Karabyn

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
‘n Veiligheidsmagte-lugman van die Ohio Air National Guard vuur 'n M4-karabyn ('n korter en ligter variant van die M16A2-geweer) tydens skietoefening, in 2017.

'n Karabyn[1] is 'n lang geweer wat 'n loop het wat van sy oorspronklike lengte verkort is.[2] Die meeste moderne karabyne is gewere wat kompakte weergawes van 'n langer geweer is of gewere is wat gekamer is vir minder kragtige patrone.

Die kleiner grootte en ligter gewig van karabyne maak dit makliker om te hanteer. Hulle word tipies uitgereik aan hoë-mobiliteit troepe soos spesiale operasies soldate en valskermsoldate, sowel as aan berede, artillerie, logistieke of ander nie-infanterie personeel wie se rolle nie volgrootte gewere vereis nie, alhoewel daar 'n groeiende neiging is vir karabyne wat aan frontlinie-soldate uitgereik moet word om die toenemende gewig van ander uitgereikte toerusting te verreken. 'n Voorbeeld hiervan is die Amerikaanse weermag se M4-karabyn, wat standaarduitreiking vir infanterie is.

Etimologie[wysig | wysig bron]

Die naam kom van die eerste gebruikers daarvan - berede soldate genaamd "carabiniers", van die Franse carabine,[3] van Ou Franse carabin (soldaat gewapen met 'n musket), waarvan die oorsprong onduidelik is. Een teorie verbind dit met 'n "antieke enjin van oorlog" wat 'n calabre genoem word;[4] 'n ander verbind dit met Middeleeuse Latynse Calabrinus Calabrian;[4][5] nog 'n ander, minder waarskynlik, aan escarrabin, grafdelwer, van die Scarabaeidae kewer.[6]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Handkanon[wysig | wysig bron]

In 1432 het die Joseon-dinastie onder die bewind van Sejong die Grote die wêreld se eerste handwapen bekendgestel, genaamd Chongtong (총통). Die chongtong het 'n totale lengte van 13,8 cm, binnedeursnee van 0,9 cm, en buitenste deursnee van 1,4 cm. Dit word vasgehou deur sy cheolheumja (철흠자, ystertanghandvatsel), wat 'n vinnige verandering van loop vir die volgende skoot moontlik maak, en vuur 'n chase-jeon (차세전, 'n kontemporêre tipe gestandaardiseerde pyl) met 'n maksimum dodelike reikwydte van 200 voetstappe (≈250 meter). Aanvanklik het Joseon die wapen as 'n mislukking beskou as gevolg van sy kort doeltreffende reikafstand, maar die chongtong het vinnig gebruik geword nadat hy na die grensprovinsies begin het in Junie 1437. Die chongtong is deur beide soldate van verskillende eenhede en deur burgerlikes, insluitend vroue en kinders, gebruik as 'n persoonlike verdedigingswapen. Die wapen is veral gebruik deur die chetamja (체탐자, spesiale verkenning), wie se missie was om vyandelike gebied te infiltreer, en deur karabiniers wat verskeie gewere dra, wat voordeel getrek het uit sy kompakte grootte.[7][8][9]

Karabyn haakbus en musket[wysig | wysig bron]

Harquebusier, karabyngewapende kavallerie, 17de eeu.

Die karabyn is oorspronklik vir kavallerie ontwikkel. Die begin van vroeë moderne oorlogvoering omstreeks die 16de eeu word infanterie met vuurwapens bewapen, wat kavalerie aangespoor het om dieselfde te doen, al was dit hoogs onprakties om voorlaaiers te herlaai terwyl hulle te perd beweeg.[10] Sommige ruiters, soos die Duitse Reiters, het een of meer pistole bygevoeg, terwyl ander ruiters, soos harquebusiers, verskeie korter, verligte weergawes van die infanterie-arquebus-wapens probeer het - die eerste karabyne. Maar hierdie wapens was steeds moeilik om te herlaai terwyl hulle op 'n perd was was, en die sabel het dikwels die hoofwapen van sulke ruiters gebly. Dragonders en ander berede infanterie wat vir gevegte afgeklim het, het gewoonlik standaard-infanterievuurwapens aangeneem, hoewel sommige weergawes verkies het wat minder lastig was wanneer hulle gery het – iets wat geplaas kon word om weg te hang van die ruiter se elmboë en die perd se bene.

Alhoewel dit meer draagbaar was, het karabyne die algemene nadele gehad van minder akkuraatheid en krag as die langer gewere van die infanterie. Tydens Napoleontiese oorlogvoering het pistool- en karabyngewapende ruiters oor die algemeen oorgeskakel na tradisionele nabygeveg-kavallerie of dragonders. Karabyne het meer gebruik gevind buite standaardkavallerie en infanterie, soos ondersteunings- en artillerietroepe, wat dalk hulself teen aanval moet verdedig, maar verhinder sou word deur volgrootte wapens voortdurend by hulle te hou; 'n algemene titel vir baie kort gewere in die laat 19de eeu was artilleriekarabyn.

Karabyngeweer[wysig | wysig bron]

Karabynmodel 1793, gebruik deur die Franse leër tydens die Franse Revolusionêre Oorloë.

Soos die gegroefte loop musket die nie-gegroefte vuurwapens vir infanterie in die middel van die 19de eeu vervang het, is karabynweergawes ook ontwikkel; dit is dikwels apart van die infanteriegewere ontwikkel en het in baie gevalle nie eens dieselfde ammunisie gebruik nie, wat voorsieningsprobleme veroorsaak het.

'n Opvallende wapen wat teen die einde van die Amerikaanse Burgeroorlog deur die Unie ontwikkel is, was die Spencer-karabyn, een van die eerste agterlaaide, herhalende wapens.[11] Dit het 'n veeraangedrewe, verwyderbare buismagasyn in die kolf gehad wat sewe rondtes gehou het en herlaai kon word deur spaarbuise in te sit. Dit was bedoel om die kavallerie 'n vervangingswapen te gee wat van perd af afgevuur kon word sonder dat dit nodig was vir ongemaklike herlaai na elke skoot - hoewel dit meestal diens gehad het met afgesaalse troepe, soos tipies was van kavalleriewapens tydens daardie oorlog.

In die laat 19de eeu het dit algemeen geword vir 'n aantal nasies om slotaksiegewere in beide vollengte- en karabynweergawes te maak. Een van die gewildste en herkenbaarste karabyne was die hefboom-aksie Winchester karabyne, met verskeie weergawes beskikbaar rewolwer patrone gevuur het. Dit was 'n ideale keuse vir cowboys en ontdekkingsreisigers, sowel as ander inwoners van die Amerikaanse Weste, wat 'n rewolwer en 'n karabyn kon dra, albei met dieselfde ammunisie.

Die Lee Enfield Cavalry Carbine, 'n verkorte weergawe van die standaard Britse leër infanteriegeweer is in 1896 bekendgestel, hoewel dit eers in 1903 die standaard Britse kavalleriewapen geword het.[12]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. "Carbine". Dictionary.com. Besoek op 8 Oktober 2014.
  2. "Carbine". Encyclopædia Britannica (11de). (1911). Cambridge University Press. 
  3. "Carbine". Merriam-Webster Online Dictionary. Besoek op 26 September 2018.
  4. 4,0 4,1 "Carabin". Oxford English Dictionary.
  5. "Carbine". Online Etymology Dictionary. Besoek op 26 September 2018.
  6. "Carbine". The American Heritage Dictionary of the English Language (Fifth). (2016). Houghton Mifflin Harcourt. 
  7. "세총통(細銃筒) - 한국민족문화대백과사전". encykorea.aks.ac.kr. Besoek op 25 Februarie 2022.
  8. "보물 세총통 (細銃筒) : 국가문화유산포털 - 문화재청". Heritage Portal : CULTURAL HERITAGE ADMINISTRATION (in Koreaans). Besoek op 25 Februarie 2022.
  9. (in en) 【ENG SUB】세계최초 권총형 총통 '세총통' feat. 화력대왕 '세종' Se-Chongtong, the Smallest of Korean Hand Cannons, https://www.youtube.com/watch?v=3T8tsaAM7es, besoek op 2022-02-25 
  10. Black, Jeremy, Cambridge Illustrated Atlas, Warfare: Renaissance to Revolution, 1492–1792, (Cambridge University Press|page=1996)
  11. Pritchard, Russ A. (1 Augustus 2003). Civil War Weapons and Equipment. Globe Pequot Press. pp. 49–41. ISBN 978-1-58574-493-0.[dooie skakel]
  12. Skennerton, Ian (2007). The Lee–Enfield. Gold Coast QLD (Australia): Arms & Militaria Press. p. 90. ISBN 978-0-949749-82-6.