Reenen J. van Reenen

Voeg skakels by
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Reenen J. van Reenen (1884–1935) was ’n Afrikaanse skrywer en besproeiings-ingenieur.

Lewe en Werk.[wysig | wysig bron]

Reenen Jan van Reenen is op 15 April 1884 op Calvinia gebore.[1] Op jeugdige ouderdom verhuis hy saam met sy ouers na Kaapstad, waar hy in 1902 aan die Suid-Afrikaanse Kollege sy B.A.-graad behaal. Hy verwerf hier die heel eerste Koningin Victoria-beurs en sit dan as Rhodes-skolier sy studies in die Verenigde State van Amerika voort, waar hy in 1906 sy siviele ingenieurseksamen aan die Lehigh Universiteit in Pennsilvanië aflê. In Nebraska doen hy vir ’n jaar praktiese ervaring op van groot besproeiingswerke. By sy terugkeer na Suid-Afrika praktiseer hy vir ’n tydjie privaat en kry dan ’n aanstelling in die Kaapse Besproeiingsdepartement, waarna hy in 1907 aangestel word as superintendent van Weë en Openbare Werke in die Vrystaat. Hier werk hy twintig jaar lank totdat hy in 1927 voorsitter word van die Besproeiingskommissie en na Pretoria verhuis. In Bloemfontein is hy ’n leiersfiguur in die kultuurvereniging Ons Taal. Hy dien op verskeie belangrike kommissies. So is hy voorsitter van die Historiese Monumentekommissie, voorsitter van die Kommissie vir Myne met lae Ertsgehalte en ook voorsitter van die Kommissie vir die vasstelling van die grens tussen Suidwes-Afrika en Angola. Hy is ook lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In 1933 onderneem hy saam met sy vrou ’n wêreldreis om besproeiingswerke in Noord-Amerika, Suid-Amerika, China en Japan te bestudeer. Hy is ook ’n kampvegter vir die bestryding van gronderosie. Reeds op skool lê hy hom toe op die tekenkuns en op universiteit in Suid-Afrika doen hy ook ’n grondige kennis op van die taal en lettere. Later doen hy ook ’n in-diepte studie van die San se kuns. Hy is op 19 Oktober 1935 oorlede.

Skryfwerk[wysig | wysig bron]

In waarskynlik sy belangrikste werk, die roman “Die Agterstevoortrekkers”, steek hy die draak met ’n groep Bloemfonteinse akademici. Hy stuur die groep geleerdes en kunstenaars met hul families op die ou Voortrekkerpad op ’n reis om te soek of daar nie in die bosse en klowe nog van die heldemoed van die ou Voortrekkers te vinde is nie. Hier wil hulle weer ’n “helder eenvoudige duidelike uitsig op die lewensprobleme” opvang wat hulle moeiteloos in hulle daaglikse omgang kan gebruik. Hierdie deskundiges wil terselfdertyd hulle diep kennis deel met almal wat hulle op pad teenkom en hierdie mense dan so ophef. Die verwaandheid van die hooggeleerde akademiese here word in talle voorvalle bespotlik voorgestel en in stede van die Agternatrekkers misluk die reis heeltemal en word na hulle verwys as die Agterstevoortrekkers. Die roman maak veral ’n bydrae op satiries-humoristiese vlak, waar dit ’n vroeë voorloper is van hierdie styl in Afrikaans en selfs Langenhoven se werk in hierdie gebied voorafgaan. D.F. Malherbe neem die fragment “Die dansparty” uit hierdie roman op in die versamelbundel “Afrikaanse letterkunde”.

Die res van sy oeuvre kan hoofsaaklik as ontspanningslektuur beskryf word. As skrywer van spookstories (versamel in “Celestine”) en speurverhale (versamel in “Verborge skatte”) is hy ’n baanbreker in Afrikaans. Die verhaal “’n Hopie bene”, wat in[2] “Celestine” opgeneem word,[3] verower in 1903 ’n prys van The South African News. Hierdie verhaal is ’n droom, maar in die ander verhale in die bundel word die geheimsinnige element nie verklaar nie, behalwe in “Tant Annie”. In die aanbieding van hierdie verhale ontbreek die misterieuse omdat in stede van die spanning en suggestie wat deur vernuftige skrywers van hierdie genre bereik word, meermale net die geheimsinnige feit noteer word. Van die grillerigste stories is “Oom Ignaas”, die geskiedenis van ’n spook sonder kop. Die nuwe eienaar van die plaas sien een nag die liggaamlose kop en die volgende nag die koplose liggaam, beide op soek na mekaar. Die verhaal “Philemon en Baucis” uit hierdie bundel word later deur Daniel Hugo opgeneem in die versamelbundel “Tydskrif 2”. “Verborge Skatte”[4] is ’n bundel speurverhale waarin Professor Erts as hoofkarakter sy buitengewone speurvernuf gebruik, gehelp deur sy kollega, Professor Dierkunde. Hierdie verhale toon onmiskenbare tekens van die invloed van Edgar Allan Poe en “Die Voortrekker se skat” is gebaseer op Poe se “The gold-bug” en “Die kinderdief” op Poe se “The purloined letter”. Hierdie bundel word dan ook aan Poe opgedra. “Die lokaas” skets die ontwikkeling van die begaafde weeskind, Gert Vermaak, wat deur oom Willem en tant Miem aangeneem word. Op sesjarige ouderdom kom ’n ontwikkelde Hollandse skeepskaptein om gesondheidsredes op hulle Karooplaas woon en onder sy leiding ontwikkel Gert so buitengewoon dat ’n weldoener hom na Europa stuur om vir advokaat te leer. Na sy terugkoms vestig hy hom in Kaapstad en word gou een van die leiers van die Boereparty. Sy weldoener gebruik egter ’n mooi vrou as lokaas en by die stemming oor ’n gewigtige wetsontwerp word Gert ontrou aan sy party. Die geestelike en karakterontwikkeling van Gert word nie beskryf nie, slegs vermeld as feit, sodat die hoofkarakter nooit werklik ’n eie lewe verkry nie. Die roman is egter histories van belang as een van die eerste pogings om die probleemroman (die botsing tussen liefde en politiek) in Afrikaans te beoefen en ook een van die eerste romans wat ’n uitsonderingsfiguur tot hoofkarakter verhef.

Hy illustreer sy boeke self en saam met sy vrou skryf hy ook kinderverhale, waaronder “Riena Reinet, die storie van ’n Afrikaanse pop” (’n sterk nasionalistiese en patriotiese werk) en “Op trek”, ’n versverhaal vir seuntjies oor die Groot Trek. Uit die titel van die storie oor die pop kan die afleiding gemaak word dat dit gebaseer is op die sogenaamde “Reinet-pop” wat in 1914 in Graaff-Reinet begin maak is deur die Laubscher familie weens die feit dat poppe tydens die Eerste Wêreldoorlog onbekombaar was. Dit was die eerste poppe wat plaaslik in Suid-Afrika in ’n fabriek vervaardig is.

In Januarie 1919 lewer hy ’n lesing voor die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns in Stellenbosch oor die San-kultuur onder die titel “Iets oor die Boesman”, wat in 1920 op las van die Akademie gedruk word as “Iets oor die Boesmankultuur”. Hierin skryf hy vergelykenderwys oor die rotskuns van Altemira (in Spanje) en Lascaux (in Frankryk), met dié van die San in Suid-Afrika, terwyl hy ook lig werp op die San-kosmologie en San-mitologie, soos dit tot uiting kom in hulle vertellings en poësie. Vakkundige werke wat van hom verskyn is in 1914 “Die Vrijstaatse weë” (in 1916 in Engels uitgegee as “The Free State Roads”), en in 1935 verskyn “Verslag van die Kommissie insake Industriële Wetgewing”.

Publikasies[wysig | wysig bron]

Jaar Publikasies
1914 Die Vrijstaatse weë
1917 Die Agterstevoortrekkers
Riena Reinet
Op trek (saam met Lilian van Reenen)
1919 Celestine
1920 Verborge skatte
Iets oor Boesmankultuur
1921 Die lokaas
1935 Verslag van die Kommissie insake Industriële Wetgewing

Sien ook[wysig | wysig bron]

Bronnelys[wysig | wysig bron]

Boeke[wysig | wysig bron]

  • Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
  • Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
  • Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad  Tweede druk 1984
  • Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005
  • Nasionale Pers Beperk “Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album” Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936
  • Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
  • Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene  uitgawe 1969
  • Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-  Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Internet[wysig | wysig bron]

Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Lewensbesonderhede is veral verkry in P.J. Nienaber se “Hier is ons skrywers” van 1949, bladsye 343-344
  2. ↑ Grosskopf, J.F.W. in Kannemeyer, J.C. (red.) “Kritiese aanloop” Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989
  3. ↑ Leipoldt, C. Louis in Kannemeyer, J.C. (red.) “Kritiese aanloop” Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989
  4. ↑ Marais, Eugène N. in Kannemeyer, J.C. (red.) “Kritiese aanloop” Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Reenen_J._van_Reenen&oldid=2660594"