C. Ploos van Amstel

Cornelis Ploos van Amstel (28 Oktober 1876, Delft, Nederland – 6 April 1941, Krugersdorp, Suid-Afrika) was ’n Afrikaanse joernalis en skrywer. Onder die skuilnaam Maarten E. Conradie skryf hy die roman Die ondergang van ’n medemens, wat oor verarming en werkloosheid handel.

Lewe en werk

Cornelis Ploos van Amstel is op 28 Oktober 1876 te Delft, Nederland gebore, as seun van Cornelis Ploos van Amstel en Antje Johanna Butteweg. Sy skoolopleiding begin op sy geboortedorp. Reeds op jong ouderdom begin hy versies maak en stories skryf en stel hy besonder belang in die koerantwese. Op twaalfjarige leeftyd tree hy in diens van die drukkery in Delft van die gebroeders Altman. Na voltooiing van sy leerlingskap bly hy in diens van hierdie firma, totdat hy in Maart 1911 na Suid-Afrika kom.

Hy vestig hom in Pretoria en tot 1920 werk hy by die firma De Bussy as boekhouer en doen ook algemene administrasiewerk. Toe die geleentheid hom voordoen om weer joernalistieke werk te doen, sluit hy aan by die redaksie van De Spectator. Hierdie koerant gaan egter spoedig hierna onder. Wanneer Ons Vaderland (later Die Vaderland) gestig word, is hy saam met Harm Oost een van die eerste personeellede. Hier tree hy op eers as joernalis, later as sub-redakteur en selfs vir ’n wyle as waarnemende redakteur, totdat Gustav Preller hierdie posisie oorneem.

In Maart 1933 vertrek hy na Nederland en keer eers weer teen die einde van daardie jaar terug. Wanneer Die Vaderland na Johannesburg verskuif word, tree hy in 1936 weer in hulle diens as proefleser. Sedert die stigting van Voortrekkerpers in 1937 is hy proefleser by Die Transvaler.

Op 28 November 1906 is hy getroud met Maria Elisabeth van Seuren. Sy vrou is egter op 27 April 1907 te Delft oorlede, waarna hy op 25 Maart 1908 getroud is met Margaretha Johanna van Hoepen. Die seun Cornelis Ploos van Amstel word op 13 Oktober 1908 uit hierdie huwelik gebore. Hy is op 30 Maart 1918 weer getroud met Martha Elisabeth Bouwer. Uit die huwelik word ’n dogter (Catharina – 27 September 1919) en drie seuns (Willem Frederik – 31 Oktober 1922, Pieter Willem Johannes – 7 April 1926 en Cornelis – 21 Junie 1928) gebore.

Hy is op 6 April 1941 op Krugersdorp oorlede.

Skryfwerk

Hy skryf die drama in drie bedrywe, Opdraand, wat drankmisbruik as tema het, wat lei tot die miskenning van die waarde van naasbestaandes.

Onder die skuilnaam Maarten E. Conradie skryf hy ook die roman Die ondergang van ’n medemens, wat oor verarming en werkloosheid handel. Van Ravenstein is die hoofboekhouer van ’n groot firma, maar word op 54-jarige leeftyd ontslaan as gevolg van die ekonomiese depressie. Na twintig jaar getroue diens staan hy met sy vrou en vier kinders as werklose op straat. Sy pogings om werk te kry is vrugteloos en hy vind die vernedering en verwerping waaraan hy blootgestel word, te veel om te hanteer. Eindelik vind hy tydelik werk onder ’n munisipale skema, maar sy geestestoestand versleg dermate dat hy ’n sielkundige ineenstorting het. Dit is ’n onderhoudende verhaal, maar die skrywer slaag nie daarin om die hoofkarakter sodanig voor te stel dat die leser hom met sy lot vereenselwig nie.

Die vakkundige boek Van kapitalisme tot sosialisme skryf hy in die vroeë twintigerjare.

Publikasies

Uit sy pen verskyn die volgende publikasies:

• Van kapitalisme tot sosialisme, S.J.
• Opdraand, 1932
• Die ondergang van ’n medemens (onder die naam Maarten E. Conradie), 1935

Verwysings

Boeke

• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998