Wardenlyn

Die Wardenlyn was in die middel van die 19de eeu die grens tussen die Oranjerivier-soewereiniteit (ORS) en die Basoeto’s onder Mosjesj.

Nuwe oosgrens

In 1848 het die Britse ORS die gebied tussen die Oranjerivier en die Vaalrivier beslaan en is die waterskeiding in die Drakensberge as die oosgrens aanvaar. Die vrugbare vallei van die Caledonrivier het ‘n hoër reënval as die ander dele van die ORS gekry en was dus uiters gesik vir die verbouing van graan. Vir die blanke boere was die streek dus van groot waarde. Vir die Basoeto’s was die gebied egter van kritieke belang omdat die res van hul gebied veels te bergagtig was vir landbou. In September 1849 is die grens tussen die ORS en die Basoeto’s vir die soveelste keer afgebaken. Maj. H.D. Warden, die Britse resident in Bloemfontein, is deur die goewerneur opdrag gegee om aandag aan ‘n nuwe verbeterde grenslyn te gee. Die suidpunt was die samevloeiing van die Makhalengrivier (ook bekend as die Kornetspruit) met die Oranje. Van daardie punt het die grens noordweswaarrts geloop tot by Vegkop. Daarvandaan noordnoordweswaarts oor Spitskop en Leeukop in ‘n reguit lyn na die Jammerbergdrif in die Caledonrivier. Vanaf die drif het dit in ‘n noordwestelike rigting tot die oorsprong van die Modderrivier geloop. Op Mosjesj se versoek is die grense van die sendingstasies Hebron en Berseba ook afgebaken. Alhoewel die sendingposte was van die grens gelê het, het Mosjesj dit as deel van sy gebied beskou. Mosjesj het op 1 Oktober 1849 sy goedkeuring aan die nuwe grensreëling gegee en sir Harry Smith, die Kaapse goewerneur, het hierdie Wardenlyn op 18 Desember 1849 amptelik bekragtig. Geen grensreëling het die Basoeto’s egter tevrede gestel nie. Vir ‘n 25 jaar het dit tot allerhande grensinsidente, drie volslae oorloë en verskeie verdrae gelei tot Basoetoland tot Britse protektoraat verklaar is.

Maj. H.D. Warden

Henry Douglas Warden (*Londen, 2 Februarie 1800 - †George-distrik, 2 Desember 1856) was ‘n Britse soldaat, staatsamptenaar en die stigter van Bloemfontein. Hy kom as 20-jarige soldaat in die Kaapkolonie aan en na deelname aan die Sesde Grensoorlog word hy tot kaptein bevorder. In 1846 is hy aangestel as Britse resident in die gebied van Adam Kok om wet en orde te handhaaf.

Ander bekende “lyne”

• Durandlyn
• Greenwichlyn (Greenwich-meridiaan)
• Internasionale Datumlyn (Internasionale datumgrens)
• Kármán-lyn
• Maginotlyn (Maginotlinie)
• Mason-Dixon-lyn
• Nazca-lyne
• Plimsoll-lyn
• Ramah-Platberglyn
• Rooilyn
• Siegfriedlyn
• Tordisillaslyn
• Vetberglyn

Bibliografie

• Stockenström, Eric: Historiese Atlas van Suid-Afrika. Stellenbosch: Pro Ecclesia,1928