Vioolconcerto nr. 5 (Mozart)

Vioolconcerto in A majeur
Nr. 5
deur W. A. Mozart
Toonaard	A majeur
Katalogus	K. 219
Gekomponeer	1775
Bewegings	1. Allegro aperto 2. Adagio 3. Rondeau – Tempo di minuetto
Partituur	Viool orkes

Die Vioolconcerto nr. 5 in A-majeur, K. 219, word dikwels na verwys as Die Turkse concerto.Dit is in 1775 deur Wolfgang Amadeus Mozart geskryf en is die eerste keer gedurende die Kersseisoen daardie jaar in Salzburg opgevoer. Dit volg 'n tipiese vinnig-stadig-vinnig musikale struktuur.

Agtergrond

Mozart het die meerderheid van sy concertos vir strykinstrumente van 1773 tot 1779 gekomponeer, maar dit is onbekend vir wie of vir watter geleentheid hy die werk geskryf het.Ook die datering van hierdie werke is onduidelik. Ontleding van die handskrif, partiture en watermerke het bewys dat al vyf vioolconcertos verskeie kere met nuwe datums voorsien is. Die jaar van komposisie van die vyfde konsert naamlik, "1775" is uitgekrap en vervang met "1780", en later weer verander na "1775". Mozart sou nie weer tot by die klavierkonsert nr. 12 (K. 414) die sleutel van A-majeur vir 'n concerto gebruik nie.

Die outograaf word bewaar in die Biblioteek van Kongres in Washington D.C.

Struktuur

• Violin Concerto No. 5 – 1. Allegro aperto – Adagio – Allegro aperto (lêerinligting) — speel in blaaier (beta)
  • Arranged for violin and piano. Performed by Ben Goldstein, violin, and Bendik Eide, piano
  • Probleme om na lêer te luister? Sien die mediahulp.

Die concerto is geskryf vir twee hobo s, twee horings en 'n strykafdeling. Die bewegings is as volg:

1. Allegro aperto – Adagio – Allegro aperto
2. Adagio (E majeur)
3. Rondeau – Tempo di minuetto

Die aperto merk op die eerste beweging is 'n rare verskynsel in die instrumentale musiek van Mozart (twee van sy klavierkonserte, die Klavierkonsert nr. 6 in B-moll majeur en die Klavierconcerto nr. 8 in C-majeur, beskik ook oor hierdie merk, sowel as sy Hoboconcerto in C-majeur), maar verskyn baie meer gereeld in sy operas.

Dit impliseer dat die stuk moontlik op 'n wyer, meer majestueuse manier gespeel moet word as wat bloot deur allegro aangedui word. Die eerste beweging open met die orkes wat die hooftema speel, 'n tipiese Mozartiaanse deuntjie. Die solo-viool volg hierop met 'n kort maar lieflike dolce "adagio" gedeelte in A majeur met 'n eenvoudige begeleiding deur die orkes. (Dit is die enigste geval in Mozart se konsertrepertorium waarin 'n adagio tussenin voorkom tydens die eerste intrede van die solis in 'n concerto.) Die stuk beweeg dan terug na die hooftema, met die soloviool wat 'n ander melodie bo die orkes speel. Die eerste beweging is 10–11 minute lank.

Die rondo Finale is gebaseer op 'n minuettema wat verskeie kere herhaal word. In die middel van die beweging verander die tydmaat van 3|4 na 2|4 en 'n stukkie "Turkse musiek" word gespeel. Dit word gekenmerk deur die skuif na A mineur (vanaf die oorspronklike A majeur), en deur die gebruik van groteske elemente, soos harmoniese chromatiese crescendos, die herhaling van baie kort musikale elemente en col legno wat deur die tjello's en kontrabasse gespeel word. Hierdie afdeling het aan die konsert die benaming "die Turkse Concerto" besorg. Die beroemde Rondo alla Turca uit Mozart se klaviersonate in majeur bevat dieselfde sleutel en soortgelyke elemente. Mozart het later die Adagio in E vir Viool en Orkes, K. 261 gekomponeer as 'n plaasvervangende stadige beweging vir hierdie concerto. Die hele stuk duur ongeveer 28 minute lank.