reWritten

reWritten
Skrywer	Jako Malan
Omslagontwerper	Tim Jardim
Land	Suid-Afrika
Taal	Engels
Reeks	Artisans and Opportunists
Onderwerp	Eksistensialisme, Furry, androïde, verbruikerisme, wêreld sonder mense, wetenskapsfiksie
Genre	Fiksie
Uitgewer	Goal Publications
Uitgegee	6 April 2017
Medium	Slapband
Bladsye	202
ISBN	9780997912500
Vervolg	'ReKindled'
Letterkunde-portaal

reWritten is 'n bekroonde distopiese Furry-roman geskryf deur Jako Malan. Die mens het uitgesterf, en al wat leef en beef is diere op twee pote. Die antropoloog professor Van Elsburg moet teen sy beterwete 'n soekgeselskap in die hinterland lei om 'n ekspedisie wat spoorloos verdwyn het op te spoor. Hier word hy met die waarheid gekonfronteer wat nie alleen sy siening van die mensdom radikaal verander nie, maar ook sy hele bestaan. Hierdeur word sy geskiedenis en programmering herskryf: nie alleen oorgeskryf nie, maar ook wéér geskryf. Die verhaalgebeure speel in Suid-Afrika af.

Karakters

Hoofkarakter, -fokalisator en verteller

• Makwassie van Elsburg. Jakkals en professor/senior lektor aan die Bridgend (Mammalæ) Universiteit, Departement Antropologie en Geskiedenis.

Hoofnewekarakters

• Florida van Elsburg, ook bekend as Porkie. Ystervark en vrou van Makwassie.
• Oberholzer. Dassie, mafiabaas wat alleenhandel dryf met Bridgend Energy Cartel, en oudheidversamelaar.
• Dunswart Grosvenor. 'n Eenoog-ratelmannetjie en aanvoerder van die soekgeselskap; die booswig.
• Magalies. Gevlekte mallerige reun en handlanger van Dunswart.
• Marlboro. Ouerige, dun meerkatmannetjie en vragmotorbestuurder.
• Xanadu. 'n Gesette Kaapse buffelbul, toesighouer oor die soekgeselskap se wapentuig.
• Isando. Jong koedoebul en rekruut.
• Anzac, vroeër Redan. Hiënawyfie, rondgaande dokter en "medium".
• TierZERO. Kunsmatig intelligente superrekenaar van SFANSSA.

Intrige

---

Pretbederwerswaarskuwing: Die storielyn of storie se einde volg hieronder.

---

Na afloop van 'n voorlegging tydens 'n seminaar word Van Elsburg op spesiale versoek van Oberholzer na laasgenoemde se herehuis in Bridgend se rykmansbuurt geneem. Welwetend dat Van Elsburg se departement in die knyp is en op die punt staan om gesluit te word (slegs vyf voornemende studente is geregistreer), bied die mafiabaas die jakkals nie veel keuse as om sy samewerking te gee nie. Van Elsburg, wat al vele ekspedisies in die hinterland gelei het, word saam met 'n soekgeselskap weggestuur om ondersoek in te stel wat van die ekspedisie van Oberholzer geword het, veral in die lig van 'n vennoot en die ondersoekspan wat spoorloos verdwyn het. Ondertussen het Oberholzer ook onder 'n vlaag inbrake deurgeloop en sy personeel word deur vreemdelinge agtervolg en bedreig. Op Ashton ontmoet Van Elsburg die res van die eskort; hy word vergesel deur Marlboro, Xanadu, Magalies, en Isando, asook hul aanvoerder, Dunswart Grosvenor, 'n oudstudent van Van Elsburg.

Met die rammelkas van 'n vragmotor kruie hulle voort oor die onbegaanbare paaie van die bergpas. Anderkant die berg poog twee honde om hul proviand te steel, maar word van die gras afgemaak. Met die storm wat opsteek en moontlike verspoelings in die vooruitsig, soek die geselskap skuiling by 'n bouval wat moontlik vroeër as hospitaal gedien het. In een van die staaltenke vind hulle Daveyton, 'n rooikat van die eerste ekspedisie, dood. Die lot van die ander vier is nog onbekend. Nie ver van die kamer nie kom die groep Anzac teë. Wanneer sy en Van Elsburg alleen is deel sy nie net haar verlede met hom nie, ook haar musiekamulet (te sien op die voorblad), maar ook haar voortdurende nagmerries waar ander Mammalæ onwetend netjies in 'n ry staan en hul beurt afwag om al skreeuend in die vuuroond gegooi te word. Anzac kry by tye vreemde spiertrekkings; haar hele lewe lank was sy al so. Sy is 'n verskrikte diertjie wat skisofreniese neigings toon. Anzac waarsku Van Elsburg om spore te maak terwyl hy nog kan. Dunswart roep skielik beangs na Van Elsburg. Wanneer die jakkals ondersoek instel, word 'n sak oor sy kop getrek.

Van Elsburg bevind hom in Wæcherton-Down, deur Dunswart New Town gedoop. Duidelik voer die ratel ander planne in die skild. Sonder telegraafverbindings en begaanbare paaie is New Town heeltemal van die 'beskaafde wêreld' afgesonder. 'n Gulde geleentheid vir Dunswart om 'n bakermat van 'n nuwe utopiese beskawing op te bou en uit te brei. Kennis is mag. Al wat in sy pad staan is die onontsyferbare skrif van die mensdom; met behulp van Makwassie van Elsburg (en sy vergoddelikte voorstelling en eerbied vir die mensdom) wil hy die ou Scala Naturae weer herstel, dus volgens die voedselketting waar die roofdier die hef in die hand het - soos 'n voorstelling van 'n jakkals wat 'n haas vreet onteenseglik in die ensiklopedies toon. Ook word feminisme in New Town glad nie geduld nie - die wyfies is daar om die mannetjies by te staan en in al hul behoeftes te voorsien. Selfs 'n wyfiejakkals, 'Sister Vilieria', word tot Van Elsburg se beskikking gestel om mee voort te plant. Van Elsburg word van verwag om sy hele verlede af te sluit: hierdie goudmyn van kennis waarop hy sit het veel meer te bied as die oorbevolkte krotbuurt in Bridgend waar hy saam met ystervarkwyfie gebly het. Hiervoor is die jakkals glad nie te vinde nie; dit druis téén sy geloof in. 'n Semafoorkaart word voor sy oë geflits en hy verloor sy bewussyn.

In 'n kuil word Van Elsburg uitgehonger om Isando op te vreet. 'n Paar dae verloop om so die eeue-oue kondisionering te beëindig om van hom 'n roofdier te maak. Net voordat Van Elsburg die koedoe kan verskeur, tree Anzac tussenbeide en skakel hom met 'n skokapparaat uit. In die hospitaal word sowel Isando as Van Elsburg verpleeg en verdere toetse op hulle gedoen. Anzac het 'n totaal ander persoonlikheid. Die jakkals glo vas die hiëna is deur een of ander gees of van 'n duiwel besete. Sy is koud, klinies en haar bewoording wetenskaplik kil en aggressief bereken. Sy spreek hulle as nommers aan, aanvaar egter hul skuilname, en beveel hulle om onverwyld 'n hidro-elektriese aanleg aan die gang te kry (om die aanleg en superrekenaar van krag te voorsien). Die koedoe en jakkals bly maar noodgedwonge op mekaar aangewese, terwyl die hiëna hulle onder kamerabewaking dophou. Die jakkals kom te hore Magalies was nog heeltyd kop in een mus met Dunswart, Xanadu is doodgemaak en waarskynlik deur die roofdiere verorber en Marlboro is in sy verset voor die voet doodgeskiet. Die hidro-aanleg bring verspoelings mee wat die ratel se planne verydel. Dit is maar 'n kleinigheidjie. New Town se elektrifisering is nog lank nie voltooi nie; brande breek orals uit en van die Mammalæ is doodgeskok (ten minste twaalf bly in die slag). Die stadsinwoners wat oorbly of in TierZERO se pad staan sal later deur sy hommeltuie verjaag word. En 'n spoor van verwoesting saai.

Na 'n bloedhete woordestryd of Dunswart uitgewis moet word of nie, skei Isando en Van Elsburg se paaie. Die jakkals keer terug na die laboratorium en word deur TierZERO in detail ingelig oor die Mammalæ se herkoms en ontstaansgeskiedenis. Dit is allermins die evolusieleer wat professor Van Elsburg in die lesingsale verkondig het. Ook die mens, kom hy te wete, was 'n kleivoetgod. Hy en sy voorgangers se ontstaan is alleen 'n produk van die mens se hebsug en geldgierigheid. Dit verklaar ook hoekom die Mammalæ se verstandelike vermoëns so afgestomp en beperk gebly en nooit oorskry kon word nie. Die feit dat hy bestaan, is alleen daaraan te danke dat hy die afstammeling van verwilderde swartmark- en roofkopiëringsmateriaal is.

Met hierdie kennis, sy hele raison d'être verpletter deur hierdie gebeurtenis wat eeue tevore afgespeel het,maar ook Anzac se dood (deur omstandighede daartoe gedryf), het hy geen wil meer om terug te keer Bridgend toe nie. Van Elsburg sien geen ander uitweg as om hom aan sy voorafgeprogrammeerde drang oor te gee nie - terug fabriek toe, terug na die oorsprong, om soos al sy lewensmoeë voorgangers herwin te word (deur in die vuuroond te beland) en die sinneloosheid tot 'n einde te bring.

Tot sy groot teleurstelling, en soos die noodlot dit ook wil hê, is die krematorium (verbrandingsruimte) al eeue gelede uitgewerk toe die brandstof- en suurstofkanne opgeraak het. Maar pleks van 'n vinnige dood, raak die professor in 'n stryd om lewe en dood betrokke met sy oudstudent, wat hom so lank en tydsaam moontlik tot die dood toe wil folter. Isando kom tot Van Elsburg se redding. Die bloedige stryd tussen Dunswart en Isando word kortgeknip deur 'n hommeltuig wat die ratel, en sy semafoorkaarte, die ewigheid instuur. Onder beheer van TierZERO word die swaargewonde Van Elsburg se sagteware deur die hommeltuig gelap. Natuurlik is alles haarfyn deur TierZERO vooraf beplan: al is die oonde eeue reeds koud, moes Van Elsburg eers in sy verstand sterwe voordat hy uit die dood kon opstaan en 'n hoër vlak van bewussyn kan verkry.

In die Marlborough-hospitaal in Bridgend waar hy aansterk, kom Van Elsburg tot sy verbasing agter hy kan nou Charles Darwin se Origin of species, in ménseskrif, sonder sy bril en in swak lig met gemak lees. Hy verneem ook per brief Oberholzer is oorlede. Hy haal die musiekamulet uit en wen dit op. Sodra die musiek begin speel, kry die jakkals 'n angsaanval, in die spieël word sy oë tweekleurig en hy word uiteindelik verbind met die kollektiewe bewussyn van die rekenaarstelsel wat die hele verlede ontsluit. Van Elsburg is die nuwe gasheer van TierZERO.

Agtergrond en aanloop

Reeds in die vroeë 2000's begin reWritten vorm aanneem, maar nog onder die titel Shadows and Reflections. Teen 2006 is die boek klaar, maar die geld en motivering droog saam met die eerste 25 tekenbladsye op voordat die verhaal as grafiese roman uitgegee kon word. Tussen 2008 en 2016 heers daar 'n lang stilte, waarin die skrywer meestal aandag aan sy digkuns skenk (ook is hy in hierdie typerk getroud en het met 'n gesin begin). Die is juis Disney/Pixar se Zootropolis (4 Maart 2016) wat Malan sy werk opnuut onder die stof laat uithaal het. 'n Dekade later lyk die werk 'n bietjie té polities gerig na sy sin, die karakters deur die bank almal mannetjies, en té aktueel, té hedendaags, té betrokke en die karakters en intrige te veel deur die ysterhand van die skrywer geplooi. Die verhaal moet dan eerder in die toekoms afspeel, dus, 700 jaar sedert die uitsterwing van die mens (iewers in 2030, 2035; hoewel die rekenaarsagtewarekopiereg in die roman die jaar 2134 toon). Malan het ook sy karakters vrye teuels begin gee om die verhaal self vorm te gee. Ook het die hoofkarakter verander: dit was eers 'n fennek (Fennecus zerda), maar later 'n swartrugjakkals om die invloed van die ouer teks te temper. Sy belangstelling in treine kom ook tot uiting in die teks as algemene openbare vervoermiddel; ook elektronika, maar die alledaagse tegnologie is nog nie so ver gevorderd in die boek nie (elektrisiteit word hoofsaaklik net vir beligting gebruik).Die manuskrip is toe na AnthroAquatic (sedert 2017 Ottercorrect Literature Services) gestuur vir die proeflees. Hierdie taalpraktisyn was onwetend vir Malan besig om 'n uitgewery op die been te bring - en die manuskrip is sonder probleme aanvaar, met die voordeel dat hy nie verder die proeflees hoef te betaal nie. In 2016 word Malan as lid van die Furry Skrywersgilde aanvaar en sy roman en kortverhale uitgegee.

Malan voer aan sy geslag het wel in 'n politieke oorgangstydperk in Suid-Afrika grootgeword toe die grense tussen "helde" en "skurke" nie meer so duidelik te trek is nie. Hierdie grensoorskryding is nie regstreeks in sy werk te vinde nie, maar dit sluit wel goed aan by die wêreld-sonder-mense-tema wat hy aanroer. Hier vind die leser die Mammalæ wat hul eie samelewing op hierdie puinhope van die mensesamelewing gebou het (wat deur en vir die mens geskep is) en moet terugkyk op die wêreld (goed en sleg) wat hulle voorafgegaan het en van geslag tot geslag oorgedra is. Boonop duur die stryd om oorlewing daagliks voort. Hoewel die skrywer persoonlik dink die mens is 'n powere rentmeester van die wêreld en omgewing, beskou die Mammalæ-karakters die mens, weens sy ondeurgrondlike vernuf, as 'n verhewe wese.

Deel van hierdie politieke oorgangstydperk van Suid-Afrika waarmee hy grootgeword het, is ook die skielike verlies wat ervaar is. Wat vandag nog 'n rotsvaste gegewe en sekerheid is, bestaan môre net nie meer nie. Hy verwys onder meer na Afrikaans wat kort voor die einde van Apartheid nog bykans op elke etiket en in elke motorhandleiding gepryk het; vandag is alles slegs eentalig Engels. Ook hierdie spanning word by die verhaal ingeweef.

Die voordeel van die Suid-Afrikaanse agtergrond wat by die verhaal betrek word is die ryke biodiversiteit wat die land te bied het, ook omdat die platteland meestal yl bevolk is, die wilde diere redelik min kontak met die mens het (vergeleke met Europa), en nog redelik hul eie gang kan gaan. Ook bied die land heelwat onbekende mites en volksverhale wat maklik as stramien kan dien. Die probleem is die stereotipe beeld wat die leserspubliek in die Noordelike Halfrond dikwels het van Afrika wat homogeen dieselfde lyk - byvoorbeeld savanne. Om dus vir die plaaslike en internasionale leser te skryf bied sy eie uitdagings. Suid-Afrika het meer te bied as om slegs oor Apartheid of die Anglo-Boereoorlog te gesels.

In die boek (uitgegee in 2017) self beskou Malan hom as 'n "casual furry - or perhaps a furry skeptic-", hoewel hy meermaal te siene is by South Afrifur se ConFurences en deur die Furry-gemeenskap vir sy werk vereer word.

Ontvangs

In 2017 word die boek saam met vier ander Furry-romans elkeen met die Leo-toekenning bekroon; hiervoor moet twee derdes van die paneel beoordelaars oortuig wees van die meriete van 'n betrokke werk.

Fred Patten bevind die roman mag aanvanklik vir die leser eienaardig uitsien: hier en daar sluip 'n paar taaleienaardighede, langdradige bewoording en soms mooiskrywery in (waarskynlik om die pedantiese skryfstyl van 'n akademikus uit die 1910's na te boots), asook 'n paar teenstrydighede soos die evolusiegang (diere van gelyke grootte - hetsy rot of sebra), die herbevolking en verspreiding van Mammalæ oor die aarde binne 'n paar eeue heen, en sekere aspekte wat behoue gebly het (die rand is nog die algemene betaalmiddel, nie iets soos die dollar nie). Hoewel Patten aanvanklik die roman in dieselfde liga as die Indiana Jones-reeks wil indeel, verander hy van mening na die tweede helfte van die roman se kant toe. Oor die algemeen vind hy die boek heel aangenaam.

Verdere kritiek van ene Thurston Howl is die setwerk, proeflees, die omslag wat nie pas by die genre nie, asook die algemene minimalistiese omskrywings van die verhaalgebeure wat afspeel. Ook hierdie leser het eers gewonder of hier sprake is van National Treasure, maar is ewe aangenaam deur die einde verras, en loof die boek vir die insiggewende filosofie. "Chilling ... provocative ... haunting" is die woordassosiasie van hierdie boek.