Abraham van der Merwe

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Abraham van der Merwe
Dr. Van der Merwe was ’n sleutelfiguur in die NG Kerk in die middel van die twintigste eeu, vyf maal Kaapse moderator en 40 jaar lank leraar van die NG gemeente Kaapstad.
Abraham van der Merwe

Naam Abraham Johannes van der Merwe
Geboorte 13 April 1897
Calvinia
Sterfte 23 April 1978 (op 81)
Oranjezicht, Kaapstad
Kerkverband Nederduits Gereformeerd
Gemeente(s) Kaapstad
Jare aktief 1926-1966
Kweekskool Stellenbosch

Dr. Abraham Johannes van der Merwe (13 April 1897, distrik Calvinia - 23 April 1978, Oranjezicht, Kaapstad) was een van die bekendste figure in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, is vyf maal agtereenvolgens deur die Kaapse Sinode tot moderator verkies, was voorsitter van die eerste Algemene Sinode in 1962 en was op drie maande na 40 jaar lank leraar van die NG gemeente Kaapstad. Hy het hom ook onderskei as voorsitter van die sentrale feeskomitee van die Van Riebeeck-fees in 1952.

Opleiding[wysig | wysig bron]

Hy is gebore op Koppieskraal in die distrik Calvinia en matrikuleer aan die hoërskool op die dorp. Hy gaan daarna na die ou Suid-Afrikaanse Kollege in Kaapstad waar hy die M.A.-graad met lof behaal en ’n beurs kry om in die buiteland verder te studeer. Hy volg egter eers die kursus aan die Kweekskool op Stellenbosch en lê daarna die eindeksamen met hoogste lof af, voor hy na die Ryksuniversiteit van Utrecht in Nederland vertrek waar hy in Julie 1925 met ’n proefskrif oor die sondebegrip in die Engelse evolusionistiese wysbegeerte bevorder word.

Kaapse predikant[wysig | wysig bron]

Van der Merwe word in dieselfde jaar gelegitimeer, doen ’n paar maande lank hulpdiens in sy tuisgemeente en word daarna na die NG gemeente Kaapstad. Hy bly sy hele beroepslewe leraar van dié gemeente van sy bevestiging op 16 April 1926 tot en met sy aftrede op 30 Januarie 1966. Daarna bly hy in die Moederstad woon, maar ná ’n beroerte gaan sy gesondheid geleidelik agteruit en die laaste vyf en ’n half jaar van sy lewe onttrek hy hom aan die openbare lewe. Sy dood volg op nog ’n aanval in sy huis in die Kaapse voorstad Oranjezicht.

Dr. Abraham van der Merwe was voorsitter van die sentrale komitee wat die Van Riebeeck-fees in 1952 gereël het.

Kerkleier[wysig | wysig bron]

Die Kaapse Sinode verkies hom die eerste keer in 1945 tot moderator en weer tydens die daaropvolgende vier sinodes sodat hy in 1962 tydens die konstituering van die eerste Algemene Sinode as voorsitter opgetree het. Van hom word gesê dat hy een van die voortreflikste voorsitters was wat die Kerk tot dusver opgelewer het en dat hy die groot gawe besit het om selfs in die mees gespanne situasie met ’n gevatte woord verligting te bring, sonder om iemand te kwets of om neer te daal van die hoë en waardige vlak waarop hy beweeg het.

Van der Merwe het in talle kerklike kommissies gedien. Hy was voorsitter van die Raad van die Kerke, van die Stellenbosse Kweekskool, 35 jaar lank aan die Bybelgenootskap verbonde en vir die eerste ses jaar van die instelling se bestaan voorsitter van die Nasionale Raad. Hy was 37 jaar lank voorsitter van die Hoërskool Jan van Riebeeck se skoolkomitee en 27 jaar lid van die Raad van die Universiteit van Kaapstad. In 1952 was hy voorsitter van die sentrale feeskomitee wat die driehonderdjarige bestaan van die volksplanting herdenk het. Vir sy diens aan die Kerk en breër gemeenskap ontvang hy nie minder nie as vier eredoktorsgrade.

Kritiese oordeel[wysig | wysig bron]

Dr. van der Merwe (links voor) en prof. H.B. Thom, rektor van die Universiteit van Stellenbosch, onderteken op 20 Februarie 1963 die ooreenkoms tussen die universiteit en die Kaapse Kerk ingevolge waarvan die Kweekskool by die universiteit ingelyf word as die fakulteit van teologie. Agter staan dr. J.D. Vorster, aktuarius van die Kaapse Kerk en prof. S.J. Pretorius, registrateur, wat die ooreenkoms medeonderteken het.

Na sy dood skryf ds. H.C. Hopkins in sy lewenskets in die Jaarboek van die NG Kerke 1979: "Met sy forse gestalte, sterk persoonlikheid en welluidende stem, was hy ’n kragfiguur, ’n man van gesag en daarby met ’n helder insig, skerp intellek en buitengewone leierseienskappe geseën." Juis daarom het dit ds. Beyers Naudé verbaas dat Van der Merwe nie sterker leierskap aan die dag gelê het in die stormagtige tyd wat op die Cottesloe-kerkeberaad gevolg het nie. In sy outobiografie, My land van hoop, skryf Naudé: "Dr. A.J. van der Merwe was moontlik die heel sterkste figuur in die NG Kerk in daardie jare. Persoonlik is ek oortuig dat hy in die storms ná Cottesloe sterker moes gestaan het – hoekom hy nie teen Verwoerd standpunt in geneem het nie, weet ek nie." Hoewel Van der Merwe die Cottesloe-besluite na afloop van die beraad gesteun het, het hy voor die druk van die eerste minister, Nasionale Party en Broederbond geswig en dit uiteindelik verwerp. Op 4 November 1961 is hy op die Kaapse Sinode met ’n groot meerderheid tot moderator herkies, die laaste keer dat hy in dié amp sou dien. Dr. Frits Gaum skryf in die Christelike Kernensiklopedie oor Van der Merwe: "Hy het deur die jare ’n meer kritiese houding teenoor die destydse regeringsbeleid ingeneem as sommige van sy tydgenote. ’n Dissident was hy egter nie."

Bronne[wysig | wysig bron]

  • Naudé, Beyers, My land van hoop, die lewe van Beyers Naudé. Kaapstad: Human & Rousseau, 1995.
  • Gaum, dr. Frits (hoofred.), Christelike Kernensiklopedie. Wellington: Lux Verbi.BM, 2008.
  • Maree, W.L. (red.), Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 1979. Johannesburg: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, 1978.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]