Sjerpa
| Sjerpa | |
|---|---|
 'n Nepalese Sjerpa en sy pakkasie | |
| Totale bevolking: | ca. 276 700 |
| Belangrike bevolkings in: | Nepal, Volksrepubliek China (Tibet), Bangladesj, Bhoetan, Indië (Sikkim, Arunachal Pradesh, Assam, Darjeeling) |
| Taal: | Sjerpa, Nepalees |
| Geloofsoortuiging: | Hoofsaaklik Boeddhisme (93%) en minderhede van Hindoeïsme, Bön, Christendom |
| Verwante etniese groepe: | Ander Sino-Tibettaanse volke soos Hyolmo en Jirels |
Die woord Sjerpa (Tibettaans: ཤར་པ, Wylie: shar pa; letterlik: "oostelike volk", afgelei van Shyar, "oos" en Pa, "volk"; verwysende na hul oostelike tuiste binne-in Nepal) het aanvanklik na 'n etniese groep uit die mees bergagtige dele van Nepal, hoog in die Himalajas, verwys. In die Volksrepubliek China staan hulle bekend as Xiaerba. Die Chinese regering klassifiseer hulle egter as Tibettane. In die afgelope paar jaar het baie Sjerpas na Indië geëmigreer.
Oorspronklike gebied
[wysig | wysig bron]
Meeste Sjerpas bly in die oostelike dele van Nepal bekend as Solu, Khumbu en Pharak. Party bly egter ook verder wes in die Rolwaling-vallei en in die Helambu-gebied noord van Kathmandu. Pangboche is die Sjerpas se oudste dorpie in Nepal, en is na skatting meer as 300 jaar gelede gebou. Sjerpas praat 'n Tibettaanse dialek en is tradisioneel handelaars en boere. Hulle verbou aartappels, gars, koring en bokwiet op hulle hooggeleë lande. Die wat binne 'n dag se loop van Namche Bazaar woon hou ook waterbuffels aan wat dan geslag word om by die Saterdagmark in Namche verkoop te word. Die Jirele is etnies verwant aan die Sjerpas. In Indië woon Sjerpas ook in die dorpe Darjeeling en Kalimpong en in die Indiese deelstaat Sikkim.
Alhoewel dit nie streng gevolg word nie, stem die name van Sjerpa mans tradisioneel ooreen met die dag van die week waarop hulle gebore is:
| Afrikaans | Sjerpa |
|---|---|
| Sondag | Nima |
| Maandag | Dawa |
| Dinsdag | Mingma |
| Woensdag | Lhakpa |
| Donderdag | Phurbu |
| Vrydag | Pasang |
| Saterdag | Pemba |
Sjerpas en bergklim
[wysig | wysig bron]
Sjerpas was van onskatbare waarde vir vroeë ontdekkers van die Himalaja-gebied, waar hulle as gidse en portiere in die uiterste hoogtes van pieke en passe in die gebied diens verrig het. Tans het gebruik van die woord uitgebrei om te verwys na byna enige gids of portier wat vir bergklim in die Himalajas gehuur word. In Nepal dring Sjerpas egter daarop aan dat daar 'n onderskeid getref word tussen hulle en algemene portiers aangesien hulle baie keer 'n meer gidsagtige rol speel, meer betaal word en in hulle gemeenskap meer respek afdwing. Sjerpas staan in die wêreldwye bergklimgemeenskap bekend vir hulle gehardheid, bedrewenheid, en ondervinding by hoë hoogtes. Sjerpas het die reputasie verkry aangesien hulle ten spyte van die gebrek aan, vir hulle onbekostigbare, moderne kilmgereedskap wat deur westerse klimmers gebruik word, goed oor die weg kom. Daar word gespekuleer dat die Sjerpas se klimvermoë deels geneties deur groter longkapasiteit bepaal word, wat hulle dan 'n voordeel gee by hoë hoogtes. Sjerpas het ook minder geloofsgemotiveerde eetkundige beperkings as meeste mense van die gebied.
Geskiedkundig is die beroemdste Sjerpa Tenzing Norgay, wat Berg Everest saam met Edmund Hillary vir die eerste keer in 1953 geklim het. Tenzing het toe reeds ses keer tevore aan ekspedisies om Berg Everest te klim, deelgeneem.
Twee Sjerpas, Pemba Dorjie en Lhakpa Gelu, het onlangs gewedywer om te sien wie Berg Everest vinniger kon uitklim. Op 23 Mei 2003 bereik Dorji die bopunt na 12 ure en 46 minute. Drie dae later breek Gelu die rekord met twee ure deur in 10 ure 46 minute tot bo te klim. Op 21 Mei 2004 verbeter Dorji die rekord weer met meer as twee ure met 'n tyd van 8 ure en 10 minute. Dit word as een van die grootste prestasies in bergklim beskou.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sjerpa.- (en) "Sherpa". Encyclopædia Britannica. Besoek op 20 Julie 2019.
