Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart
Portret van Wolfgang Amadeus Mozart deur Doris Stock, 1789.
Agtergrondinligting
Geboortenaam	Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart
Ook bekend as	Trazom Mozart Wolfgang
Gebore	27 Januarie 1756 Salzburg, Prinsaartsbisdom Salzburg, Heilige Romeinse Ryk
Sterf	5 Desember 1791 (op 35) Wene, Aartshertogdom Oostenryk, Heilige Romeinse Ryk
Genres	Simfonie Concertant Kamer Klavier Opera Koraal
Beroep(e)	Komponis
Instrumente	Klavier
Jare aktief	1761 - 1791

Wolfgang Amadeus Mozart (* 27 Januarie 1756 - † 5 Desember 1791) was 'n beroemde en invloedryke komponis van die Klassieke tydperk.

Lewe

Mozart is op 27 Januarie 1756 gebore aan Leopold Mozart (1719-1787) en Anna Maria, née Pertl (1720-1778) te 9 Getreidegasse in die Prinsaartsbisdom Salzburg, toe 'n Staat van die Heilige Romeinse Ryk, vandag deel van Oostenryk. Mozart was die jongste van sewe kinders, van wie vyf vroeg dood is. Sy ouer suster was Maria Anna Mozart (1751-1829) en haar bynaam was Nannerl.

Hy is die dag na sy geboorte gedoop en die dooprekord bevat die Latynse weergawe van sy naam, Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart (vernoem na sy ouma aan sy ma se kant en na die heilige van die dag van sy geboorte, Johannes Chrysostomus). Sy pa het later 'Wolfgangus' verkort na 'Wolfgang' en het ook 'Theophilus' vertaal na 'Amadeus' (liefde vir God) en het die 'Johannes Chrysostomus' weggelaat.

Mozart het self daarvan gehou om klein veranderinge aan sy naam, veral sy tweede naam, te maak. Hy het slegs nou en dan die bekende Amadeus gebruik, soos ons dit vandag ken. Hy het veel eerder die Franse weergawe, 'Amadé' verkies. Hy het ook soms die Italiaanse 'Amadeo' en die Duitse 'Gotlieb' gebruik. Soms het hy dit selfs agteruit gespel, naamlik "Trazom" of "Mozart Wolfgang".

Hy word algemeen gesien as 'n wonderkind. Hy het begin komponeer toe hy vyf was. Sy pa, Leopold Mozart was 'n bekende vioolonderwyser en komponis. Hy was ook 'n streng ouer wat voordeel getrek het uit sy seun deur hom as 'n wunderkind in die howe van Europa te vertoon. Sy suster Nannerl was 'n talentvolle pianis en het haar jonger broer gereeld begelei op Leopold se toere.

Mozart het 'n aantal klavierstukke geskryf, veral duette om saam met haar te speel. Toe Wolfgang een keer siek word, het Leopold meer kommer uitgespreek oor die verlies aan inkomste as oor sy seun. Die koue weer en die voortdurende reise kon moontlik 'n aandeel hê in die siekte wat hy later beleef het.

Gedurende sy reise het Mozart vele groot musikante ontmoet en het ook die werke van ander groot komponiste geken (onder andere J.S. Bach, G.F. Handel, F.J. Haydn). Selfs mense wat nie musikante was nie het sy aandag getrek: hy is so beïndruk deur die klank van Benjamin Franklin se glasharmonika, dat hy verskeie stukke daarvoor gekomponeer het.

As 'n volwassene word hy 'n Vrymesselaar en slaag deur harde werk daarin om sy pa te bekeer voor sy dood in 1787. Sy latere opera Die Towerfluit bevat Vrymesselaarstemas en -simbole. Hy was in dieselfde Vrymesselaarslosie as Haydn.

Die jare van triomf

In 1777 het Mozart en sy moeder op 'n uitgebreide konsertreis deur Duitsland na Parys vertrek. In Mannheim het Mozart kennis gemaak met die voortreflike Mannheimorkes, waar hy verlief geraak het op Aloysia Weber, 'n belowende koloratuursopraan.

In Parys het Mozart se moeder in haglike omstandighede gesterf en op sy terugreis na Salzburg het Mozart weer by die Webers vertoef. Tydens die reis het hy verskeie viool- en klaviersonates en die Simfonie nr. 31 in D-majeur gekomponeer. In 1779 het Mozart die pos van hoforrelis in Salzburg verwerf, waar hy feitlik tot die einde van 1780 gebly het.

Gedurende die tyd het Mozart 'n tydperk van volgehoue meesterskap as komponis betree, met die skepping van onder meer die Kroningsmis, K.317, die Missa Solemnis in C-majeur, K.337, die Simfonie nr. 34, die Simfonia Concertante in E-mol-majeur en die meesterlike Serenade in D-majeur. In 1780 het Mozart die opera Idomeneo gekomponeer en in 1781 is dit met groot welslae in München opgevoer. In 1781 het hy uit sy betrekking as hoforrelis bedank weens die vernederende omstandighede waaronder hy onder die nuwe aartsbiskop van Salzburg moes werk.

In 1782 trou Mozart met Constanze Weber, 'n suster van Aloysia, en die laaste tien jaar van sy lewe word gekenmerk deur 'n koorsagtige skeppingsvloed en intense bedrywigheid as pianis om sy finansiële verpligtinge na te kom. Die Mozarts het ses kinders gehad en Mozart se finansiële posisie was dikwels benard.

In 1782 is Mozart se opera Die Entführung aus dem Serail ("Die ontvoering uit die harem") in Wenen opgevoer en daarmee het 'n tydperk aangebreek waarin die een verstommende meesterstuk na die ander gevolg het. Die laaste ses simfonieë, van die Haffner (nr. 35) tot die Jupiter (nr. 41), is tussen 1782 en 1788 gekomponeer, sowel as die ses Haydn-strykkwartette.

Toe van die kwartette aan Haydn voorgespeel is, het die meester aan Leopold Mozart gesê: "Voor God en as 'n eerlike man sê ek jou jou seun is die grootste komponis van wie ek weet." In 1787 is Mozart deur keiser Josef II aangestel as hofkomponis en van toe af het hy al hoe minder opgetree en het sy aantal leerlinge ook verminder. Sy komposisies het nie oral byval gevind nie en hy was bowendien die slagoffer van toenemende intriges. Ongelukkig was Mozart ook nie 'n goeie sakeman nie en sy finansiële posisie het steeds versleg.

Vir sy drie Italiaanse operameesterstukke, Le nozze di Figaro ("Die huwelik van Figaro"; 1786), Don Giovanni (1787) en Cosi fan tutte ("So maak hulle almal"; 1790), het Mozart tekste van die voortreflike librettoskrywer Lorenzo da Pontè gebruik. Ten einde sy finansiële probleme te verlig, het Mozart drie konsertreise onderneem. In 1789 het hy Leipzig besoek (waar hy die musiek  van Bach bestudeer het) asook Berlyn, waar die opdragte van keiser Frederik Wilhelm II gelei het tot die Pruisiese strykkwartette en die laaste klaviersonates.

Sy tweede reis van 1790 na Frankfurt het daartoe gelei dat Mozart tydens die kroning van keiser Leopold II ook konserte aangebied het. Die derde reis, in 1791, was na Praag, waar Mozart baie bewonderaars gehad het en waar die première van die opera La Clemenza di Tito (teks deur Metastasio) opgevoer is.

Die laaste jare

In 1791 is Mozart in Wenen aangestel as assistent-kapelmeester aan die St. Stephanusdom, en in daardie jaar het hy weer 'n Duitse opera, Die Zauberflöte ("Die Towerftuit"), op 'n teks deur Emanuel Schikaneder (1751 -1812), voltooi. Teen die middel van 1791 is Mozart deur 'n geheimsinnige vreemdeling genader om 'n Requiem (Dodemis) te komponeer.

Geteister deur sy swak gesondheid en voortdurende bekommernis het Mozart die geheimsinnige opdrag as 'n voorbode van die dood vertolk, en het hy die Requiem (K.626) gekomponeer in die oortuiging dat dit vir sy eie begrafnis bestem was. Teen die einde van 1791 het Mozart ernstig siek geword en daar is gegis dat hy tydens 'n eetmaal deur Salieri vergiftig is. Met die Requiem nog onvoltooi, het Mozart op 5 Desember 1791 in Wenen gesterf.

Tydens sy begrafnis het 'n geweldige storm losgebars en almal, insluitende Constanze, het na hul huise gevlug. Slegs die grafgrawer het Mozart se lyk na die graf vergesel. Die presiese ligging van die graf in die St. Markus-begraafplaas is onbekend.

Waardering

Die merkwaardige aspek van Mozart se kuns is die hoe gehalte van sy ontsaglike aantal werke. Die Köchel-katalogus meld altesaam 626 werke, en hoewel kort werkies uit sy vroeë kinderjare hierby ingesluit is, bevat die katalogus ook die grootse meesterstukke soos die 41 simfonieë, die 27 klavierkonserte, die 36 divertimenti en serenades, die 20 klaviersonates en die 35 vioolsonates.

Die kamermusiek, met inbegrip van die 25 strykkwartette, 'n groot aantal konsertarias en kunsliedere, en 16 operas. Binne 'n streng klassieke raamwerk het Mozart dikwels veral in die latere werke, 'n emosionele inhoud vasgelê wat die weg aangedui het na Beethoven en die Romantiek.

Dat Mozart met verstommende genialiteit in elke genre kon komponeer, lei geen twyfel nie, maar sy grootste bydrae tot die wêreld se musiekskat lê in die musikale karakterisering van die dramatiese karakters in sy operas. Selfs sy vroeëre pogings soos Bastien und Bastienne, gekomponeer toe die wonderkind 11 jaar oud was, en Idomeneo, toon buitengewone insig en vaardigheid ten opsigte van karakterisering: Dit is egter in Lenozze di Figaro, Don Giovanni en Cosi fan tutte dat Mozart se karakters lewende, dramatiese vorm aanneem binne ʼn betowerende musikale raamwerk.

Mozart was maar 36 jaar oud toe hy dood is, maar sy skeppingslewe het oor 30 jaar gestrek. Geen ander komponis het binne so 'n kort lewensduur soveel onsterflike musiek geskep nie.

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409613, volume 20, bl. 6

• Human, Koos (1 Junie 2005). Die A tot Z van klassieke musiek. Human & Rousseau. ISBN 978-0-7981-4513-8.
• Aloys Greither: Wolfgang Amade' Mozart Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, 1962
• Robert W. Gutman: Mozart: A Cultural Biography. Random, 2001
• H. C. Robbins Landon: 1791: Mozart's Last Year. Thames & Hudson, 1988 ISBN 0-500-28107-6
• Maynard Solomon: Mozart: a life. Harper, 1996 ISBN 0-06-092692-9

Sien ook

• Köchelverzeichnis ('n katalogus van komposisies van Wolfgang Amadeus Mozart)
• Lys van klavierkonserte van Wolfgang Amadeus Mozart

Eksterne skakels en bronne

• Köchel se katalogus van Mozart se werke
• Mozart CDs
• Compact Mozart biography - at mozartones.com