Parlement van Kanada
Die Kanadese Parlement (Engels: Parliament of Canada; Frans: Parlement du Canada) is die instelling wat wette skep vir die Kanadese nasie. Die parlement bestaan uit drie dele nl. die Kroon, die Senaat (of Hoërhuis) en die Laerhuis.[1] Die Parlement is geleë in Ottawa, Ontario, Kanada.
Die Struktuur van die Parlement
[wysig | wysig bron]Die Kanadese Parlement is ’n tweekamerparlement, en van die twee kamers is die Laerhuis normaalweg die belangrikste een. Die Laerhuis (Engels: House of Commons; Frans: Chambre des Communes) is demokraties verkose en die regering stel gewoonlik hul wetsontwerpe eers daar voor. Die Laerhuis is die enigste instelling wat belasting kan oplê.[2]
Die Senaat (Engels: Senate; Frans: Sénat) is die hoërhuis van die Parlement, maar normaalweg speel hy nie ’n baie groot rol in die skepping van die wet nie omdat die senatore aangestel word deur die Kroon op die advies van die eerste minister. Dit is gewoonlik die gebruik dat die keuse van die Eerste Minister se keuse aangestel word.[3]
Die Kroon (Engels: Crown; Frans: Couronne) is die monarg van Kanada, wat ook die monarg van die Verenigde Koninkryk is. Die huidige Koning van Kanada (Engels: King of Canada; Frans: Roi du Canada) is Sy Majesteit Koning Charles III. Die koning is die Kanadese staatshoof en die verpersoonliking van die Kanadese Kroon.[4] Omdat die koning normaalweg in Londen woon, word hy deur ’n goewerneur-generaal (Engels: Governor General; Frans: Gouverneur Général) verteenwoordig. Die goewerneur-generaal, soos die senatore, is aangestel deur die koning op die advies van die Eerste Minister.
Van Wetsontwerp tot Wet
[wysig | wysig bron]_(3).jpg)
’n Wetsontwerp moet die goedkeuring van al drie dele van die Parlement kry voordat dit ’n wet kan word. Hier volg die normale proses waardeur ’n wetsontwerp gaan om ’n wet te word:[5]
- Die wetsontwerp is in die Laerhuis voorgestel, sonder ’n stemming. Dit is die eerste lesing en is meestal seremonieel.
- Die lede van die Laerhuis debatteer die voorgestelde wetsontwerp, en besluit of hierdie wet nodig is, en stem daaroor. Dit is die tweede lesing.
- Die wetsontwerp word dan na ’n komitee verwys. Die komitee kry kundige uitsprake oor die ontwerp van o.a. spesialiste, en besluit dan wat om te verander.
- Die wetsontwerp gaan dan terug na die Laerhuis. Waar die lede vroeër besluit het oor die idee van die wet debatteer en stem hulle nou oor die wetsontwerp self. Dit is die derde (en laaste) lesing.
- Nou word die wetsontwerp na die Senaat gestuur, waar hy deur al dieselfde stappe gaan.
- Indien die Senaat die wetsontwerp verander moet dit weer na die Laerhuis gestuur word vir goedkeuring.
- Indien beide parlementskamers goedkeuring gee aan dieselfde weergawe van die wetsontwerp word dit na die goewerneur-generaal gestuur vir koninklike instemming. As die goewerneur (of die koning, as sy in Kanada is) koninklike instemming vir ’n wetsontwerp gee, word dit ’n Kanadese wet.
Dit gebeur baie selde dat die goewerneur-generaal nie koninklike instemming gee nie. Trouens, in slegs een geval, in 1925, het ’n goewerneur teen die advies van sy eerste minister gegaan. As dit gebeur moet die eerste minister bedank.[6]
Die Regering en die Parlement
[wysig | wysig bron]
Die Kanadese regering word teoreties gelei deur die koning (of die goewerneur-generaal). Die Geheime Raad (Engels: Privy Council; Frans: Conseil privé) is die groep wat die koning help met die bestuur van die land. Die eerste minister (die ware leier van die regering), en al die ander ministers, is Geheime Raadslede, en is benoem deur die goewerneur-generaal namens die koning.[7] Vroeër kon die goewerneur enigiemand aanstel as ’n minister, maar vandag is dit nie meer so nie. Hy kies amper altyd die leier van die grootste party in die Laerhuis vir eerste minister. Die rede daarvoor is omdat die regering van die land die goedkeuring van die Laerhuis moet geniet. Die eerste minister kies al die ander ministers, wie ook gewoonlik lede van die Laerhuis is.[8] Omdat die regering die goedkeuring van die Laerhuis nodig het moet die eerste minister bedank as die regering ’n mosie van vertroue in die Laerhuis verloor.
As ’n regering ’n mosie van vertroue verloor moet die eerste minister bedank. As daar nie ’n ander party in die Laerhuis is wat ’n mosie van vertroue kan wen nie moet die goewerneur-generaal die Laerhuis ontbind en 'n nuwe federale verkiesing uitroep. Normaalweg kan die eerste minister op enige tyd die goewerneur-generaal vra om die Parlement te ontbind.
Die Huidige Parlement
[wysig | wysig bron]Die Kroon
[wysig | wysig bron]Die koning van Kanada is Sy Majesteit Koning Charles III. Sy huidige goewerneur-generaal is Sy Eksellensie die Agbare Mary Simon, die 30ste sedert die Kanadese Konfederasie.[9]
Die Senaat
[wysig | wysig bron]
Die 105 setels in die Senaat is op die oomblik verdeel tussen die Onafhanklike Senatorsgroep (42 setels), Kanadese Senatorsgroep (18 setels), Progressiewe Senatorsgroep (15 setels) en die Konserwatiewe Party (12 setels). Die oorblywende 19 setels behoort aan onafhanklike senatore.[10] Die Speaker van die Senaat is die Agbare Senator Raymonde Gagné; sy is die 46ste Speaker.[11]
Die Laerhuis
[wysig | wysig bron]
Na die 2011-verkiesings hou die Konserwatiewe Party ’n meerderheid in die Laerhuis met 166 van die 305 setels. Die amptelike opposisie (amptelik bekend as ‘Haar Majesteit se Lojale Opposisie’[12]) is die Nuwe Demokratiese Party (NDP), wat 103 setels hou. Die derde party is die Liberale Party met 34 setels. Die twee klein partye, die Bloc Québecois en die Groen Party, het 4 en 1 setels gewen.[13]
Die eerste minister van Kanada is die liberale leier, die agbare Mark Carney, en die leier van Sy Majesteit se Lojale Opposisie is meneer Pierre Poilievre, die leier van die KPK. Die Speaker van die Laerhuis is meneer Greg Fergus; hy is die 38ste sedert die Kanadese Konfederasie.[14]
Die Laerhuis moet elke vyf jaar ’n verkiesing hou. Tensy die eerste minister die goewerneur-generaal vroeër vra vir ’verkiesing, moet Sy Eksellensie die Laerhuis ontbind.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) http://www.gg.ca/document.aspx?id=13264
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Januarie 2008. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Februarie 2010. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2010. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2010. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2010. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2006. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Januarie 2008. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) http://www.gg.ca/document.aspx?id=13874
- ↑ (en) http://www.sen.parl.gc.ca/home-e.htm
- ↑ (en) http://sen.parl.gc.ca/nkinsella/English/home-e.asp
- ↑ (en) http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0004587[dooie skakel]
- ↑ (en) "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 April 2010. Besoek op 17 Oktober 2010.
- ↑ (en) http://www.parl.gc.ca/About/House/Speaker/index-e.html
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Parlement van Kanada.- (en) (fr) Amptelike webwerf
- (en) "Parliament of Canada". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 April 2025.
- (en) "Parliament". The Canadian Encyclopedia. Besoek op 25 April 2025.
