Pliniese uitbarsting
'n Pliniese uitbarsting of Vesuviaanse uitbarsting is 'n vulkaanuitbarsting wat gekenmerk word deur 'n ooreenkoms met die uitbarsting van die berg Vesuvius in 79 n.C. wat die antieke Romeinse stede Pompeji en Herculaneum verwoes het. Die uitbarstings is beskryf in 'n brief deur Plinius die jongere ná die dood van sy oom Plinius die ouere in die voorval.
Beskrywing[wysig | wysig bron]
Pliniese uitbarstings word gekenmerk deur kolomme puin en warm gasse wat in die stratosfeer, die tweede laag van die aardatmosfeer, uitgewerp word. Die belangrikste kenmerke is die uitwerping van groot hoeveelhede puimsteen en baie kragtige, gasaangedrewe uitbarstings. Volgens die vulkaaneksplosiwiteitsindeks het Pliniese uitbarstings 'n VEI van 4, 5 of 6, subplinies 3 of 4 en ultraplinies 6, 7 of 8.
Kort uitbarstings kan in minder as 'n dag eindig, maar langer voorvalle kan verskeie dae of maande aanhou. Die langer uitbarstings begin met die vorming van wolke vulkaanas, soms met piroklastiese strome. Die hoeveelheid magma wat uitgewerp word, kan so groot wees dat dit die magmakamer onder die berg leegtap en veroorsaak dat die kruin ineenstort, wat lei tot die vorming van 'n kaldera. Fyn as en puimsteen kan oor groot gebiede neerdaal.
Pliniese uitbarstings gaan dikwels gepaard met harde geluide, soos dié met die uitbarsting van Krakatoa in 1883. Die skielike ontlading van elektriese ladings kom om die kolom van vulkaanas voor en veroorsaak dikwels weerlig, soos uitgebeeld deur die Engelse geoloog George Julius Poulett Scrope in sy skildery van 1822.
Die lawa is gewoonlik dasities of riolities, en ryk aan silika. Basaltiese lawa met min silika is ongewoon vir Pliniese uitbarstings. Die mees onlangse basaltiese voorbeeld is die uitbarsting van die berg Tarawera in 1886 op Nieu-Seeland se Noordeiland.[1]
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Peléaanse uitbarsting, 'n soortgelyke verskynsel.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Okataina Volcanic Centre/ Mt Tarawera Volcano". GNS Science. Besoek op 15 Januarie 2020.
Skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pliniese uitbarsting.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
