Popargitektuur

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Campanile, The Venetian Hotel, Las Vegas
'n Reuse-oliebol (bekend as The Big O) trek die aandag van motorbestuurders op Randy's Donuts in Los Angeles, geopen in 1954
Die vroeëre hoofkwartier van The Longaberger Company, 'n onderneming in Newark, Ohio wat onder meer esdoringhoutmandjies vervaardig het
Chiat/Day Building (ook Binoculars Building genoem) in Venice, Los Angeles is 'n kantoorgebou wat deur die befaamde argitek Frank Gehry ontwerp is. Die verkyker het as «beeldhouwerk binne 'n beeldhouwerk» in samewerking met die popkuns-beeldhouer Claes Oldenburg ontstaan
'n Glimlaggende grondboontjie met 'n hoogte van 13 voet is deur die Demokratiese Party van die deelstaat Indiana in Plains, Georgia opgerig - die geboortestad van die destydse presidensiële kandidaat - en grondboontjieboer - Jimmy Carter

Popargitektuur, ook mimetiese of programmatiese argitektuur genoem en in die Engelssprekende wêreld bekend as novelty architecture, is 'n stroming binne die moderne boukuns wat veral in die eerste helfte van die 20ste eeu in die Verenigde State gewild geraak het. Dit word gekenmerk deur ongewone ontwerpe wat die doelwit of funksie van 'n gebou, of die produk of diens waarmee dit verbind word, simboliseer of naboots.

In sy wyer betekenis verwys die term na enige fantastiese ontwerp vir 'n grootskaalse beeldhoukunswerk van argitektoniese dimensie, of na argitektoniese style waarin geboue in 'n metaforiese manier ontwerp en gebou word. Kommersiële boukuns vir kasino's en restaurante boots soms befaamde historiese geboue na - 'n styl wat onder meer in Las Vegas gewild geraak het.

Popargitektuur is onlosmaaklik verbonde met die tydperk van toenemende motorisering in die Verenigde State tussen die 1920's en 1950's en die grootskaalse uitbou van die nasionale padnetwerk. Geboue langs snelweë en grootpaaie is as argitektoniese advertensieboodskappe ontwerp om die aandag van motorbestuurders te kry. So is padrestaurante as reuseworsbroodjies, koffiewinkels as reusekoffiekanne en vrugtestalletjies as reusevrugte ontwerp.

Etimologie en teorievorming[wysig | wysig bron]

Vanaf die laat 1950's tot die laat 1990's is na enige kunswerk, rolprent, foto of argitektoniese ontwerp, wat die nuwe realiteite van massavervaardiging en die massamedia getematiseer het, as pop of popkuns verwys. Die Britse argitektuurkritikus Reyner Banham het in 1962 in sy artikel Towards a Pop Architecture vir die Londense tydskrif The Architectural Review sy eie definisie van popargitektuur ontwikkel, waarvoor hy 'n reeks voorbeelde gegee het soos Alison en Peter Smithson se House of the Future («Huis van die Toekoms») tot die Britse avantgarde-argitektegroep Archigram se Walking City of Robert Venturi en Denise Scott Brown se Learning from Las Vegas.[1][2][3]

Popargitektuur is deur die heersende konserwatiewe kultuurbedryf aanvanklik volledig geïgnoreer. As vakterm het dit meer of min dieselfde ontstaangeskiedenis soos «popkuns» (pop art) wat vir die eerste keer in 1958 deur die Britse kunskritikus en kurator Lawrence Alloway in sy Letter to Peter and Alison Smithson gebruik is. In hierdie ope brief, wat deur die tydskrif Architectural Digest gepubliseer is, het Alloway die beginsels van abstrakte ekspressionisme, soos geformuleer en byna polemies verdedig deur die kunskritikus Clement Greenberg, summier verwerp.

Banham was meer uitgesproke in sy kritiek op Greenberg se argitektoniese eweknieë in die New Yorkse Museum of Modern Art (MoMA) - Philip Johnson, Henry-Russell Hitchcock en Arthur Drexler wat met hul behoudende opvattings oor argitektuur die museum se benadering tot moderne boukuns nog tot in die 1960's met 'n ystervuis oorheers het. Toe die MoMA in 1965 'n uitstalling oor moderne Amerikaanse boukuns, Modern Architecture USA, gereël het, is dit beperk tot die mees gesiene argitekte, onder wie Ludwig Mies van der Rohe.

In 'n humoristiese tirade, wat in 1965 onder die titel The Missing Motel in die BBC se tydskrif The Listener verskyn het, het Banham sy spot gedryf met die keuses wat deur die museumpaneel gemaak is en daarop gewys dat Amerika se werklike eietydse boukuns heeltemal nie ingang gevind het tot die uitstalling nie: die «motelle, supermarkte, kegelbane, vulstasies, hamburger-stalletjies, selfs privaat huise». Volgens Banham was die tyd ryp vir die insluiting van projekte soos The Istanbul Hilton, Martini Heaven en Ute Valley Ski Lodge by die MoMA se uitstalling. Die hoë gehalte van hul ontwerpe sou noukeurige ondersoek regverdig om 'n beter begrip daarvan te hê.[4]

Banham se kritiek is deur Arthur Drexler, die uitstalling se kurator, afgewys. Al was daar in die realiteit mense wat daardie soort geboue moontlik sou bou, en al sou hulle een of ander kulturele betekenis hê, was dit sy museum se beleid om die "gehalte" van sy uitstallings "hoogs te waardeer". So was dit vir hom geregverdig om daardie soort boukuns te ignoreer.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. Reyner Banham: Towards a Pop Architecture. In: The Architectural Review, volume 132, nommer 785, Julie 1962, bl. 43–46
  2. Harry Francis Mallgrave: Modern Architectural Theory: A Historical Survey, 1673–1968. Cambridge: Cambridge University Press 2005, bl. 402
  3. Mark Francis (red.): Pop. London and New York City: Phaidon Press 2010
  4. Reyner Banham: The Missing Motel. In: The Listener, Oktober 1965, bl. 13-14

Literatuur[wysig | wysig bron]

  • Jim Heimann: California Crazy. American Pop Architecture. Köln: Taschen 2018

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Galerye

Los Angeles Conservancy - Kentucky Fried Chicken