Eend
| Eende | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Subfamilies | |
|
| |
Eend is die algemene naam vir talle spesies watervoëls in die Anatidae-familie. Eende is gewoonlik watervoëls, meestal kleiner en het' n korter nek as swane en ganse, wat lede van dieselfde familie is. Hulle word in beide vars- en seewater aangetref.
Sommige eende verloor al hulle slagvere tegelyk. Dan kan hulle nie vlieg alvorens die nuwes uitgroei nie.
Verdeel onder verskeie subfamilies, verteenwoordig hulle nie 'n monofiletiese groep nie ('n groep van alle afstammelinge van 'n enkele algemene voorvaderspesie), aangesien swane en ganse nie as eende beskou word nie.
Eende word soms verwar met verskeie soorte onverwante watervoëls met soortgelyke vorms.
Etimologie[wysig | wysig bron]
Die woord eend kom van die Ou Engelse dūce 'duiker', 'n afgeleide van die werkwoord dūcan 'laag afbuig, of duik', as gevolg van die manier waarop baie spesies in die eendgroep na kos soek.
Hierdie woord het die Ou Engelse woord ened/ænid vervang, moontlik om verwarring met ander woorde te voorkom. Ander Germaanse tale het steeds soortgelyke woorde vir eend; byvoorbeeld die Nederlandse eend, Duitse ente en Noorse en. Die woord ened/ænid is van Proto-Indo-Europees geërf. Vergelyk dit met die Vulgêrlatynse anas, Litause ántis, Antieke Griekse νῆσσα/νῆττα ( nēssa/nētta), en Sanskritse ātí 'watervoël', onder andere.
'n Eendjie is 'n jong eend met donserige vere; in die voedselhandel word 'n jong mak eend wat pas volwasse grootte bereik het ook as 'n eendjie gemerk.
'n Mannetjie word 'n drake genoem en die wyfie word 'n eend, of in voëlkunde 'n hen genoem.
Taksonomie[wysig | wysig bron]
Alle eende behoort tot die biologiese orde Anseriformes, 'n groep wat die eende, ganse en swane bevat. Almal behoort aan die biologiese familie Anatidae. Binne die familie word eende in 'n verskeidenheid subfamilies en 'stamme' verdeel. Die aantal en samestelling van hierdie subfamilies en stamme is die oorsaak van aansienlike onenigheid onder taksonome. Sommige baseer hul besluite op morfologiese kenmerke, ander op gedeelde gedrag of genetiese studies. Die aantal voorgestelde subfamilies wat eende bevat wissel van twee tot vyf. Die beduidende vlak van verbastering wat onder wilde eende voorkom, bemoeilik pogings om die verhoudings tussen verskeie spesies te bepaal.
In die meeste moderne klassifikasies behoort die sogenaamde 'ware eende' aan die subfamilie Anatinae, wat verder in 'n wisselende aantal stamme verdeel is. Die grootste hiervan, die Anatini, bevat die 'dabbling' of 'rivier' eende – vernoem na hul metode om hoofsaaklik op die oppervlak van vars water te voed.
Die 'duikende eende', genoem na hul primêre voedingsmetode, vorm die stam Aythyini. Die 'see-eende' van die stam Mergini is duik-eende wat op visse en skulpvis spesialiseer en 'n meerderheid van hul lewens in soutwater deurbring. Die stam Oxyurini bevat die 'stywe sterte', duik-eende wat opvallend is vir hul klein grootte en stywe, regop sterte.
'n Aantal ander spesies wat eende genoem word, word nie as 'ware eende' beskou nie, en word tipies in ander subfamilies of stamme geplaas. Die fluitende eende word of aan 'n stam (Dendrocygnini) in die subfamilie Anatinae of die subfamilie Anserinae, of aan hul eie subfamilie (Dendrocygninae) of familie (Dendrocyganidae) toegewys.
Die sproeteend van Australië is óf die enigste lid van die stam Stictonettini in die subfamilie Anserinae, óf in sy eie familie, die Stictonettinae. Die sheldeende vorm die stam Tadornini in die familie Anserinae in sommige klassifikasies, en hul eie subfamilie, Tadorninae, in ander, terwyl die stoomboot-eende óf in die familie Anserinae in die stam Tachyerini geplaas word óf saam met die sheldeende in die stam Tadorini geplaas word. Die sittende eende vorm in die stam Cairinini in die subfamilie Anserinae in sommige klassifikasies, terwyl daardie stam in ander klassifikasies uitgeskakel word en sy lede aan die stam Anatini toegewys word.
Die stroom-eend word oor die algemeen ingesluit in die subfamilie Anserinae in die monotipiese stam Merganettini, maar word soms by die stam Tadornini ingesluit. Die pienkoor-eendword soms ingesluit as 'n ware eend óf in die stam Anatini óf die stam Malacorhynchini, en ander kere is ingesluit by die sheldeende in die stam Tadornini.
Morfologie[wysig | wysig bron]
Eende se liggame is oor die algemeen verleng en breed, en hulle is ook relatief langnek, hoewel nie so langnek soos die ganse en swane nie. Die liggaamsvorm van duik-eende verskil ietwat deurdat dit meer afgerond is. Eende se snawel is gewoonlik breed en bevat getande pectens, wat besonder goed gedefinieer is in die filtreervoedende spesies. In die geval van sommige visvangspesies is die snawel lank en sterk getand.
Die afgeskubte bene is sterk en goed ontwikkel, en sit gewoonlik ver terug op die liggaam, meer so in die waterspesies. Die vlerke is gewoonlik sterk en oor die algemeen kort en spits; die vlug van eende vereis vinnige aaneenlopende hale, wat sterk vlerkspiere vereis. Baie eendespesies vlieg tydelik nie terwyl hulle vervel; hulle soek 'n beskermde habitat met goeie voedselvoorrade gedurende hierdie tydperk. Hierdie vervelling gaan tipies migrasie vooraf.
Die drake van noordelike spesies het dikwels' n buitensporige verekleed, maar dit word in die somer vervel om 'n meer vroulike voorkoms te gee.
Suidelik inwonende spesies toon tipies minder seksuele dimorfisme, hoewel daar uitsonderings is soos die paradys-shelduck van Nieu-Seeland, wat beide opvallend seksueel dimorf is en waar die wyfie se verekleed meer helder is as dié van die mannetjie. Die verekleed van jong voëls lyk oor die algemeen soos dié van die wyfie. Vroulike eende het ontwikkel om 'n kurktrekkervormige vagina te hê om verkragting te voorkom.
Verspreiding en habitat[wysig | wysig bron]
Eende het 'n kosmopolitiese verspreiding en word op elke vasteland behalwe Antarktika aangetref. Verskeie spesies kry dit reg om op subantarktiese eilande te leef, insluitend Suid-Georgië en die Auckland-eilande. Eende het 'n aantal geïsoleerde oseaniese eilande bereik, insluitend die Hawaii-eilande, Mikronesië en die Galápagos-eilande, waar hulle dikwels rondlopers en minder gereeld inwoners is. 'n Handvol is endemies aan sulke verafgeleë eilande.
Sommige eendspesies, hoofsaaklik dié wat in die gematigde en Arktiese Noordelike Halfrond broei, is trekvoëls, dié in die trope is oor die algemeen nie. Sommige eende, veral in Australië waar reënval wisselvallig is, is nomadies en soek die tydelike mere en poele op wat na plaaslike swaar reën vorm.[1][2][3][4]
Fotogalery[wysig | wysig bron]
-
Knobbeleend
-
-
Lid van die Tadorninae-familie
-
-
'n Eendkuiken
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Duckling". The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company. 2006. Besoek op 2015-05-22.
- ↑ "Duckling". Kernerman English Multilingual Dictionary (Beta Version). K. Dictionaries Ltd. 2000–2006. Besoek op 2015-05-22.
- ↑ Dohner, Janet Vorwald (2001). The Encyclopedia of Historic and Endangered Livestock and Poultry Breeds (in Engels). Yale University Press. ISBN 978-0300138139.
- ↑ Visca, Curt; Visca, Kelley (2003). How to Draw Cartoon Birds (in Engels). The Rosen Publishing Group. ISBN 9780823961566.
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
- Lys van Suid-Afrikaanse voëls (gegroepeer)
- Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
- Eendekooi
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir eend.
