Galei (skip)
'n Galei was 'n skip in die Klassieke Oudheid en die middeleeue wat by wyse van roeiers aangedryf is. Dit het ook driehoekseile of die Latynse seil gehad as hulpmiddel om te seil. Galeie is hoofsaaklik op die Middellandse See gebruik. Die model het deur die eeue baie verander, en galeie het dus geen algemene kenmerke wat die vorm van die romp en ander afmetings betref nie.
Dit is bekend uit die beleg van Troje met hoeveel skepe die verskillende Griekse aanvoerders na die oorlog gevaar het. In die 12de eeu het Venesië gefloreer deur gebruik te maak van galeie vir handelsdoeleindes. Galeie is tot in die 17de eeu vir oorlogvoering gebruik. Die galei se groot voordeel bo ander skeepstipes was dat hulle nie van die wind afhanklik was nie. 'n Mens kon die vyand teen die wind nader. Militêre galeie het gewoonlik 'n ramstewe of sneb ('n Ramstewe of sneb(be) is 'n wapen waarmee verskillende soorte militêre skepe toegerus is, en wat uit die oudheid dateer. Die wapen het uit 'n onderwater verlenging van die boeg van die skip bestaan om 'n gepantserde tipe "snawel" te vorm, wat gewoonlik tussen 2 en 4 meter lank was. Dit is in die romp van 'n vyandige skip ingedryf om dit deur te steek en sodoende die skip te sink of onbruikbaar te maak.) gehad wat gebruik kon word om vyandelike skepe te sink. As gevolg van die klein laaispasie en die groot hoeveelheid proviand wat vir die roeiers benodig is, het galeie uiteindelik in onguns geraak teenoor die groter seilskepe uit Noord-Europa.
Roeiers aan boord van die galeie het swaar gekry. Die Griekse en Romeinse roeiers op die galeie van die oudheid was soldate, wat later aangevul is met slawe. Die roeiers op die Spaanse galeie van die Middeleeue was gevangenes, en die meeste van die roeiers op die galeie van die More was gevangenes van verowerde skepe. Die Hospitaler Orde van St Johannes van Jerusalem, Rhodes en Malta, wat van Malta af gekom het, het self hul skepe geroei.
Tydens die vlootslag van Lepanto in 1571 was Juan van Oostenryk een van die bevelvoerders van die Christelike vloot aan boord van sy vlagskip die Real, 'n galei met 'n bemanning van 500 soldate. Hulle het daarin geslaag om die Ottomaanse bevelvoerder, Uluç Ali Pasha te dood. Holland het verskeie galeie in gebruik gehad tydens die Tagtigjarige Oorlog. Die eerste, De Rode Galei, is in 1598 te water gelaat. Die Nederlandse galeie is deur galeislawe voortgedryf. Die skeepstipe was 'n paar dekades later verouderd, en galeie het slegs weer 'n beduidende rol gespeel tydens die Slag van Sluis in 1603.
Die fust is 'n klein vaartuig wat soos die galei lyk.
Naam[wysig | wysig bron]
Die etimologie van die woord is welbekend: die galei is, soos die jol, afgelei van "gelias", 'n vinnige, klein tipe vaartuig wat op die Rooi See en langs die kus van Suid-Asië wyd gebruik word. Die naam "gelias" is op verskillende maniere onder verskillende volke geskryf en uitgespreek.[1]
