktiveer en laat hulle groei en ontwikkel. Dié kliere begin nou ’n massavervaardiging van hormone: onderskeidelik testosteroon en estrogeen. Die hormoonvervaardiging neem geleidelik toe totdat seksuele rypheid bereik word.

Gesigshare by seuns kom in ’n spesifieke volgorde by seuns voor: van die hoeke van die bolip[22][23] tot oor die hele baardarea.[22] Die grootste baken vir seuns in puberteit is spermarg, die eerste ejakulasie, wat gewoonlik op sowat 13 voorkom.[24]

Vir meisies is dit menarg, die begin van die maandstondes, op sowat 12 tot 13 jaar.[17][25][26] Om menarg te bereik moet meisies ’n sekere hoeveelheid liggaamsvet hê.[17] Meisies wat ondervoed is of in gemeenskappe met kinderarbeid woon, begin later menstrueer as ander meisies.[17]

Meisies voltooi gewoonlik teen 15 tot 17 jaar hulle volle fisieke ontwikkeling,[1][16][27] terwyl dit by seuns op sowat 16 tot 17 jaar gebeur.[16][27][28] Meisies bereik voortplantingsrypheid sowat vier jaar ná die eerste fisieke tekens van puberteit.[1] Daarteenoor ontwikkel seuns stadiger, maar hulle groei vir tot ses jaar ná die eerste sigbare tekens.[29][28]

’n Benaderde voorstelling van die ontwikkelingstydperk in die kinderjare en vroeë volwasse jare. Adolessensie is boaan in rooi gemerk.

Geslagseienskappe

Primêre geslagseienskappe is dié wat regstreeks met die seksorgane verband hou. By mans is die eerste fases van puberteit die groei van die testikels en skrotum, gevolg deur die groei van die penis.[30] Terselfdertyd ontwikkel ander dele, soos die prostaat. Die eerste ejakulasie van seminale vloeistof kom gewoonlik voor sowat ’n jaar nadat die penis begin groei het, maar dit word dikwels deur kultuur eerder as biologie bepaal, want by baie seuns geskied die eerste ejakulasie tydens masturbasie.[31]

By meisies hou veranderings in primêre eienskappe verband met die groei van die baarmoeder, vagina en ander dele van die voortplantingstelsel. Menarg is ’n redelik laat ontwikkeling wat op ’n lang reeks hormonale veranderings volg.[32]

Veranderings in sekondêre geslagseienskappe sluit in alle veranderings wat nie met seksuele voortplanting verband hou nie. By seuns behels dit die verskyning van gesigs-, pubiese en liggaamshare, die stem wat dieper word, die vel om die boarms en bobene wat growwer word en verdere ontwikkeling van die sweetkliere. By meisies is dit die ontwikkeling van die borste, die heupe wat breër word, die verskyning van pubiese en onderarmhare, die areolas wat groter word en die verhoging van die tepels.[33]

In die brein

Die menslike brein is nog nie ten volle ontwikkel teen die tyd dat iemand puberteit bereik nie. Tussen 10 en 25 jaar ondergan die brein veranderings wat belangrike implikasies vir gedrag inhou. Die brein het 90% van sy volwasse grootte bereik teen die tyd dat ’n kind ses jaar oud is.[34] Die brein groei dus nie baie gedurende adolessensie nie, maar voue in die brein raak ingewikkelder tot met die laat tienerjare. Die grootste veranderings in die voue in dié tyd is in die dele van die korteks wat kognitiewe en emosionele inligting verwerk.[34]

Gedurende adolessensie neem die hoeveelheid witstof in die brein lineêr toe, terwyl die hoeveelheid grysstof ’n omgekeerde U-patroon volg.[35] Onnodige senuverbindings in die brein word verwyder en die hoeveelheid grysstof neem af. Dit beteken egter nie die brein verloor funksionaliteit nie; dit word net doeltreffender vanweë die isolering van die aksons en die vermindering van ongebruikte bane.[36]

Die eerste dele van die brein wat gestroomlyn word, is dié wat by die primêre funksies betrokke is, soos motoriese en sensoriese gebiede. Die dele van die brein wat by ingewikkelder prosesse betrokke is, verloor later stof. Dit sluit die laterale en prefrontale korteks in.[37] Die ontwikkelings in die brein bring beter besluitneming en kognitiewe beheer mee, asook doeltreffender inligtingsprosessering, bepaling van risiko's en belonings, en impulsbeheer.

Die senuoordraers wat ’n belangrike rol speel in die ontwikkeling van adolessente se brein is glutamaat, dopamien en serotonien. Glutamaat is ’n prikkelende senuoordraer. Tydens die stroomlyning van die brein bevat baie van die senuverbindings wat in die slag bly ontvangers vir glutamaat en ander prikkelende senuoordraers.[38]

Dopamien word verbind met plesier en ’n instelling op die omgewing tydens besluitneming. Tydens adolessensie styg dopamienvlakke in die limbiese stelsel.[39] Die balans tussen prikkelende en inhiberende senuoordraers en ’n toename in dopamienaktiwiteit in adolessente het moontlik gevolge vir die neem van risiko's en vatbaarheid vir verveling.

Serotonien is ’n senumodulator wat betrokke is in die regulasie van gemoedstemming en gedrag. Ontwikkeling in die limbiese stelsel speel ’n belangrike rol in die bepaling van belonings en strawwe, asook in die verwerking van emosionele ondervinding en sosiale inligting. Veranderings in die vlakke van dopamien en serotonien in die limbiese stelsel maak adolessente emosioneler en meer vatbaar vir belonings en stres. Die ooreenstemmende toename in emosionele wisselings kan ook ’n adolessent se kwesbaarheid laat toeneem.

Kognitiewe ontwikkeling

Adolessensie is ook ’n tyd van vinnige kognitiewe ontwikkeling (wat te doen het met "waarneem" en "ken").[40] Piaget beskryf adolessensie as die lewenstadium waarin die individu se gedagtes ’n abstrakter vorm begin aanneem en die egosentriese gedagtes afneem. Dit laat die individu toe om in ’n breër perspektief te dink en redeneer.[41] ’n Kombinasie van studies het die ontwikkeling van uitvoerende funksies gedemonstreer – dus kognitiewe vermoëns wat die beheer en koördinasie van gedagtes en gedrag moontlik maak, iets wat gewoonlik met die prefrontale korteks verbind word.[42] Die gedagtes, idees en begrippe wat in hierdie stadium van die lewe ontwikkel, het die persone se toekomstige lewe grootliks beïnvloed en ’n belangrike rol gespeel in karakter- en persoonlikheidsvorming.[43]

Biologiese veranderings in breinstruktuur en konnektiwiteit in die brein het ’n wisselwerking met meer ondervinding, kennis en veranderende sosiale eise om vinnige kognitiewe groei te bewerkstellig. Die ouderdom waarop spesifieke veranderings plaasvind, wissel van persoon tot persoon, maar begin in puberteit of kort daarna terwyl sommige vaardighede bly ontwikkel terwyl die adolessent ouer word. Die dubbelestelselsmodel stel ’n wanbalans voor tussen die ontwikkeling van die sosiaalemosionele stelsel en die kognitiewebeheerstelsel in die brein, wat bydra tot impulsiwiteit en ander soorte gedrag wat eie aan adolessente is.[44]

Verbeterings in kognitiewe vermoëns

Teen die tyd dat individue 15-jarige ouderdom bereik, kan hulle basiese denkvermoëns met dié van ’n volwassene vergelyk word. Dié verbetering geskied tydens adolessensie op vyf gebiede:

  1. Aandag: Verbeterings kan gesien word in selektiewe aandag, die proses waardeur ’n mens op een stimulus fokus terwyl hy ’n ander een uitsluit. Verdeelde aandag, die vermoë om terselfdertyd aan twee of meer stimulusse aandag te skenk, verbeter ook.[45][46]
  2. Geheue: Verbeterings word gesien in beide werk- en langtermyngeheue.[47]
  3. Prosesseringspoed: Adolessente dink vinniger as kinders. Prosesseringspoed neem vinnig toe tussen die ouderdom van vyf jaar en die middel van adolessensie; dit bestendig op sowat 15 jaar en lyk nie of dit verder verander tussen laat adolessensie en volwassenheid nie.[48]
  4. Organisasie: Adolessente is meer bewus van hulle denkprosesse en kan eselsbrûe en ander strategieë gebruik om doeltreffender te dink.[49]
  5. Metakognisie: ’n Verbeterde kennis van hulle eie denkpatrone verbeter selfbeheersing en sosiale insig.

Studies sedert 2005 dui daarop dat die brein nie ten volle ontwikkel is voor die vroeë 20's nie.[50]

Sielkundige ontwikkeling

G. Stanley Hall.

Die formele bestudering van die sielkundige aspekte van adolessensie het begin met die verskyning van G. Stanley Hall se "Adolescence in 1904". Hall, wat die eerste voorsitter van die Amerikaanse Sielkundevereniging was, het adolessensie hoofsaaklik beskou as ’n tyd van interne storm en drang (Duits: Sturm und Drang). Dié begrip van die jeug was geskoei op twee destyds nuwe maniere om menslike gedrag te verstaan: Darwin se evolusieteorie en Freud se psigodinamiese teorie. Hall het geglo adolessensie is ’n verteenwoordiging van ons menslike voorouers se filogenetiese verskuiwing van primitief wees tot beskaafd wees. Sy idees is nie teengestaan nie tot in die 1950's, toe sielkundiges soos Erik Erikson en Anna Freud hulle teorieë oor adolessensie begin formuleer het. Freud het geglo die sielkundige ontwrigtings wat met die jeug verbind word, is biologieverwant en kultureel universeel, terwyl Erikson gekonsentreer het op die verskil tussen identiteitvorming en rolvervulling.[51] Ondanks dié verskille in die drie sielkundiges se sienings, het hulle saamgestem dat adolessensie inherent ’n tyd van ontwrigting en sielkundige verwarring is. Die minder onstuimige aspekte van adolessensie, soos verhoudings met tydgenote en kulturele invloed, is tot in die 1980's grootliks geïgnoreer. Tussen die 1950's en 1980's is hoofsaaklik gefokus op die beskrywing van gedragspatrone en nie op die verduideliking daarvan nie.[51]

Jean Macfarlane het die Instituut vir Menslike Ontwikkeling van die Universiteit van Kalifornië, Berkeley, in 1927 gestig; dit was vroeër bekend as die Instituut vir Kinderwelsyn.[52] Die instituut was instrumenteel in die begin van studies oor gesonde ontwikkeling, in teenstelling met vorige werk wat oorheers is deur teorieë wat op patologiese persoonlikhede geskoei was.[52] In die studies is gekyk na menslike ontwikkeling gedurende die Groot Depressie en die Tweede Wêreldoorlog, unieke historiese omstandighede waaronder ’n geslag kinders grootgeword het.

Die Oakland-groeistudie, wat in 1931 deur Harold Jones en Herbert Stolz begin is, het ten doel gehad om die fisieke, intellektuele en sosiale ontwikkeling van kinders in die Oakland-gebied te bestudeer. Data is in 1932 begin versamel en dit het voortgeduur tot in 1981, en dit het navorsers in staat gestel om langdurige data oor die individue in te samel wat verder as adolessensie, tot in hulle volwasse lewe, gestrek het. Macfarlane het die Berkeley-gidsstudie begin wat die ontwikkeling van kinders in terme van hulle sosiaalekonomiese en familieagtergrond bestudeer het.[53]

Dié studies het in die 1960's die agtergrond gevorm van Glen Elder se voorstel van ’n lewensverloop-perspektief van adolessente ontwikkeling. Elder het verskeie beskrywende beginsels van adolessente ontwikkeling geformuleer. Die beginsel van historiese tyd en plek bepaal dat ’n individu se ontwikkeling afhang van die tyd en plek van hulle grootwordjare. Die beginsel van die belangrikheid van tydsbepaling verwys na die verskillende uitwerkings wat lewensgebeure het op ontwikkeling, geskoei op wanneer in ’n mens se lewe hulle voorgekom het. Die beginsel van verbonde lewens bepaal dat ’n mens se ontwikkeling gevorm word deur die interkonnektiewe netwerk van verhoudings waarvan ’n mens deel is, en die beginsel van menslike bemiddeling bepaal dat ’n mens se lewe beïnvloed word deur sy keuses en optredes binne die verband van sy historiese tydperk en sosiale netwerk.[54]

In 1984 het die Vereniging vir Navorsing oor Adolessensie die eerste amptelike organisasie geword wat gewy is aan die bestudering van adolessente sielkunde. Sommige van die kwessies wat eerste aangepak is, sluit in: die debat van natuur teenoor versorging (Engels: nature versus nurture) soos dit op adolessensie betrekking het, ’n begrip van die wisselwerkings tussen adolessente en hulle omgewing, en die inagneming van kultuur, sosiale groepe en historiese verband wanneer adolessente gedrag vertolk word.[51]

Sosiale ontwikkeling

Identiteitsontwikkeling

Identiteitsontwikkeling is ’n stadium in die adolessente lewensiklus.[55] Die meeste mense se soeke na identiteit begin tydens adolessensie. In dié tyd is mense meer geneig om verskillende soorte gedrag en voorkoms te "beproef" om te ontdek wie hulle is.[56] Om ’n identiteit te ontwikkel en behou is ’n moeilike taak weens verskeie faktore, soos gesinslewe, omgewing en sosiale status.[55] Proefondervindelike studies dui daarop dat dié proses akkurater beskyf kan word as identiteitsontwikkeling, eerder as identiteitsvorming, maar bevestig ’n normatiewe proses van verandering in beide inhoud en struktuur van ’n mens se idees oor die self.[57] Die twee hoofaspekte van identiteitsontwikkeling is selfduidelikheid en selfagting.[56] Omdat keuses wat gedurende adolessensie gemaak word, latere lewe kan beïnvloed, sal hoë vlakke van selfbewussyn en selfbeheersing gedurende die middel-adolessensie lei tot beter besluite tydens die oorgang na volwassenheid.[58]

Navorsers gebruik drie algemene benaderings om identiteitsontwikkeling te verstaan: selfbegrip, sin van identiteit en selfagting. Adolessente gee groter aandag aan hulle voorkoms, en bestee meer tyd daaraan en doen meer moeite daarmee, terwyl hulle liggaam verander. Anders as kinders, doen adolessente moeite om aanvaarbaar te lyk (1991).[3] Die omgewing speel ook ’n belangrike rol. Volgens studies deur die Amerikaanse Sielkundevereniging is dit vir adolessente met ’n minder gegoede opvoeding moeiliker om hulle identiteit te ontwikkel.[59]

Selfbegrip

Die idee van selfbegrip is die vermoë van ’n persoon om menings en oortuigings te hê wat met selfvertroue, eenvormigheid en standvastigheid gedefinieer word.[60] Vroeg in adolessensie lei kognitiewe ontwikkeling tot ’n groter selfbegrip; ’n groter begrip van ander en hulle idees en oordele; die vermoë om oor abstrakte, toekomstige moontlikhede te dink; en die vermoë om tegelykertyd verskeie moontlikhede te oorweeg. ’n Gevolg is dat adolessente ’n aansienlike verskuiwing ondervind van die eenvoudige, konkrete en globale selfbeskrywings wat tipies van jong kinders is; as kinders definieer hulle hulleself volgens fisieke eienskappe, terwyl adolessente hulleself definieer volgens hulle waardes, idees en menings.[61]

Adolessente kan hulle verskeie vorme van die "moontlike self" voorstel wat hulle kan word,[62] asook langtermynmoontlikhede en die gevolge van hulle keuses.[63] Die verkenning van dié moontlikhede kan lei tot skielike veranderings in die voorstelling van die self terwyl die adolessent eienskappe en soorte gedrag kies of verwerp namate hy nader aan die ideale self beweeg (wat hy wil wees) en weg van die gevreesde self (wat hy nie wil wees nie). Vir baie is hierdie veranderings ongemaklik, maar dit lyk of dit ook optrede motiveer wat ooreenstem met dié van die ideale self en verskil van dié van die gevreesde moontlike vorme van die self.[62][64]

Sin van identiteit

Egosentrisme in adolessente lei tot ’n selfbewuste begeerte om belangrik in hulle groep tydgenote te voel en sosiaal aanvaar te word.[65] Anders as die botsende aspekte van selfbegrip, verteenwoordig identiteit ’n saamhangende sin van die self wat standvastig is in verskillende omstandighede, en ondervindings in die verlede en toekomstige doele insluit. Elkeen het ’n selfbegrip, maar Erik Erikson meen nie almal ontwikkel ’n identiteit ten volle nie. Erikson se teorie van ontwikkelingstadiums sluit die identiteitskrisis in, waarin adolessente verskillende moontlikhede moet verken en verskillende dele van hulle self moet integreer voordat hulle hulle tot hulle oortuigings verbind. Hy beskryf die voltooiing van dié proses as ’n stadium van "identiteitsbereiking", maar lê ook klem daarom dat identiteitsontwikkeling nooit heeltemal en vir altyd voltooi is nie.[66]

Adolessente begin hulleself definieer geskoei op hulle "skarelidmaatskap". "Klere help tieners ’n nuwe identiteit verken, onafhanklik van hulle ouers, en om ’n verbintenis met hulle maats te vorm." Mode speel ’n groot rol daarin dat tieners "hulleself vind"; mode verander voortdurend, en dit stem ooreen met die veranderings in die persoonlikheid van tieners.[67] Om verskillend te lyk en te sien waarvan hulle hou en hoe ander reageer, laat hulle verstaan wie hulle is.[68]

Net soos wat mode verander en adolessente beïnvloed, verander die media. "Die moderne lewe speel af te midde van ’n toestroming van vlees op skerms, bladsye en plakkate."[69] Dié toestroming registreer bewustelik of onbewustelik in die brein en veroorsaak kwessies in verband met selfbeeld, ’n faktor wat tot ’n adolessent se sin van identiteit bydra.

Navorsing het onthul selfondersoek begin vroeg in adolssensie, maar die bereiking van ’n identiteit gebeur selde voor 18-jarige ouderdom.[70] Ná skool word identiteitsontwikkeling weer grootliks beïnvloed en dit lei tot ’n heroorweging van vorige besluite oor identiteit en ’n verkenning van verdere moontlikhede.[71] Daar is eintlik geen einde aan identiteitsontwikkeling nie.[72]

Verwysings

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Puberty and adolescence". MedlinePlus. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 April 2013. Besoek op 22 Julie 2014.
  2. ↑ "Adolessensie" in die HAT. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig). Besoek op 20 Oktober 2020.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 "Adolescence". Psychology Today. Besoek op 7 April 2012.
  4. ↑ "The Theoretical Basis for the Life Model-Research And Resources On Human Development" (PDF). Besoek op 11 Augustus 2009.
  5. ↑ "PSY 345 Lecture Notes – Ego Psychologists, Erik Erikson" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 14 Desember 2010. Besoek op 11 Augustus 2009.
  6. ↑ 6,0 6,1 Roberts, Michelle (15 Mei 2005). "Why puberty now begins at seven". BBC News. Besoek op 22 Mei 2010.
  7. ↑ 7,0 7,1 Žukauskaitė S, Lašienė D, Lašas L, Urbonaitė B, Hindmarsh P (September 2005). "Onset of breast and pubic hair development in 1231 preadolescent Lithuanian schoolgirls". Arch. Dis. Child. 90 (9): 932–6. doi:10.1136/adc.2004.057612. PMC 1720558. PMID 15855182.
  8. ↑ Finley, Harry. "Average age at menarche in various cultures". Museum of Menstruation and Women's Health. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Augustus 2007. Besoek op 2 Augustus 2007.
  9. ↑ 9,0 9,1 Cooney, Elizabeth (11 Februarie 2010). "Puberty gap: Obesity splits boys, girls. Adolescent males at top of the BMI chart may be delayed". NBC News. Besoek op 22 Mei 2010.
  10. ↑ Larson, R., & Wilson, S. (2004). Adolescence across place and time: Globalization and the changing pathways to adulthood. In R. Lerner and L. Steinberg Handbook of adolescent psychology. New York: Wiley
  11. ↑ Coleman, John; Roker, Debi. Psychologist11. 12 (Desember 1998): 593. "Adolescence".
  12. ↑ Arnett J. J. (2007). "Emerging Adulthood: What Is It, and What Is It Good For?". Child Development Perspectives. 1 (2): 68–73. doi:10.1111/j.1750-8606.2007.00016.x.
  13. ↑ Côté, J.E. (1996). Identity: A multidimensional analysis. In G. R. Adams, T. Gullotta & R. Montemeyer (reds.), Issues in Adolescent Development (Vol. 6, pp. 130–180). New York, NY: Sage Publications.
  14. ↑ Simmons, R., & Blyth, D. (1987). Moving into adolescence. New York: Aldine de Gruyter.
  15. ↑ Kail, RV; Cavanaugh JC (2010). Human Development: A Lifespan View (5de uitg.). Cengage Learning. p. 296. ISBN 978-0-495-60037-4. Besoek op 11 September 2014.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 "Teenage Growth & Development: 11 to 14 Years". Palo Alto Medical Foundation.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 (Tanner, 1990).
  18. ↑ 18,0 18,1 Kaplowitz PB, Slora EJ, Wasserman RC, Pedlow SE, Herman-Giddens ME (Augustus 2001). "Earlier onset of puberty in girls: relation to increased body mass index and race". Pediatrics. 108 (2): 347–53. doi:10.1542/peds.108.2.347. PMID 11483799.
  19. ↑ Marshal, W. (1978). Puberty. In F. Falkner & J.Tanner (Eds.), Human growth, Vol. 2. New York: Plenum.
  20. ↑ Sisk C. L.; Foster D.L. (2004). "The neural basis of puberty and adolescence". Nature Neuroscience. 7 (10): 1040–1047. doi:10.1038/nn1326. PMID 15452575. S2CID 2932858.
  21. ↑ Coe, C., Hayashi, K., & Levine, S. (1988). Hormones and behavior at puberty: Activation or concatenation. In M. Gunnar & W.A. Collins (Eds.), The Minnesota Symposia on Child Psychology, Vol. 21, pp. 17–41. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
  22. ↑ 22,0 22,1 "Puberty – Changes for Males". pamf.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2009. Besoek op 20 Februarie 2009.
  23. ↑ "Getting The Facts: Puberty". ppwr. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Februarie 2009. Besoek op 20 Februarie 2009.
  24. ↑ (Jorgensen & Keiding 1991).
  25. ↑ Anderson SE, Dallal GE, Must A (April 2003). "Relative weight and race influence average age at menarche: results from two nationally representative surveys of US girls studied 25 years apart". Pediatrics. 111 (4 Pt 1): 844–50. doi:10.1542/peds.111.4.844. PMID 12671122.
  26. ↑ Al-Sahab B, Ardern CI, Hamadeh MJ, Tamim H (2010). "Age at menarche in Canada: results from the National Longitudinal Survey of Children & Youth". BMC Public Health. 10 (1): 736. doi:10.1186/1471-2458-10-736. PMC 3001737. PMID 21110899.
  27. ↑ 27,0 27,1 "Teenage Growth & Development: 15 to 17 Years". Palo Alto Medical Foundation.
  28. ↑ 28,0 28,1 Marshall (1986), p. 176–7
  29. ↑ Garn, SM. Physical growth and development. In: Friedman SB, Fisher M, Schonberg SK., reds. Comprehensive Adolescent Health Care. St Louis: Quality Medical Publishing; 1992. Besoek op 20 Februarie 2009
  30. ↑ Goldstein, B. (1976). Introduction to human sexuality. Belmont, CA: Star.
  31. ↑ Tanner, J. (1972). Sequence, tempo, and individual variation in growth and development of boys and girls aged twelve to sixteen. In J. Kagan & R. Coles (Eds.), Twelve to sixteen: Early adolescence, New York: Norton.
  32. ↑ Dorn L.D.; Nottelmann E.D.; Sussman E.J.; Inoff-Germain G.; Chrousos G.P.; Cutler (1999). "Variability in hormone concentrations and self-reported menstrual histories in young adolescents: Menarche as an integral part of a developmental process". Journal of Youth and Adolescence. 28 (3): 283–304. doi:10.1023/A:1021680726753. S2CID 142626631.
  33. ↑ Steinberg, L. (2008). Adolescence, 8ste uitg. New York, NY: McGraw-Hill.
  34. ↑ 34,0 34,1 Casey B. J.; Getz S.; Galvan A. (2008). "The adolescent brain". Developmental Review. 28 (1): 62–77. doi:10.1016/j.dr.2007.08.003. PMC 2500212. PMID 18688292.
  35. ↑ Giedd, Jay, N (2004). "Structural Magnetic Resonance Imaging of the Adolescent Brain". Annals of the New York Academy of Sciences. 1021 (1): 77–85. Bibcode:2004NYASA1021...77G. doi:10.1196/annals.1308.009. PMID 15251877. S2CID 20947602.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  36. ↑ Giedd J. N.; Blumenthal J.; Jeffries N. O.; Castellanos F. X.; Liu H.; Zijdenbos A.; Rapoport J. L. (1999). "Brain development during childhood and adolescence: a longitudinal MRI study". Nature Neuroscience. 2 (10): 861–863. doi:10.1038/13158. PMID 10491603. S2CID 204989935.
  37. ↑ Gogtay N.; Giedd J. N.; Lusk L.; Hayashi K. M.; Greenstein D.; Vaituzis A. C.; Thompson P. M. (2004). "Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 101 (21): 8174–8179. Bibcode:2004PNAS..101.8174G. doi:10.1073/pnas.0402680101. PMC 419576. PMID 15148381.
  38. ↑ Weinberger, D.R., Elvevåg, B., Giedd, J.N. (2005). The Adolescent Brain: A Work in Progress. The National Campaign to Prevent Teen Pregnancy.
  39. ↑ Spear L. P. (2000). "The adolescent brain and age-related behavioral manifestations" (PDF). Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 24 (4): 417–463. doi:10.1016/S0149-7634(00)00014-2. PMID 10817843. S2CID 14686245.
  40. ↑ Handler, Leonard (2007). S.R. Smith & L. Handler: The clinical assessment of children and adolescents: a practitioner's handbook. (2007). ISBN 978-0-8058-6075-7. Besoek op 15 September 2012.
  41. ↑ "ReCAPP: Theories & Approaches: Adolescent Development". Etr.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2009. Besoek op 16 Augustus 2013.
  42. ↑ Choudhury, S.; Blakemore, S.-J.; Charman, T. (2006). "Social cognitive development during adolescence". Social Cognitive and Affective Neuroscience. 1 (3): 165–74. doi:10.1093/scan/nsl024. PMC 2555426. PMID 18985103.
  43. ↑ Pedersen S (1961). "Personality formation in adolescence and its impact upon the psycho-analytical treatment of adults". Int J Psychoanal. 42: 381–8. PMID 14484851.
  44. ↑ Steinberg, Laurence (1 April 2010). "A dual systems model of adolescent risk-taking". Developmental Psychobiology. 52 (3): 216–224. doi:10.1002/dev.20445. ISSN 1098-2302. PMID 20213754.
  45. ↑ Higgins A.; Turnure J. (1984). "Distractibility and concentration of attention in children's development". Child Development. 55 (5): 1799–1810. doi:10.1111/j.1467-8624.1984.tb00422.x.
  46. ↑ Schiff A.; Knopf I. (1985). "The effects of task demands on attention allocation in children of different ages". Child Development. 56 (3): 621–630. doi:10.2307/1129752. JSTOR 1129752.
  47. ↑ Keating, D. (2004). Cognitive and brain development. In R. Lerner & L. Steinberg (reds.), Handbook of Adolescent Psychology (2de uitg.). New York: Wiley.
  48. ↑ Kali R.V.; Ferrer E. (2007). "Processing speed in childhood and adolescence: Longitudinal models for examining developmental change". Child Development. 78 (6): 1760–1770. doi:10.1111/j.1467-8624.2007.01088.x. PMID 17988319.
  49. ↑ Brown, A. (1975). The development of memory: Knowing, knowing about knowing, and knowing how to know. In H. Reese (red.), Advances in child development and behavior (Vol. 10). New York: Academic Press.
  50. ↑ Publishing, Harvard Health. "The adolescent brain: Beyond raging hormones – Harvard Health".
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Lerner, R.M; Steinberg, L.D. (2004). Handbook of Adolescent Psychology (2 uitg.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
  52. ↑ 52,0 52,1 "Jean Macfarlane, 95, Psychology Professor". The New York Times. 18 Maart 1989. Besoek op 16 Augustus 2013.
  53. ↑ "The Oakland Growth and Berkeley Guidance Studies of the Institute of Human Development at the University of California, Berkeley". University of North Carolina. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 September 2012. Besoek op 4 Oktober 2012.
  54. ↑ Elder, Glen (Februarie 1998). "The life course as developmental theory". Child Development. 69 (1): 1–12. doi:10.1111/j.1467-8624.1998.tb06128.x. PMID 9499552.
  55. ↑ 55,0 55,1 Kroger, J. (1996). The Balance Between Self and Other. (pp. 40–46). New York CityA. Routledge
  56. ↑ 56,0 56,1 Strasburger, V.C., Wilson B.J., Jordan, A.B. (2014) Children and Adolescents: Unique Audiences. Children, Adolescents, and the Media. (pp. 11–19). U.S.A: SAGE Publications
  57. ↑ Steinberg, L. (2008). Adolescence, 8ste uitg. New York, NY: McGraw-Hill.
  58. ↑ Arain, Mariam; Haque, Maliha; Johal, Lina; Mathur, Puja; Nel, Wynand; Rais, Afsha; Sandhu, Ranbir; Sharma, Sushil (3 April 2013). "Maturation of the adolescent brain". Neuropsychiatr Dis Treat. 9: 449–461. doi:10.2147/NDT.S39776. PMC 3621648. PMID 23579318.
  59. ↑ American Psychological Association (APA). United States Department of Health and Human Services.
  60. ↑ Valkenburg PM, Peter J (Februarie 2011). "Online Communication Among Adolescents: An Integrated Model of Its Attraction, Opportunities, and Risks". Journal of Adolescent Health. 48 (2): 121–127. doi:10.1016/j.jadohealth.2010.08.020. PMID 21257109.
  61. ↑ Carlson, Neil R. (2010). Psychology: the science of behaviour. Toronto, Ontario: Pearson Education Canada.
  62. ↑ 62,0 62,1 Markus H.; Nurius P. (1986). "Possible selves". American Psychologist. 41 (9): 954–969. doi:10.1037/0003-066X.41.9.954.
  63. ↑ Nurmi, J. (2004). Socialization and self-development: Channeling, selection, adjustment, and reflection. In R. Lerner & L. Steinberg (reds.), Handbook of adolescent psychology. New York: Wiley.
  64. ↑ Oyserman D.; Markus H. (1990). "Possible selves and deliquency". Journal of Personality and Social Psychology. 59 (1): 112–125. doi:10.1037/0022-3514.59.1.112. PMID 2213484. S2CID 18620884.
  65. ↑ Carlson, N. R., & Heth, C. (2010).
  66. ↑ Steinberg, L. (2008). Adolescence, 8ste uitg. 287. New York, NY: McGraw-Hill.
  67. ↑ "You're Wearing That?" deur Stacey Schultz. U.S. News & World Report Special Issue
  68. ↑ Rawlins, W.K. (1992), Friendship matters: Communication, dialectics, and life course, New York: Aldine de Gruyter 
  69. ↑ "The Media Assault on Male Body Image" deur Brandon Klein. Seed Magazine.
  70. ↑ Marcia, J. (1980). Identity in adolescence. In J. Adelson (red.), Handbook of adolescent psychology, pp. 159–187. New York: Wiley.
  71. ↑ Montemayor, R., Brown, B., & Adams, G. (1985). Toronto.
  72. ↑ Steinberg, L. (2008). Adolescence, 8ste uitg. 288. New York, NY: McGraw-Hill.

Skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Adolessensie&oldid=2296950"