Romeins-Hollandse Reg
Die Romeins-Hollandse reg (Nederlands: Rooms-Hollands recht, Afrikaans : Romeins-Hollandse reg) is 'n ongekodifiseerde, skolasties-gedrewe en regspraak-gebaseerde Romeinse regstelsel soos dit toegepas is in Nederland en sy kolonies in die 17de en 18de eeue. As sodanig is dit 'n variëteit van die Europese kontinentale burgerlike reg of ius commune. Terwyl Romeins-Hollandse Reg so vroeg as die begin van die 19de eeu deur die Napoleontiese gemodifiseerde code civil in Nederland vervang is, is die praktyke en beginsels van die Romeins-Hollandse stelsel steeds aktief en passief toegepas deur die howe in lande wat deel was van die Nederlandse koloniale ryk, of lande wat deur voormalige Nederlandse kolonies beïnvloed is soos Guyana, Suid-Afrika (en sy bure Botswana, Lesotho, Namibië, Eswatini en Zimbabwe ), Sri Lanka, Indonesië, Suriname en die vroeëre Indonesies-besette Oos-Timor . Dit het ook die Skotse reg sterk beïnvloed. [1] Dit het ook 'n geringe invloed op die wette van die Amerikaanse deelstaat New York gehad,[2] veral in die instelling van die amp van aanklaer (schout- fiscaal).
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die Romeinse reg is gedurende die vroeë Middeleeue geleidelik laat vaar. Die teodosiaanse kode en uittreksels uit die keiserlike verordeninge van die dag (constitutiones) was welbekend in die opvolger-Germaanse state, en dit was noodsaaklik vir die handhawing van die alledaagse volkereg, wat bestaande Romeinse reg op Romeinse provinsies, en Germaanse reg op Germane toegepas het. Die Breviarium van Alaric en die Lex Gundobada Romana is twee van die verskeie hibriede-Romeins-Germaanse regskodes wat baie Romeinse regsmateriaal geïnkorporeer het. Omdat die val van die Wes-Romeinse Ryk die opstel van die Justinianus-kode voorafgegaan het, het die vroeë ontwikkelde Bisantynse-reg egter nooit 'n invloed uitgeoefen op Wes-Europa nie. Baie van hierdie vroeëre reg is vervang deur die latere feodale reg. Slegs die kanonieke reg het enige wesenlike hoeveelheid Romeinse reg op suksesvolle wyse behou en geïnkorporeer ten einde invloedryk te bly.
Belangstelling in die leerstellings van Bisantynse prokureurs en advokate het gekom toe - teen ongeveer die jaar 1070 —'n eksemplaar van die Digest van Keiser Justinianus I sy weg gevind het na die noorde van Italië. Geleerdes aan die opkomende Universiteit van Bologna, wat voorheen slegs toegang tot 'n beperkte deel van die Justinianus-kode gehad het, het 'n intellektuele herontdekking van Romeinse reg veroorsaak deur onderrig van die reg aan te bied, gebaseer op Bisantynse regstekste. Howe het geleidelik Bisantynse reg begin toepas - soos dit in Bologna (en binnekort elders) onderrig is - eers as reg in subsidium- om toegepas te word wanneer daar geen plaaslike en toepaslike wetgewing of gewoontereg was nie, en later omdat regterlike beamptes (regters, landdroste, assessore) van mening was dat hierdie verfynde en genuanseerde regskonsepte meer in staat daartoe was om ingewikkelde sake op te los as die gebruiklike wette van Wes- en Sentraal-Europa. Hierdie proses, wat na verwys word as Resepsie, het in die 13de tot die 14de eeu in die Heilige Romeinse Ryk en die Middellandse See-gebied plaasgevind, dit was egter baie stadiger om na Noord-Europa te kom (bv. Sakse, Noord-Frankryk, die Lae Lande, Skandinawië).
In die 15de eeu het resepsie in complexu Nederland bereik terwyl dit geassosieer was met die Heilige Romeinse Ryk. Terwyl Italiaanse advokate (mos italicus ) die eerste was wat 'n bydrae gelewer het tot die nuwe Bisantyns-gebaseerde regsleer, was Franse humanistiese doktrinale skolastici (mos gallicus) in die 16de eeu die invloedrykste. In die 17de en 18de eeu was dit die Nederlanders wat die grootste invloed gehad het. Lede van die Hollandse Elegante School (“skool vir elegante regspraak”; 1500–1800) was Hugo Grotius, Johannes Voet, Ulrich Huber, Gerard Noodt, J. en F. van de Sande, en vele ander. Hierdie geleerdes het daarin geslaag om die Romeinse reg te versmelt met regsbegrippe uit die tradisionele Nederlandse feodale gewoontereg, veral uit die provinsie Holland. Die gevolglike mengsel was oorwegend Romeins, maar dit bevat enkele kenmerke wat kenmerkend van Nederland was: hierdie hibriede regstelsel staan bekend as die Romeins-Hollandse Reg. Die Nederlanders het hul regstelsel toegepas in hul koloniale ryk. Op hierdie manier is die Nederlandse tak van die burgerreg (of ius kommune ) in afgeleë plekke toegepas, soos byvoorbeeld in Nederlands-Indië, Nederlands-Wes-Indië, die Kaapkolonie en Nederlands Ceylon.
In Nederland is die Romeins-Hollandse reg skielik beëindig toe die Nederlandse marionetstaat - die Koninkryk Holland in 1809 die Franse Napoleoniese Kode aangeneem het, 'n ander stelsel, maar nietemin 'n tak van die burgerlike reg. Tog is die Franse reg nooit tydens of na die bewind van die destydse Nederlandse kolonies ingestel nie. As gevolg hiervan het die Romeins-Hollandse reg daarin geslaag om te oorleef, meestal in 'n hibriede vorm, gemeng met die Engelse reg, ook bekend as 'Anglo-Hollandse reg'.
Vandag[wysig | wysig bron]
Die invloed van Romeins-Hollandse reg bestaan nietemin voort in die voormalige Hollands-beheerde gebiede in Suid-Amerika. Suriname word steeds onder die Romeins-Hollandse regstelsel regeer.[3] Aan die ander kant, in Guyana, word die Romeins-Hollandse regsbeginsels steeds op 'n beperkte manier toegepas op die beheer van eiendomme binne die land, ondanks die handhawing van die Civil Law of Guyana Ordonnance of 1917 wat die Engelse gemeenregtelike stelsel bevoordeel.
Regshervorming in voormalige Nederlandse kolonies[wysig | wysig bron]
Nederland het deelgeneem aan internasionale seminare, en opleidingsprogramme georganiseer deur internasionale vennootorganisasies, wat strek van 'n tweedaagse seminaar tot 'n tweeweeklikse program vir verskillende regspersoneel regoor die wêreld. Programme is ontwikkel vir Suriname, Aruba, Sint Maarten en Indonesië.
Verdere leeswerk[wysig | wysig bron]
- Aanlyn
- Die resepsie van Romeinse reg in die Suid-Afrikaanse regstelsel: stare decisis en curia ius novit
- Tydskrif vir Hedendaagse Romeins-Hollandse Reg (THRHR)
- Dan Roodt: Word SA howe nou boendoehowe waar oor beeste gekibbel word? PRAAG artikel[dooie skakel]
- Vonnisbespreking: Die aksie van afhanklikes weens die dood van hul broodwinner: Veel lawaai en weinig wol?
- Boeke
- Historiese Grondslae van die Suid-Afrikaanse Privaatreg, B.C. Stoop, C.G. van der Merwe, P.J. Thomas, Lexis Nexus (informatiewe handboek vir tersiêre studente)
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ John W. Cairns, “Importing our Lawyers from Holland: Netherlands Influences on Scots Law and Lawyers in the Eighteenth Century”, in Scotland and the Low Countries, 1124–1994, ed. G. G. Simpson (East Linton: Tuckwell, 1996), 136; reprinted in Law, Lawyers, and Humanism: Selected Essays on the History of Scots Law, vol. 1 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2015).
- ↑ Bielinski, Stefan (April 1979). "The Schout In Rensselaerswijck: Conflict Of Interests". Colonial Albany Social History Project. Besoek op 25 Februarie 2011.
- ↑ Memorial of Republic of Guyana Volume 1 (Arbitration under Annex VII of the United Nations Convention on the Law of the Sea, Republic of Guyana v. Republic of Suriname) (Report). Permanent Court of Arbitration.