Quiriguá
| Argeologiese Park en ruïnes van Quiriguá* | |
|---|---|
| Unesco-wêrelderfenisterrein | |
| |
| Groot Plaza van Quiriguá | |
  Quiriguá |
|
| Koördinate: 15°16′10″N 89°02′25″W / 15.26944°N 89.04028°W | |
| Lande |  Guatemala
|
| Tipe | Kultuur |
| Kriteria | i, ii, iv |
| Verwysings | 149 |
| Streek† | Noord-Amerika |
| Inskripsiegeskiedenis | |
| Inskripsie | 1981 (7de Sessie) |
| * Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer. | |
Quiriguá (Spaans: [kiɾiˈɣwa]) is 'n antieke argeologiese Majaterrein in die department Izabal in die suidooste van Guatemala, net wes van die grens tot Honduras. Quiriguá is sowat 200 km noordoos van die hedendaagse hoofstad Guatemala-stad[1] en 48 km noord van Copán[2] geleë. Dit is 'n middelgroot terrein met 'n oppervlakte van omstreeks 3 km² langs die onderloop van die Motagua-rivier,[3] met die seremoniële sentrum sowat 1 km noord van die noordelike oewer.[4] Tydens die Maja-Klassieke tydperk (200–900 n.C.), was Quiriguá aan verskeie belangrike handelsroetes geleë. Die terrein is vanaf 200 n.C. bewoon, konstruksie aan die Akropolis het om 550 begin, en 'n opdaag van groter konstruksies het in die 8ste eeu verskyn. Al die konstruksie is omtrent 850 gestaak, behalwe vir 'n kort tydperk van herbewoning in die vroeë Ná-Klassiek (c. 900 – c. 1200). Quiriguá deel sy argitektoniese en beeldhoudelike stil met die nabygeleë Klassieke Tydperk-stad Copán, met wie sy geskiedenis dit nou verweef is.[5]
Quiriguá se vinnige uitbreiding in die 8ste eeu is toe met koning K'ak' Tiliw Chan Yopaat se militêre oorwinning oor Copán in 738 verbind. Wanneer die grootste koning van Copán, Uaxaclajuun Ub'aah K'awiil of "18 haas", verslaan is, is hy gevange geneem en aansluitend in die Groot Plaza by Quiriguá geoffer.[7] Voor dit was Quiriguá 'n vasalstaat van Copán, maar het daarna sy onafhanklikheid bereik. Die seremoniële argitektuur van Quiriguá is nogal beskeie, maar die terrein se belangrikheid lê in sy rykdom van beeldhouwerk, insluitendw die hoogste monumentale klip-beeldhouwerk wat ooit in die Nuwe Wêreld opgerig is.[2]
Quiriguá is in 1980 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.
Bekende leiers
[wysig | wysig bron]Soos aangeteken op hiëroglifiese inskripsies in Quiriguá, is alle datums n.C. Majainskripsies vir leiers sluit soms verwysings na 'n nommer ("hel-nommer" of taal, genoem na die hoof-glief) wat moontlik die posisie van die leier in die volgorde van dinastiese opvolging aan die heerskappy van die terrein is. So 'n hel-nommer vyf dui aan dat die heerser die vyfde in die lyn van dinastiese opvolging was.[8]
| Naam (of bynaam) | Regeer | Dinastiese opvolging no.[9] |
|---|---|---|
| "Tok Casper" | 426–?[10] | 1 |
| Tutuum Yohl K'inich | c. 455[10] | ? |
| "Leier 3" ("Skilpad-skulp") | c. 480[10][11] | ? |
| "Leier 4" ("Mand-skulp") | ?–?[11] | 3? |
| Mih Toh | 493–[11] | 4? |
| K'awiil Yopaat ("Leier 5") | c. 653[11] | ? |
| K'ak' Tiliw Chan Yopaat ("Cauac hemel" or "Kawak hemel") | 724–785[12] | 14 |
| "Hemel Xul" | 785 – c. 795[12] | 15 |
| "Jade-hemel" | c. 800 – c. 810[12] | 17? |
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) Stross, Fred H.; Payson Sheets; Frank Asaro; Helen V. Michel (April 1983). "Precise Characterization of Guatemalan Obsidian Sources, and Source Determination of Artifacts from Quirigua". American Antiquity. Menasha, Wisconsin: Society for American Archaeology. 48 (2): 333. doi:10.2307/280454. ISSN 0002-7316. JSTOR 280454. OCLC 1479302.
- ↑ 2,0 2,1 (en) Coe, Michael D. (1999). The Maya. Ancient peoples and places series (6de uitg.). London and New York: Thames & Hudson. p. 121. ISBN 0-500-28066-5. OCLC 59432778.
- ↑ Ashmore, Wendy (1980). "The Classic Maya Settlement at Quirigua: Recent agricultural activities have helped reveal the extent of the buried settlement" (PDF) (in Engels). University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. p. 24. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 5 Desember 2019. Besoek op 16 Maart 2015.
- ↑ (en) Miller, Mary Ellen (1999). Maya Art and Architecture. London and New York: Thames & Hudson. p. 49. ISBN 0-500-20327-X. OCLC 41659173.
- ↑ (en) Looper, Matthew G. (2003). Lightning Warrior: Maya Art and Kingship at Quirigua. Linda Schele series in Maya and pre-Columbian studies. Austin: University of Texas Press. pp. 122, 140, 146. ISBN 0-292-70556-5. OCLC 52208614.
- ↑ (en) Looper, Matthew G. (2003). Lightning Warrior: Maya Art and Kingship at Quirigua. Linda Schele series in Maja and pre-Columbian studies. Austin: University of Texas Press. pp. 4–5, 83. ISBN 0-292-70556-5. OCLC 52208614.
- ↑ (en) Jones, Christopher (1983). "Paper No. 13: Monument 26, Quirigua, Guatemala". In Edward M. Schortman and Patricia A. Urban (volume eds.) (red.). Quirigua Reports II: Papers 6–15. University Museum monograph, no. 49; Quirigua reports, vol. 2. Robert J. Sharer (general ed.) (1st, cloth uitg.). Philadelphia. PA: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. p. 122. ISBN 978-0-934718-48-6. OCLC 67294894.
- ↑ (en) Looper, Matthew G. (2003). Lightning Warrior: Maya Art and Kingship at Quirigua. Linda Schele series in Maya and pre-Columbian studies. Austin: University of Texas Press. p. 205. ISBN 0-292-70556-5. OCLC 52208614.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 (en) Martin, Simon; Nikolai Grube (2000). Chronicle of the Maya Kings and Queens: Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. London and New York: Thames & Hudson. p. 216. ISBN 0-500-05103-8. OCLC 47358325.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 (en) Looper, Matthew G. (2003). Lightning Warrior: Maya Art and Kingship at Quirigua. Linda Schele series in Maya and pre-Columbian studies. Austin: University of Texas Press. pp. 205–209. ISBN 0-292-70556-5. OCLC 52208614.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 (en) Martin, Simon; Nikolai Grube (2000). Chronicle of the Maya Kings and Queens: Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. London and New York: Thames & Hudson. p. 218. ISBN 0-500-05103-8. OCLC 47358325.
Verdere leesstof
[wysig | wysig bron]- (en) Ashmore, Wendy (1980). "The Classic Maya Settlement at Quirigua: Recent agricultural activities have helped reveal the extent of the buried settlement" (PDF online publication). University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. Besoek op 20 Augustus 2009.
- (en) Ashmore, Wendy (Januarie 1984). "Classic Maya Wells at Quirigua, Guatemala: Household Facilities in a Water-Rich Setting". American Antiquity. Menasha, Wisconsin: Society for American Archaeology. 49 (1): 147–153. doi:10.2307/280519. ISSN 0002-7316. JSTOR 280519. OCLC 1479302.
- (en) Ashmore, Wendy (2007). Settlement Archaeology at Quiriguá, Guatemala. University Museum monograph, no. 126; Quirigua Reports, vol. 4. Philadelphia: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. ISBN 978-1-931707-91-6. OCLC 74460023.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Quiriguá.
