Gaan na inhoud

Radiokoolstofdatering

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Radiokoolstofdatering, of koolstof 14-datering, word algemeen deur veral argeoloë gebruik om die ouderdom van voorwerpe te bepaal wat jonger as 50 000 jaar is (laat-Kwartêr en Holoseen), en koolstof in hulle samestelling bevat. Hierdie voorwerpe sluit houtskool, hout, been, stuifmeel, skulpe, grondwater en kalkreet in.

Daar bestaan ’n algemene wanopvatting dat koolstof 14-datering gebruik kan word om die ouderdom van die aarde te bepaal. Dit is egter onmoontlik aangesien die halfleeftyd van die koolstof-14 (14C)-isotoop net sowat 5 715 jaar is, en dus slegs geskik is om ouderdomme van sowat 50 000 jaar of minder te bepaal. Radiodateringsmetodes waarmee geologiese tyd gemeet kan word, sluit uraan-lood (U/Pb)-, kalium-argon (K/Ar)- en rubidium-stronsium ( Rb/Sr)-radiodatering in. Hierdie tegnieke is geskik vanweë die baie lang halfleeftyd van die moederelemente.

Metode

[wysig | wysig bron]

Koolstof het twee stabiele isotope wat natuurlik voorkom: koolstof 12 (12C; 98,89%) en koolstof 13 (13C; 1,11%), asook ’n onstabiele isotoop, koolstof 14 (14C). Laasgenoemde is van groot belang, aangesien die onstabiele aard daarvan radiokoolstofdatering moontlik maak.

Koolstof 14 het ’n halfleeftyd () van 5 715 jaar en word gevorm deur kosmiese strale wat stikstof 14-isotope in die boonste atmosfeer verander in 14C-isotope. Hierdie nuut gevormde isotope word gaandeweg in die atmosferiese CO2 opgeneem. Die vergelykings is:

Vanweë die voortdurende vorming van die 14C-isotoop bly die verhouding tussen 14C en 12C redelik konstant. Hierdie verhouding bestaan ook in die CO2 wat deur plante, skulpe, diere en gesteentes opgeneem word. Wanneer die organisme doodgaan, hou dit op om koolstofdioksied CO2 (en dus 14C) op te neem. Die koolstof 14 wat voor die organisme se dood opgeneem is, verminder gaandeweg namate dit weer as gevolg van radioaktiewe verval in stikstof 14 verander met die vergelyking:

Na jaar is die aantal atome in 'n spesifieke monster wat oorspronklik monsters gehad het, deur die vergelyking

gegee waar

Wanneer ’n monster van die material (hout, been, skulpe ens.) in ’n laboratorium ontleed word, word die 14C /12C-verhouding bepaal en met die atmosferiese verhouding vergelyk. Aangesien die tempo van radioaktiewe verval bekend is en die atmosferiese verhouding redelik konstant bly, is die hoeveelheid 14C wat verdwyn het relatief tot die oorblywende 12C ’n aanduiding van die ouderdom van die monster. Dus is hierdie verhouding is ongeveeer . Deur die bogenoemde vergelykings te gebruik, kan 'n mens skat.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Aitken, M.J. (1990). Science-based Dating in Archaeology. London: Longman. ISBN 0-582-49309-9.
  • Aitken, Martin J. (2003). "Radiocarbon Dating". In Ellis, Linda (red.). Archaeological Method and Theory. New York: Garland Publishing. pp. 505–508.
  • Bianchi, Thomas S.; Canuel, Elizabeth A. (2011). Chemical Markers in Aquatic Ecosystems. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13414-7.
  • Bousman, C. Britt; Vierra, Bradley J. (2012). "Chronology, Environmental Setting, and Views of the Terminal Pleistocene and Early Holocene Cultural Transitions in North America". In Bousman, C. Britt; Vierra, Bradley J. (reds.). From the Pleistocene to the Holocene: Human Organization and Cultural Transformations in Prehistoric North America. College Station, Texas: Texas A&M University Press. pp. 1–15. ISBN 978-1-60344-760-7.
  • Bowman, Sheridan (1995) [1990]. Radiocarbon Dating. London: British Museum Press. ISBN 0-7141-2047-2.
  • Cronin, Thomas M. (2010). Paleoclimates: Understanding Climate Change Past and Present. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-14494-0.
  • Dass, Chhabil (2007). Fundamentals of Contemporary Mass Spectrometry. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-68229-5.
  • Eriksson Stenström, Kristina; Skog, Göran; Georgiadou, Elisavet; Genberg, Johan; Johansson, Anette (2011). A guide to radiocarbon units and calculations. Lund: Lund University.
  • Ferronsky, V.I.; Polyakov, V.A. (2012). Isotopes of the Earth's Hydrosphere. New York: Springer. ISBN 978-94-007-2855-4.
  • Killick, David (2014). "Using evidence from natural sciences in archaeology". In Chapman, Robert; Alison, Wylie (reds.). Material Evidence: Learning From Archaeological Practice. Abingdon, UK: Routledge. pp. 159–172. ISBN 978-0-415-83745-3.
  • L'Annunziata, Michael F. (2007). Radioactivity: Introduction and History. Amsterdam: Elsevier. ISBN 978-0-444-52715-8.
  • L'Annunziata, Michael F.; Kessler, Michael J. (2012). "Liquid scintillation analysis: principles and practice". In L'Annunziata, Michael F. (red.). Handbook of Radioactivity Analysis (3rd uitg.). Oxford: Academic Press. pp. 423–573. ISBN 978-0-12-384873-4.
  • Libby, Willard F. (1965) [1952]. Radiocarbon Dating (2nd (1955) uitg.). Chicago: Phoenix.
  • Macdougall, Doug (2008). Nature's Clocks: How Scientists Measure the Age of Almost Everything. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 978-0-520-24975-2.
  • Malainey, Mary E. (2010). A Consumer's Guide to Archaeological Science. New York: Springer. ISBN 978-1-4419-5704-7.
  • Maslin, Mark A.; Swann, George E.A. (2006). "Isotopes in marine sediments". In Leng, Melanie J. (red.). Isotopes in Palaeoenvironmental Research. Dordrecht: Springer. pp. 227–290. ISBN 978-1-4020-2503-7.
  • Mook, W.G.; Waterbolk, H.T. (1985). Handbooks for Archaeologists: No. 3: Radiocarbon Dating. Strasbourg: European Science Foundation. ISBN 2-903148-44-9.
  • Post, Wilfred M. (2001). "Carbon cycle". In Goudie, Andrew; Cuff, David J. (reds.). Encyclopedia of Global Change: Environmental Change and Human Society, Volume 1. Oxford: Oxford University Press. pp. 127–130. ISBN 0-19-514518-6.
  • Renfrew, Colin (2014). "Foreword". In Taylor, R.E.; Bar-Yosef, Ofer (reds.). Radiocarbon Dating. Walnut Creek, California: Left Coast Press. pp. 12–14. ISBN 978-1-59874-590-0.
  • Schoeninger, Margaret J. (2010). "Diet reconstruction and ecology using stable isotope ratios". In Larsen, Clark Spencer (red.). A Companion to Biological Anthropology. Oxford: Blackwell. pp. 445–464. ISBN 978-1-4051-8900-2.
  • Šilar, Jan (2004). "Application of environmental radionuclides in radiochronology: Radiocarbon". In Tykva, Richard; Berg, Dieter (reds.). Man-made and Natural Radioactivity in Environmental Pollution and Radiochronology. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. pp. 150–179. ISBN 1-4020-1860-6.
  • Suess, H.E. (1970). "Bristlecone-pine calibration of the radiocarbon time-scale 5200 B.C. to the present". In Olsson, Ingrid U. (red.). Radiocarbon Variations and Absolute Chronology. New York: John Wiley & Sons. pp. 303–311.
  • Taylor, R.E. (1987). Radiocarbon Dating. London: Academic Press. ISBN 0-12-433663-9.
  • Taylor, R.E. (1997). "Radiocarbon dating". In Taylor, R.E.; Aitken, Martin J. (reds.). Chronometric Dating in Archaeology. New York: Plenum Press. pp. 65–97. ISBN 0-306-45715-6.
  • Taylor, R.E.; Bar-Yosef, Ofer (2014). Radiocarbon Dating (2nd uitg.). Walnut Creek, California: Left Coast Press. ISBN 978-1-59874-590-0.
  • Terasmae, J. (1984). "Radiocarbon dating: some problems and potential developments". In Mahaney, W.C. (red.). Quaternary Dating Methods. Amsterdam: Elsevier. pp. 1–15. ISBN 0-444-42392-3.
  • Theodórsson, Páll (1996). Measurement of Weak Radioactivity. Singapore: World Scientific Publishing. ISBN 9810223153.
  • Trumbore, Susan E. (1996). "Applications of accelerator mass spectrometry to soil science". In Boutton, Thomas W.; Yamasaki, Shin-ichi (reds.). Mass Spectrometry of Soils. New York: Marcel Dekker. pp. 311–340. ISBN 0-8247-9699-3.
  • Tuniz, C.; Zoppi, U.; Barbetti, M. (2004). "Radionuclide dating in archaeology by accelerator mass spectrometry". In Martini, M.; Milazzo, M.; Piacentini, M. (reds.). Physics Methods in Archaeometry. Amsterdam: IOS Press. pp. 385–405. ISBN 978-1-58603-424-5.
  • Walker, Mike (2005). Quaternary Dating Methods (PDF). Chichester: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-86927-7.
  • Warneck, Peter (2000). Chemistry of the Natural Atmosphere. London: Academic Press. ISBN 0-12-735632-0.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]

Sjabloon:Wikibooks