The Great God Pan

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
The Great God Pan
Die eerste titelbladsy van 1894.
SkrywerArthur Machen
LandBrittanje
TaalEngels
GenreWetenskapsfiksie
Gotiese humor
Rillerroman
UitgewerJohn Lane
Uitgegee1894
Letterkunde-portaal

The Great God Pan is 'n riller- en fantasienovelle deur die Walliese skrywer Arthur Machen. Sy inspirasie vir die verhaal kom van sy ondervindings by die ruïnes van 'n heidense tempel in Wallis.[1] Wat die eerste hoofstuk van die novelle sou word, is in 1890 in die tydskrif The Whirlwind gepubliseer.

Machen het later The Great God Pan uitgebrei en dit is in 1894 saam met 'n ander verhaal, "The Inmost Light", in 'n boek gepubliseer. Die novelle begin met 'n eksperiment om 'n vrou met die naam Mary toe te laat om die bonatuurlike wêreld te sien. Dit word gevolg deur die vertelling van 'n reeks geheimsinnige gebeure en sterftes oor baie jare, wat te doen het met 'n vrou met die naam Helen Vaughan. Op die ou end konfronteer die helde Helen en dwing haar om selfmoord te pleeg. Sy ondergaan 'n reeks onaardse transformasies voordat sy sterf, en daar word onthul dat sy 'n bonatuurlike wese is.

Toe die novelle gepubliseer is, het die pers dit afgekraak as afgryslik vanweë die geïmpliseerde seksuele inhoud daarvan, en die novelle het Machen se reputasie as skrywer geskaad. Van die 1920's af is sy werk krities reëvalueer en The Great God Pan het sedertdien die reputasie gekry van 'n klassieke riller. Resensente het die invloed van ander 19de-eeuse skrywers opgelet en verskillende opinies gevorm oor of dit 'n tipiese Gotiese riller of wetenskapsfiksie is. Die novelle het die werk beïnvloed van rillerskrywers soos Bram Stoker, H.P. Lovecraft en Stephen King, en is twee keer vir die verhoog verwerk.

Storielyn[wysig | wysig bron]

Clarke stem, ietwat teen sy sin, in om die getuie te wees van 'n vreemde eksperiment deur sy vriend dr. Raymond. Die dokter se uiteindelike doel is om die gedagtes van 'n pasiënt te open sodat sy die spirituele wêreld kan ervaar. Hy noem die antieke mense het die ondervinding genoem "die sien van die groot god Pan". Hy voer die eksperiment, wat 'n klein breinoperasie insluit, uit op 'n jong vrou met die naam Mary. Sy ontwaak van die operasie verwonder en verskrik, maar word gou daarna 'n "hopelose idioot".

Jare later hoor Clarke van 'n pragtige maar effens ongure meisie met die naam Helen Vaughan, wat na bewering 'n reeks geheimsinnige dinge op haar dorp laat gebeur. Sy bring baie tyd in die woud naby haar huis deur en neem ander kinders op lang skemeruitstappies buite die dorp wat die ouers van die dorp ontstel. Eendag kom 'n jong seun op haar af waar sy op die gras lê en speel met 'n "snaakse naakte man"; die seun word histeries en later, wanneer hy 'n Romeinse standbeeld van 'n sater se kop sien, raak hy heeltemal verstandelik gestrem.

Helen sluit ook 'n ongewoon goeie vriendskap met 'n buurmeisie, Rachel, wat sy verskeie kere na die woud lei. Op een geleentheid keer Rachel verontrus en halfnakend terug terwyl sy deurmekaar praat. Kort ná 'n verduideliking aan haar ma, wat nie aan die leser geopenbaar word nie maar 'n groot afkeer in Clarke ontketen, keer Rachel na die woud terug en verdwyn vir altyd. Clarke vertel dié gebeure in 'n boek wat hy skryf met die titel Memoirs to Prove the Existence of the Devil.

Jare later kom 'n ander karakter, Villiers, toevallig sy ou vriend Herbert teen wat 'n rondloper geword het sedert hy hom die laaste keer gesien het. Toe Villiers vir hom vra hoe hy so laag gedaal het, sê Herbert sy vrou het hom "in liggaam en siel verwoes". Nadat Clarke en 'n ander karakter, Austin, ondersoek ingestel het, word dit duidelik Helen is Herbert se vrou en dat 'n gesiene man "van skok, van pure verskrikking" gesterf het nadat hy iets in Herbert en Helen se huis gesien het. Herbert word later dood aangetref.

Helen verdwyn vir 'n ruk, en volgens gerugte bestee sy die tyd deur aan orgies iewers in die Amerikas deel te neem. Sy keer eindelik terug Londen toe onder die skuilnaam Mrs. Beaumont. Kort daarna pleeg 'n paar standvastige, gelukkige mans in Londen selfmoord; die laaste mens wat in hulle teenwoordigheid gesien is, was elke keer Mrs. Beaumont, met wie hulle by implikasie geslaap het. Villiers en Clarke, wat albei Mrs. Beaumont se ware identiteit ontdek, span saam en konfronteer Helen in haar huis met 'n tou. Hulle sê vir haar sy moet selfmoord pleeg, of hulle sal onthul wie sy is. Helen sterf baie abnormaal. Sy verander tussen mens en dier, man en vrou, terwyl sy verdeel en herverenig, voordat sy in 'n jellieagtige stof verander en eindelik doodgaan.

Later onthul 'n brief van dr. Raymond aan Clarke dat Helen die kind van Mary was. Mary is kort ná haar dogter se geboorte dood. In die brief lig Raymond vir Clarke in dat Mary swanger geraak het ná sy eksperiment, wat veroorsaak het dat sy Pan gesien het. Dit impliseer Pan was Helen se pa.

Machen het gesê sy besoeke as kind aan die Romeinse tempelruïnes by Caerwent (op die foto) was die inspirasie vir The Great God Pan. Hy het gedink die tempel is opgedra aan die god Nodens.[1]

Agtergrond[wysig | wysig bron]

Machen se lewenslange belangstelling in okkultisme het begin nadat hy 'n artikel oor alchemie gelees het in 'n uitgawe van Charles Dickens se tydskrif Household Words. Dit het aan sy pa, 'n geestelike, behoort.[2][3] In sy outobiografie van 1922, Far Off Things, het Machen geskryf The Great God Pan is geïnspireer deur die kere dat hy die Usk, 'n Walliese rivier, en die Walliese dorp Caerleon on the Usk en Caerwent as 'n seun besoek het; die Romeine het op al dié plekke gewoon.[4] Hy het geskryf vreemde oorblyfsels is dikwels by Caerwent ontdek uit die ruïnetempel van "Nodens, god van die dieptes".[4]

In die skryf van die novelle het hy "die vae, ondefinieerbare gevoel van verwondering en geheimsinnigheid probeer oordra wat hy gekry" wanneer hy die ruïnes besoek het.[1] Machen het gedink hy "het die gevoel lomp getranslitereer"; "ek het ontsag, of hoogstens ontsaglikheid, met boosheid getransliteer; ek sê weer: 'n Mens droom met vuur en werk in klei."[5]

Dennis Denisoff het gemeen Machen se besluit om Helen Vaughan die kind van 'n Walliese vrou en 'n heidense god te maak, "stem ooreen met Machen se eie selfidentiteit as iemand wat nie net uit 'n Walliese stamboon verrys het nie, maar ook uit heindense mites".[6]

Invloede[wysig | wysig bron]

'n Reliëf uit die 3de eeu op 'n Romeinse sarkofaag wys Pan en 'n vrou wat dans met 'n tamboeryn in haar hande.

Pan was 'n antieke Griekse god wat verbind is met veewagters en hulle kuddes, en met die natuur.[7] Hy het glo in grotte, berge en op ander geïsioleerde plekke gehou.[7] In sommige stories het hy skielike paniek in sy vyande veroorsaak.[7] Die frase "the great God Pan" kom van 'n antieke Griekse volksverhaal wat in Plutarchus se De defectu oraculorum ("Oor die afneem van orakels") voorkom.[7] Daarin word beweer 'n Griekse matroos naby die eiland Paxos tydens die bewind van keiser Tiberius (bewind: 14-37 n.C.) het 'n stem hoor roep: "Wanneer julle by Palodes kom, maak seker julle maak bekend dat die groot god Pan dood is."[8][7] Vroeë Christelike kommentaar het voorgestel die voorval het dieselfde tyd as Christus se dood plaasgevind en dat die "dood" van Pan dui op die oorgang van 'n heidense na 'n Christelike wêreld.[7]

Die storie het veral byval gevind in die Victoriaanse letterkunde.[7] In 1844 het Elizabeth Barrett Browning haar gedig "The Dead Pan" geskryf, wat 'n verwerking van Plutarchus se storie was. Daarin het sy daarop aangedring dat die Christenletterkunde moet ophou om na die Griekse mitologie te verwys. Sy het elke stansa geëindig met die woorde "Pan, Pan is dood."[7]

As lid van die Dekadente Beweging wou Machen tradisionele temas omverwerp en letterkundige grense oortree,[7] en dit was 'n agenda wat Pan 'n besonder aantreklike figuur gemaak het.[7] Die titel The Great God Pan lyk of dit veral kom van Browning se latere gedig "A Musical Instrument" (1862), waarin die eerste reël van elke stansa eindig met "die groot god Pan".[9]

Machen se gebruik van Pan in sy novelle kan ook beïnvloed gewees het deur Robert Louis Stevenson se essay "Virginibus Puerisque" (Pan se pype")" (1878) en Algernon Charles Swinburne se gedig "A Nympholept" ("'n Besete idealis", 1894),[10] waarin Pan uitgebeeld word as die "embleem van die heerlike kombinasie van ekstase en vrees."[11]

In 'n resensie van die novelle in die tydskrif Black Gate hipotetiseer Matthew David Surridge dat Machen inspirasie van Mary Shelley se Frankenstein (1818) gekry het vir sy uitbeelding van dr. Raymond as 'n mal wetenskaplike, soos Victor Frankenstein.[2]

Die werk van Robert Louis Stevenson, veral sy novelle van 1886, Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde, was een van die grootste invloede toe Machen The Great God Pan geskryf het.[3][11] John Gawsworth het Machen se novelle beskou as soortgelyk aan die rillerverhale van Edgar Allan Poe en Sheridan Le Fanu.[12] Aaron Worth het gelet op die ooreenkoms tussen die dood van Helen Vaughan en die teorie van die alchemis Thomas Vaughan, wat dieselfde van as sy gehad het,[13] en Helen se disintegrasie herinner aan die alchemiese konsep van die prima materia.[14]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Machen 1922, pp. 19–20.
  2. ↑ 2,0 2,1 Surridge, Matthew David (30 Oktober 2012). "Arthur Machen and 'The Great God Pan'". Black Gate. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Julie 2018. Besoek op 28 Julie 2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 Sommerlad, Joe (2 Maart 2018). "St. David's Day: Celebrating Arthur Machen, the forgotten Welsh horror writer admired by Stephen King". The Independent. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Julie 2018. Besoek op 29 Julie 2018.
  4. ↑ 4,0 4,1 Machen 1922, p. 19.
  5. ↑ Machen 1922, p. 123.
  6. ↑ Denisoff 2018, p. 6.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 Luckhurst 2005, p. 278.
  8. ↑ Plutarchus, Moralia, De defectu oraculorum 17
  9. ↑ Claveria, Alesha (2015). "The Great God Pan/Brown: Shared Origins and Theme of a Victorian Horror Classic and Eugene O'Neill's Masked Play". The Eugene O'Neill Review. 36 (2): 212–225. doi:10.5325/eugeoneirevi.36.2.0212. JSTOR 10.5325/eugeoneirevi.36.2.0212. S2CID 170541344.
  10. ↑ Luckhurst 2005, pp. 278–279.
  11. ↑ 11,0 11,1 Luckhurst 2005, p. 279.
  12. ↑ Machen 2018, p. ix.
  13. ↑ Machen 2018, p. xiv.
  14. ↑ Machin 2018, p. 148.

Bibliografie[wysig | wysig bron]

Skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Great_God_Pan&oldid=2649106"