Ngoni
| Ngoni | |
|---|---|
 ’n Ngoni-danser van Tanzanië. | |
| Totale bevolking: | 758 000 |
| Belangrike bevolkings in: | Malawi Zambië Tanzanië Mosambiek |
| Taal: | Chichewa Tumbuku Zoeloe |
| Geloofsoortuiging: | Christendom Tradisionele Afrika-godsdienste |
| Verwante etniese groepe: | Nguni's Zoeloes |
Die Ngoni is ’n etniese groep wat in Malawi, Mosambiek, Tanzanië en Zambië in Suidoos- en Sentraal-Afrika woon. Die groep stam af van die Nguni's en Zoeloes van KwaZulu-Natal in Suid-Afrika. Die verspreiding van die Ngoni in die groot wanorde tussen 1815 en 1830 ná die Zoeloe-oorloë in laasgenoemde land het sosiale gevolge gehad tot in Malawi en Zambië.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die magsopbou van die Zoeloes in die vroeë 19de eeu (~1815–~1840) in Suider-Afrika het baie tradisionele alliansies ontwrig. Omstreeks 1817 het die Mthethwa-alliansie, wat die Zoeloes ingesluit het, in konflik gekom met die Ndwandwe-alliansie, onder meer die Nguni's. ’n Militêre aanvoerder van laasgenoemde leër, Zwangendaba Gumbi, was die hoof van die Jele- of Gumbi-stam, wat weer deel gevorm het van die groter emaNcwangeni-alliansie in wat nou Noordoos-KwaZulu-Natal is. In 1819 het die Zoeloes onder Shaka die Ndwandwe verslaan by die uMhlathuze-rivier, naby Nkandla. Die gevolg van die oorlog was die verstrooiing van baie inheemse stamme in Suider-Afrika.
Die lang trek noord[wysig | wysig bron]
In die daaropvolgende dekades het Zwangendaba ’n klein groep volgelinge noord deur Mosambiek en Zimbabwe gelei na die streek om die Viphyaplato.[1] In dié streek, wat vandag deel is van Malawi, Zambië en Tanzanië, het hy ’n staat gestig en die plaaslike stamme oorrompel met Zoeloe-oorlogstegnieke.
Die tyd van hul trek oor die Zambezirivier word in vroeë geskrifte soms as 1825 aangegee, hoewel nou geglo word 20 November 1835 is die regte datum.[2]
Ná Zwangendaba se dood in 1848 het onenigheid oor wie hom moes opvolg die Ngoni-volk verdeel. Hulle het eindelik sewe taamlik groot Ngoni-koninkryke in Malawi, Zambië en Tanzanië gestig.
Hoewel die Ngoni hoofsaaklik landbouers was, was beeste die belangrikste rede dat hulle noordwaarts geplunder en migreer het. Hul reputasie as vlugtelinge wat van Shaka ontsnap het, kan maklik oorbeklemtoon word; daar word geglo nie meer as 1 000 Ngoni's het die Zambezi in die 1830's oorgesteek nie. Hulle het in hul plundertogte in die noorde vroue ontvoer vir huwelike en mans om in hul leërs op te neem. Eindelik het hulle met hul oorlogvoering en organisasie ’n regeringsklas eerder as ’n etniese groep geword, en teen 1906 was min mense van suiwer Ngoni-afkoms.
Hul aansien was so groot dat 245 833 mense teen 1921 net in Njassaland beweer het hulle is lede van die stam, hoewel min van hulle die Zoeloe-dialek Chingoni kon praat.
Huidige situasie[wysig | wysig bron]
Hoewel die Ngoni oor die algemeen ’n bepaalde identiteit as ’n volk behou het in die post-koloniale lande waar hulle gewoon het, het integrasie en ’n kultuurvermenging daartoe gelei dat hulle plaaslike tale begin praat het; deesdae word Zoeloe net in ’n paar rituele gedigte gebruik.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Among the Wild Ngoni" Page 18, 1899
- ↑ E.A. Lane Poole, "The Date of the Crossing of the Zambezi by the Ngoni" Journal of the African Society, 29, 1929–30, pp.290-2; also Marwick, M.G., (1963). "History and Tradition in East Central Africa Through the Eyes of the Northern Rhodesian Cheŵa", Journal of African History, 4, 3, p.385.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Ngoni.- The revival of Malawian Chingoni, deur Pascal J. Kishindo
- Ngoni-geskiedenis in Tanzanië
- Die Ngoni-volk
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
