Pieter Langendijk
Pieter Langendijk (25 Julie 1683 – 9 of 18 Julie 1756) was 'n damaswewer, stadskunstenaar, dramaturg en digter.
Lewe[wysig | wysig bron]
Langendijk was die seun van Arend Kort, 'n messelaar wat in Langedijk gebore is. Sy vader is in 1689 oorlede, met die gevolg dat hy tydelik onder die beskerming van die Amsterdamse digter William Sewell gekom het.[1] In 1695 verhuis hulle na Den Haag waar sy moeder 'n linne-onderneming begin.[1] Pieter het 'n weef- en patroonontwerper geword en by kunstenaarsirkels aangesluit, waar hy poësie begin skryf het.[1]
Omstreeks 1708 neem Langendijk 'n kursus in teken- en skilderkuns onder Frans van Steenwijk. Op sy 28ste verjaardag verskyn sy Don Quichot op de Bruiloft van Kamacho. Dit was 'n reuse sukses en is permanent uitgestal by die Schouwberg van Van Campen. Die klugte getiteld De zwetser en Het wederzijds huwelijksbedrog verskyn die volgende jaar.
Langendijk het voortgegaan om komedies te skryf in die styl van Molière, wie se werk hy ook vertaal en oor geskryf het. Saam met Hermanus Angelkot skryf hy Cato, wat opgedra is aan die burgemeester Nicolaes Witsen. Quincampoix, of die dobbelaars op die aandelebeurs het baie bekend geword, en is geskryf in die berugte jaar van 1720 toe die ekonoom John Law verskeie Paryse beleggers se lewens verwoes het. Arlequin Actionist is 'n commedia dell'arte klug, met 'n geveg, dans en musiek.
In 1721 word hy Factor van die Haarlemse Vereniging "Trou Moet Blycken" en verhuis in 1722 saam met sy moeder na Haarlem. [1] In dieselfde jaar word hy as stadskunstenaar in Haarlem aangestel, en skryf van 1724 tot 1744 gedigte vir die stad. [1] Hy het 'n huis buite die stad besit waarna hy uitgewyk het wanneer hy kon. Nadat sy moeder in 1727 oorlede is, trou hy met 'n sieklike en buierige vrou wat elf jaar later oorlede is. In 1747 moes hy 'n groot deel van sy boeke en besittings verkoop. Pieter het in Haarlem se Proveniershuis gewoon, waar hy gratis akkommodasie ontvang het in ruil vir die skryf van die stad se geskiedenis. Die vorige beskrywing van die stad het uit 1628 dateer en is geskryf deur Samuel Ampzing.
Werke[wysig | wysig bron]
Langendijk het vyf stukke van soortgelyke lengte geskryf, waarin simmetrie 'n rol gespeel het. Nêrens het sy toon moraliserend geword nie. Dit was meer 'n "komedie van maniere" (comédies des moeurs), wat die skynheiligheid van diegene in die hoër posisies (d.w.s. die hoër bourgeoisie of die verarmde middelklasse) aangetoon het. Langendijk het aan die einde van sy lewe slegs 'n enkele tragedie geskryf.
Het wederzijds huwelijksbedrog (Die Huweliksbedrog: 'n Blyspel )[wysig | wysig bron]
In hierdie komedie ontmoet Lodewijk vir Charlotte. Lodewijk is 'n aristokraat, en in groot finansiële moeilikheid, maar tree op asof hy 'n ryk Poolse graaf is. Hy het 'n vriend genaamd Jan, wat voorstel dat hy hom voorgee as een van Lodewijk se baronne ten einde te kan flikflooi met Charlotte se bediende, Klaartje. Jan het onder ene Karel in die leër gedien, maar is as verraaier daar weg. Charlotte is ook afkomstig uit die arm aristokrasie, en tree ook op asof sy meer welvarend is as wat sy werklik is. Dit is baie komies om te sien hoe beide partye die ander probeer oortuig dat hulle buitengewoon ryk is. Hierdie "wedersydse huweliksbedrog" kom aan die lig wanneer Karel, die broer van Charlotte, almal by die teater ontmasker. Charlotte en Lodewijk trou in elk geval, omdat hulle op mekaar verlief geraak het. Wat Klaartje en Jan betref, is sy gewalg deur Jan omdat hy vir haar gelieg het, en sy breek dus met hom op. Daarna probeer sy met haar voormalige minnaar, Hans (met wie sy opgebreek het toe Jan met haar begin flikflooi),herenig, maar hy wil egter niks met haar te doen hê nie. Aan die einde vlug die verraaier Jan van die groep af ten einde te ontvlug van vergelding deur sy kaptein, Karel.
Die werk is in 1976 deur Karel Schoeman in Afrikaans vertaal as Die Huweliksbedrog: 'n Blyspel.
De spiegel der vaderlandse kooplieden[wysig | wysig bron]
Hierdie werk hou ook 'n spieël uit na die gehoor. Twee geslagte word teenoor mekaar geplaas: dié wat in die 17de en 18de eeu gebore is. Ernst en Hendrik is pligsgetroue handelaars uit die sewentiende eeu wat deur harde werk gesaghebbende posisies verkry. Hul seuns verteenwoordig die opeenvolgende 18de-eeuse geslag, en word Lichthart (ligte hart) genoem, die man van Kwistgoed, en Losbol, man van Zoetje. Hulle verkwansel al die geld wat hul vaders gemaak het, en die hele gesin se fortuin is daarmee verlore.
De Graaven van Holland, in jaardichten beschreven[wysig | wysig bron]
Hierdie is 'n bundel van sy jaarlikse gedigte vir die stad Haarlem, wat 'n reeks oor die grawe van Holland vorm. Dit is saamgestel met graverings deur sy neef Hendrik Spilman in 1745.[1]
Sy werk oor die geskiedenis van Haarlem is nooit gepubliseer nie, maar sy manuskrip is in 1765 deur Gerrit Willem van Oosten de Bruyn gebruik.[1]
Bronne[wysig | wysig bron]
- Spiegel der Vaderlandsche Kooplieden door Pieter Langendijk. Waar agter gevoegd is het Leeven van den Dichter. Uitgegeven met inleiding en aantekeningen door dr. G.A. van Es, (1979)
Verwysings[wysig | wysig bron]
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Pieter Langendijk skrywersblad by die Digitale Biblioteek vir Nederlandse Letterkunde
