Greyabbey
Greyabbey | |
|---|---|
Dorp | |
.jpg) Die abdy waarna die nedersetting genoem is | |
  Greyabbey | |
| Koördinate: 54°32′00″N 5°34′00″W / 54.53333°N 5.56667°W | |
| Land | .svg){kind=small} Verenigde Koninkryk |
| Land (VK) | Noord-Ierland |
| County | Down |
| Bevolking | |
| • Totaal | 939 |
| Tydsone | UTC+00:00 (MGT) |
| • Somertyd | UTC+01:00 (BST) |
| Poskode | BT |
| Skakelkodes | 028 |
| Webwerf | Greyabbey Community Web Site |
Greyabbey (alternatiewe spelling: Grey Abbey) is 'n klein nedersetting, townland (met 'n oppervlak van 208 akkers) en civil parish wat aan die oosoewer van die Strangford Lough op die Ards-skiereiland in die Noord-Ierse graafskap Down, sowat 7 myl (11 km) suid van Newtownards, geleë is. Beide die townland en civil parish maak deel uit van die historiese baronie Ards Lower. Die sensus van 2011 het die bevolking as 939 bepaal.
'n Aantal antikwiteitewinkels, wat hier gesetel is; voorbeelde van Georgiaanse en Victoriaanse boukuns; 'n historiese coaching inn, wat as oornagplek vir koetspassasiers gedien het; die herehuis Mount Stewart, wat deur die National Trust bestuur word; en die bouvalle en begraafplaas van 'n nabygeleë Cisterciënser-klooster, wat in die 12de eeu gestig is en sy naam aan die nedersetting verleen het, is die belangrikste besienswaardighede in Greyabbey.
Grey Abbey, die "Grys Klooster"[wysig | wysig bron]
.jpg)
Saam met Inch Abbey is Greyabbey, 'n dogterklooster van Holm Cultram in Cumbria, die voortreflikste voorbeeld van Anglo-Normandiese Cisterciënser-boukuns in Ulster. Die abdy, wat oorspronklik as Iugem Dei of die "Juk van God" bekend gestaan het, is in 1193 gestig deur Affreca, dogter van Godred Olafsson, Koning van die Eilande (King of the Isles), en eggenote van John de Courcy, die Anglo-Normandiese invaller en veroweraar van Oos-Ulster.[2] Die kloosterstigting word tradisioneel as Affreca se danksegging vir 'n veilige landing ná 'n storm op see beskou.
Die eerste Cisterciënser-klooster in Ierland het sowat vyftig jaar vroeër in Mellifont, graafskap Louth ontstaan. Plaaslike Ierse heersers het die vestiging van meer as twintig ander kloosters as beskermhere bevorder wat almal met die moederklooster in Mellifont verbind is.
Greyabbey daarenteen is een van tien kloosters wat deur die Anglo-Normandiese invallers gestig is. Die helfte daarvan het in Ulster ontstaan. Drie van die kloosters - Inch, Comber en Grey Abbey - was nie betreklik dig bymekaar naby die oewer van Strangford Lough geleë.
Greyabbey was waarskynlik die eerste kerkgebou in Ierland wat volgens die Gotiese styl ontwerp is - díe boustyl is maklik herkenbaar in die spits toelopende boogvensters van die kerk se oosfasade. Alle kloostergeboue in Greyabbey is volgens 'n gestandaardiseerde plan opgerig, waarby die kerk net soos die administratiewe en gemeenskapsgeboue rondom die sentraal geleë klooster ontstaan het.
Die erste monnike was afkomstig van die abdy van Holm Cultram in Cumbria, 'n gebied waar die Gotiese boustyl ewenens in die 12de eeu ingevoer is. Greyabbey se vroegste geboue dui daarop dat oorspronklik 'n uitgestrekte en indrukwekkende kloosterkompleks beplan is wat die De Courcy-familie se mag en invloed sou weerspieël.
Hierdie planne is blykbaar laat vaar toe John de Courcy in 1205 deur koning Johan uit Ulster verban is. Die abdy het vervolgens nie meer daarin geslaag om die belangstelling van 'n welvarende beskermheer te wek nie. Noue bande is met die moederklooster in Cumbria gehandhaaf. So het twee nuwe abde vir dié klooster in respektiewelik 1222 en 1237 uit Greyabbey gekom.
Moontlik het die klooster en sy ekonomiese bedrywighede skade gely in die oorloë wat tussen 1315 en 1318 gewoed het toe Robert the Bruce se broeder Edward pogings onderneem het om homself as koning van Ierland te laat kroon. Later het die abdy onder die gesag van die O'Neills van Clandeboyne gekom. Vir die abdy was dit nogtans 'n tydperk van agteruitgang. Uiteindelik is Greyabbey onder sy laaste ab, John Cassells, in 1541 ontbind.
Om te verhoed dat die Kroon troepe in die kloostergebou kon stasioneer, het Sir Brian O'Neill die klooster in 1572 aan die brand gesteek. Nadat die O'Neills se besit gekonfiskeer is, is die klooster in 1607 aan 'n Skotse avonturier, Sir Hugh Montgomery, geskenk. Die abdy se kerkskip is herstel en van 'n nuwe dak voorsien en het tot 1778, toe 'n nuwe kerk vlakby opgerig is, as parogiekerk gedien.
In 1780 is die huidige herehuis Rosemount House op 'n heuweltop net suidwes van die kloosterbouvalle opgerig. Die eerste herehuis, gebou deur Sir James Montgomery, dateer van 1634 en het in 1695 per ongeluk afgebrand. Dit is in die 18de eeu vir die eerste keer heropgebou. Rosemount House het sedertdien as woning van die Montgomery-familie gedien, een van die vernaamste Ulster-Skotse families binne Ulster se landed gentry (landadel).[3] Die herehuis was omring deur 'n landskapstuin waarin die klooster as romantiese ruïne ingesluit is.
In 1907 het die Montgomerys die klooster aan die staat oorhandig. Vervolgens is dringende herstelwerk gedoen nadat die kerkskip en -toring deur ineenstorting bedreig is. Grey Abbey word as een van meer as 190 historiese monumente in Noord-Ierland deur die Noord-Ierse Owerheid bestuur. 'n Besoekersentrum vlakby die bouvalle verskaf inligting oor die klooster en sy geskiedenis. 'n Model van Grey Abbey mag hier besigtig word, net soos die klooster se kruietuin, geleë by die ingang tot die kloosterbouval. Dit word steeds deur plaaslike bewoners versorg.
Greyabbey se bouvalle - bestaande uit die kloosterkerk en omliggende geboue suid daarvan - is tans in 'n aantreklike parklandskap geleë, vlakby die Rosemount-herehuis, beter bekend as Grey Abbey House.[4] Die laasgenoemde is in privaat besit as setel van die Montgomery-familie en nie toeganklik vir die publiek nie. 'n Omheining met waarskuwingsborde skei die kloosterterrein van die privaat grond wat nie betree mag word nie. Grey Abbey House, wat as een van die voortreflikste Georgiaanse herehuise op die eiland Ierland beskou word, onthaal nogtans groepe besoekers met 'n belangstelling in tuinboukunde, geskiedenis en boukuns.[5]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Rowan McLaughlin & James Lyttleton: An Archaeology of Northern Ireland 1600-1650. Belfast: Department for Communities 2017, bl. 107
- ↑ Department for Communities: European Heritage Days. Belfast 2016, bl. 44
- ↑ Mark Thompson en William Houlston (Ulster Historical Foundation): Ulster-Scots Biographies: The Ards and North Down. Ulster-Scots Agency, Ards and North Down Borough Council, Strangford Lough, bl. 17
- ↑ Blog - Lord Belmont in Northern Ireland: Grey Abbey House. Besoek op 24 Julie 2018
- ↑ Grey Abbey House: Visiting Grey Abbey. Besoek op 30 Mei 2020
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Toerisme
- Fotogalerye
- Grey Abbey House and Gardens
- Greyabbey Community
- Media