Griffiths Mxenge
Griffiths Mlungisi Mxenge (27 Februarie 1935 – 19 November 1981) was 'n burgerregteprokureur, 'n lid van die African National Congress (ANC) en 'n Suid-Afrikaanse anti-apartheidsaktivis. Hy is in KwaRayi, 'n landelike nedersetting buite King Williams Town, Oos-Kaap gebore.
Vroeë lewe[wysig | wysig bron]
Griffiths Mlungisi Mxenge was die oudste seun van Johnson Pinti en Hannah Nowise Mxenge. Sy ouers het in KwaRayi geboer. Hy het sy hoërskoolopleiding aan die Forbes Grant Sekondêre skool in Ginsberg begin, en in 1956 uiteindelik aan die Hoërskool Newell in Port Elizabeth gematrikuleer.[1]
In 1959 ontvang hy 'n baccalaureusgraad van die Universiteit van Fort Hare met Romeins-Hollandse Reg en Engels as hoofvakke. Hy het by die African National Congress Youth League aangesluit terwyl hy studeer het. Die Defiance Campaign en die Congress of the People in Kliptown het bygedra tot sy politieke bewussyn[1]
Hy het in 1962 ingeskryf vir 'n LLB-graad aan die Universiteit van Natal; in dieselfde jaar is hy met Victoria Mxenge getroud.
In 1966 is sy studies onderbreek toe die polisie hom 190 dae lank aangehou het. In 1967 is hy ingevolge die Wet op die Onderdrukking van Kommunisme tot twee jaar tronkstraf op Robbeneiland gevonnis vir bevordering van die doelwitte van die ANC . Mxenge se eerste seun, Mbasa, is terwyl hy in aanhouding was, gebore.[2]
In 1969 is Mxenge van Robbeneiland vrygelaat en het 'n verbod van twee jaar ontvang wat hom onder meer verbied het om die universiteitsterrein te betree. Met die hulp van die Dekaan Regsfakulteit, wyle professor Tony Matthews, kon hy steeds sy LLB voltooi en in 1970 gradueer.
Sy tweede seun, Viwe, is in 1970 gebore.
Beroep[wysig | wysig bron]
In 1971 het Mxenge sy artikels onder Rabie Bugwandeen van die Natalse Indiese Kongres begin dien. Hy is dieselfde jaar met 'n verbod van vyf jaar uitgereik.
In 1974 is hy toegelaat as 'n prokureur van die Hooggeregshof van Suid-Afrika. Die volgende jaar, in 1975, het hy sy eie regspraktyk in Durban geopen. Sy dogter, Namhla, is ook gebore. Hy het lede van die African National Congress en ander partye verteenwoordig. Hy het veral die geval van Joseph Mduli, 'n lid van die ANC en Umkonto weSizwe wat wreed vermoor is, opgeneem. In 'n ongekende stap, ná Mxenge se pogings en internasionale druk, is vier polisiemanne vir die moord op Mduli aangekla.[3]
Mxenge is later weens sy betrokkenheid by die moordsaak aangehou.
Hy was 'n aktiewe lid van die Release Mandela Committee en het as lid van Prokureurs vir Menseregte gedien. Mxenge was 'n stigterslid van die Suid-Afrikaanse Demokratiese Prokureursvereniging.[1]
In 1981 is Mxenge in Umlazi suid van Durban deur die apartheidsdodegroep, gelei deur Dirk Coetzee, vermoor. Hy is ontvoer voordat die dodegroep hom 45 keer gesteek, met 'n hamer geslaan en sy keel afgesny het.[4] Sy lyk is langs 'n sokkerveld in Umlazi gevind.[5] Vier jaar ná haar man se moord is Victoria Mxenge voor haar kinders by hul Umlazi- huis in Durban geskiet en doodgekap.
In 1989 het Butana Almond Nofomela, 'n voormalige lid van Coetzee se doodsgroep, sy betrokkenheid by Mxenge se moord beken, ure voordat hy tereggestel sou word vir 'n onverwante nie-politieke moord. Coetzee het later Nofomela se storie bevestig.[6] Op 4 November 1996 het voormalige Vlakplaas- bevelvoerder, Dirk Coetzee, getuig oor sy betrokkenheid by die moord op Griffiths Mxenge. Hy het ook amnestie van die Waarheids- en Versoeningskommissie gevra. Ondanks betogings van Mxenge se familie is Coetzee amnestie toegestaan.[7]
Nofomela, aan wie 'n uitstel van teregstelling in die onverwante moordsaak toegestaan is, se doodvonnis is later in lewenslange tronkstraf verander. Hy is in September 2009 op parool vrygelaat[8]
Nalatenskap[wysig | wysig bron]
Mxenge en sy vrou is albei deur die Suid-Afrikaanse regering die Orde van Luthuli in Silwer toegeken. Sy toekenning erken sy bydrae tot die gebied van die reg en die hoogste opoffering wat hy gemaak het in die stryd teen apartheid in Suid-Afrika[9]
Die Victoria en Griffiths Mxenge-gedenklesing word jaarliks by die Universiteit van KwaZulu Natal se Howard College aangebied.
Sien ook[wysig | wysig bron]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 [Mona G.V. New Dictionary of South African Biography Mxenge, Griffiths Mlungisi. Online. Accessed 17 August.]
- ↑ 1989. Griffiths Mlungisi Mxenge Online. WITS Historical Papers. Accessed 17 August.
- ↑ 2015. Joseph Mduli. Online. South African History Online. Accessed 17 August.
- ↑ 1985. Victoria Mxenge and the "act of cowardice" Online. Mail & Guardian. Accessed 17 August.
- ↑ "Griffiths Mxenge is murdered". sahistory.org.za.
- ↑
{{cite news}}: Leë aanhaling (hulp) - ↑ 1996. Dirk Coetzee Amnesty Application: TRC Knows the Grisly Story. Online. South Africa Press Association. Accessed 17 August.
- ↑ "Nofomela a free man". News24 (in Engels (VSA)). Besoek op 14 Julie 2023.
- ↑ 2011 Griffiths Mxenge, Fallen Hero! Online. South African History Archive. Accessed 17 August.