Gaan na inhoud

Dyula

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Dyula
ߖߎ߬ߟߊ߬ߞߊ߲ Dyula, Dioula
Gepraat in: Vlag van Burkina Faso Burkina Faso
Vlag van Ivoorkus Ivoorkus
Vlag van Mali Mali 
Gebied: Wes-Afrika
Totale sprekers: 12 486 000[1]
Taalfamilie: Niger-Kongo
 Atlanties-Kongo
  Mande
   Wes-Mande
    […]
     Manding
      Oos-Manding
       Bambara-Dyula
        Dyula 
Skrifstelsel: Latynse alfabet, N'Ko-alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: Vlag van Burkina Faso Burkina Faso (nasionale taal)[2]
Gereguleer deur: geen
Taalkodes
ISO 639-1: geen
ISO 639-2: dyu
ISO 639-3: dyu 
Verspreiding van die Manding-dialekkontinuüm

Dyula (ook Dyula of Dioula, ߖߎ߬ߟߊ߬ߞߊ߲) is 'n Niger-Kongo-taal wat deur sowat 12,5 miljoen mense in die Wes-Afrikaanse land Burkina Faso gepraat word. Dit vorm saam met Bambara, Mandinka en Maninka 'n dialekkontinuüm wat as Manding bekend staan. Afhangende van die gebied word Dyula met óf die Latynse alfabet óf die N'Ko-alfabet geskryf; laasgenoemde is in 1949 deur Soulemayne Kante vir die dialekkontinuüm ontwerp en gebaseer op die Arabiese alfabet. Dyula het 'n onderwerp-voorwerp-werkwoord-volgorde en twee leksikale klanke.

Dyula is 'n handelstaal in Wes-Afrika en word deur miljoene se mense óf as moedertaal óf as tweede taal gebesig. Die bekendste woord is waarskynlik die naam van die land Burkina Faso self, wat in Mossi en Dyula "die land van die regop mense" (of "regop land") beteken. Dit vorm saam met Fula en Mossi die nasionale tale van dié land, naas die amptelike taal Frans.

In 1976 is op 'n konferensie in Burkina Faso – die destydse Bo-Volta – 'n eie weergawe van die Latynse alfabet, gebaseer op l'Alphabet national burkinabè ("Nasionale Burkinese alfabet") vir al die tale in dié land ten einde van harmonisering ontwikkel. Dit is in 1979 amptelik goedgekeur.

Ortografie

[wysig | wysig bron]

In Burkina Faso gebruik die Dyula-alfabet die letters wat in die Nasionale Burkinese alfabet gespesifiseer is.

Nasionale Burkinese alfabet

[wysig | wysig bron]
Burkinese Dyula-alfabet
A B C D E Ɛ F G H I J K L M N Ɲ Ŋ O Ɔ P R S T U V W Y Z
a b c d e ɛ f g h i j k l m n ɲ ŋ o ɔ p r s t u v w y z
Fonetiese waardes
a b c d e ɛ f g h i ɟ k l m n ɲ ŋ o ɔ p r s t u v w j z

N'Ko-alfabet

[wysig | wysig bron]

Die N'Ko-alfabet, deur Soulemayne Kante in 1949 vir die Manding-dialekkontinuüm bestaande uit Bambara, Dyula, Mandinka en Maninka ontwikkel.

Klinkers

[wysig | wysig bron]
ɔ
o
/ɔ/
o
ô
/o/
u
ou
/u/
ɛ
è
/ɛ/
i
i
/i/
e
é
/e/
a
a
/a/
ߐ ߏ ߎ ߍ ߌ ߋ ߊ

Medeklinkers

[wysig | wysig bron]
ra
/ɾa/
da
/da/
tcha
/t͡ʃa/
dja
/d͡ʒa/
ta
/ta/
pa
/pa/
ba
/ba/
ߙ ߘ ߗ ߖ ߕ ߔ ߓ
ma
/ma/
la
/la/
ka
/ka/
fa
/fa/
gba
/ɡ͡ba/
sa
/sa/
rra
/ra/
ߡ ߟ ߞ ߝ ߜ ߛ ߚ
n'
/n̩/
  ya
/ja/
wa
/wa/
ha
/ha/
na
/na/
nya
/ɲa/
ߒ   ߦ ߥ ߤ ߣ ߢ
 

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. (en) "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Jula". Ethnologue. Besoek op 30 April 2024.
  2. (fr) André, Géraldine (31 Mei 2007). "École, langues, cultures et développement". Cahiers d'études africaines. 47 (186): 221–247. doi:10.4000/etudesafricaines.6960. ISSN 0008-0055. Besoek op 30 Augustus 2020.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]