Wikipedia:Voorbladartikel week 32 2015
Die Paryse Metro (Frans: Métro de Paris) is 'n openbare vervoerstelsel wat die Franse hoofstad, Parys, en die omliggende stedelike gebied bedien. Dit bestaan uit 16 lyne wat hoofsaaklik ondergronds loop en altesaam 214 kilometer lank is. Dié moltreinstelsel, wat 'n simbool van Parys geword het, word gekenmerk deur die digtheid van sy netwerk in die middestad van Parys en sy homogene argitektoniese styl wat sterk deur die Art Nouveau-beweging beïnvloed is.
Die eerste spoorlyn van die Paryse Metro is tydens die aanloop tot die Wêreldtentoonstelling van 1900 opgerig. Dit is 'n paar maande na die aanvang van die tentoonstelling ingehuldig. Die netwerk is daarna tot met die Tweede Wêreldoorlog vinnig in die middestad van Parys uitgebrei. Na 'n tussenpose tydens die décennies voitures (motordekades) (1950-1970), is verskeie bestaande lyne verleng tot die nabygeleë banlieue (woonbuurte). Dié keuse het die ontwerp met sy geringe afstand tussen stasies en verminderde kapasiteit van die waens beïnvloed en dit beperk vandag die uitbreiding van die netwerk. Die Paryse metro het intussen aan die einde van die 20ste eeu 'n nuwe lyn wat geheel en al geoutomatiseer is ingewy, lyn 14, veral bedoel om die druk op lyn A van die RER te verlig.
Die metro vervoer vandag ongeveer 4,9 miljoen passasiers per dag (1,409 miljard per jaar in 2006). Dit bedien 300 stasies (384 haltes), waarvan 62 oorstap (correspondance) na ander stasies moontlik maak. Die Paryse Metro is in terme van aantal passasiers die vierde grootste ná dié van Moskou (2,5 miljard), Tokio en Meksiko, en sewende in terme van die lengte daarvan ná New York, Londen, Madrid, Seoel, Tokio en Moskou (maar in die 1ste plek as die RER-lyne ingesluit word) en in derde plek in terme van aantal stasies ná New York (468 stasies) en Seoel.
Die werking van die Paryse Metro word verseker deur die RATP. Die instelling bestuur ook 'n gedeelte van die RER, die busdiens van Parys en die nabygeleë woonbuurte, asook drie van die vier tremlyne in Île-de-France (T1, T2 en T3). Die bedryfs- en beleggingsbegroting van die Paryse metro word deur STIF bepaal wat vir die strategie vir die ontwikkeling van vervoer in die Île-de-France verantwoordelik is en vir finansiering sorg.
Dienste in Parys en sy woonbuurte word ook verseker deur ander stedelike vervoermiddels: die RER (451 miljoen passasiers in 2006 op die RER RATP-netwerk), die Transilien (voorstedelike spoorweg 655 miljoen passasiers insluitend die netwerk van RER SNCF), 4 trems (64 miljoen passasiers), die busdiens (997 miljoen passasiers in 2006) asook 2 VAL-lyne wat 'n plaaslike diens aan die lughawens bied asook die Funiculaire de Montmartre, 'n kabeltrein onder beheer van RATP wat passasiers teen Montmartre op en af vervoer. Meer onlangs is die ambisieuse Vélib (vélo libre of vélo liberté gratis of vrye fiets) program in 2007 geloods - 'n openbare fietsprogram wat 20 000 fietse by 1450 geoutomatiseerde huurstasies beskikbaar stel.