Gebruiker:Hardus.Maree/Sonneblomsaad
Sonneblomsaad is die vrug van die sonneblom ( Helianthus annuus ). Daar is drie soorte sonneblomsaad wat gereeld gebruik word: linoleïese (mees algemene), hoë oleïne en sonneblomolie- sade. Elke variëteit het sy eie unieke vlakke van mono-onversadigde, versadigde en poli-onversadigde vette. Die inligting in hierdie artikel verwys hoofsaaklik na die linoliese verskeidenheid.
Vir kommersiële doeleindes word sonneblomsaad gewoonlik volgens die patroon op hul skil geklassifiseer. As die skil effens swart is, word die sade swartolieblomsaad genoem. Daar word na gewasse verwys as sonneblomgewasse. Hierdie sade word gewoonlik gedruk om hul olie te onttrek. Gestreepte sonneblomsaad word hoofsaaklik as voedsel gebruik; as gevolg hiervan, kan hulle suiker sonneblomsaad genoem word.
Die term "sonneblomsaad" is eintlik 'n verkeerde naam wanneer dit na die saad in die perikarp (skil) verwys word. Botanies gesproke is dit 'n cypsela. As die bolaag verwyder word, word die eetbare oorblyfsel die sonneblomkorrel of hart genoem.
Produksie[wysig | wysig bron]
| Sonneblomsaadproduksie - 2018 | |
|---|---|
| land | Produksie (miljoene ton) |
 Oekraïne |
|
 Rusland |
|
 Argentinië |
|
 Volksrepubliek China |
|
In 2018 was die wêreldproduksie van sonneblomsaad 52 miljoen ton, gelei deur die Oekraïne met 27% en Rusland met 25% van die wêreldtotaal (tabel). Argentinië, Roemenië en China het ook beduidende volumes bygedra.
Gebruik[wysig | wysig bron]
Sonneblomsaad word meer gereeld as 'n happie geëet as 'n maaltyd op sy eie. Dit kan ook as garnering of bestanddele in verskillende resepte gebruik word. Die sade kan verkoop word as in-dop-sade of ontpitte pitte. Die sade kan ook in slaaie as spruite geëet word.
As die saad in die skulp verwerk word, word dit eers gedroog. Daarna kan dit ook gebraai of met sout of meel afgestof word om die geur te behou.
Sonneblomsaad wat in sakkies verkoop word, word so rou geëet (slegs gesout), of met 'n verskeidenheid geurmiddels wat deur die vervaardiger bygevoeg word, insluitend braai, piekel, warm sous, spek en nacho-kaas asook ander.
Sonneblomsaad in die dop is veral gewild in die Middellandse See-, Oos-Europese en Asiatiese lande, waar dit as vars gebraaide produkte gekoop kan word en word gewoonlik as straatkos gebruik, terwyl die romp met die tande oopgekraak en uitgespoeg word, terwyl dit in baie lande, vars verpak kan word in verskillende geroosterde geure. In die Verenigde State word hulle gereeld deur bofbalspelers geëet as 'n alternatief vir die kou van tabak. [2]
Meganiese ontpitte pitte word rou of gebraai verkoop en word soms by brood en ander gebak gevoeg vir hul smaak. Bros sonneblomsaad word geproduseer deur die pitte in suiker te sit. In Belo-Rusland, Rusland en die Oekraïne word geroosterde gemaalde sade gebruik om 'n soort halva te maak. Daar is ook sonneblombotter, soortgelyk aan grondboontjiebotter, maar die gebruik van sonneblomsaad in plaas van grondboontjies, wat 'n algemene plaasvervanger is in skole vir kinders met neutallergieë. Afgesien van menslike verbruik, word sonneblomsaad ook gebruik as kos vir troeteldiere en wilde voëls.
Voeding[wysig | wysig bron]
Gedroogde heel sonneblomsaad van 100 gram lewer 584 kalorieë en bestaan uit 5% water, 20% koolhidrate, 51% totale vet en 21% proteïen. Die sade is 'n ryk bron (20% of hoër van die Daaglikse Waarde, DW) proteïene (42% DW), dieetvesel (36% DW), baie B-vitamiene (23–129% DW) en vitamien E (234%) DW). Die sade bevat ook hoë vlakke van dieetminerale, insluitend magnesium, mangaan, fosfor, yster en sink (40–94% DW).
Die helfte van 'n porsie van 100 gram is vet, hoofsaaklik een- onversadigde en veel- onversadigde vette, hoofsaaklik linolsuur. Die sade bevat ook fitosterole wat kan bydra tot laer vlakke van cholesterol in die bloed. [3]
Pers olie[wysig | wysig bron]
Oor die afgelope dekades het sonneblomolie wêreldwyd gewild geword. Die olie kan soos dit gebruik word, of verwerk word tot meer-onversadigde margarien. Die olie word tipies onttrek deur groot druk op die sonneblomsaad toe te pas en die olie te versamel. Die proteïenryke koek wat oorbly nadat die sade vir olie verwerk is, word as veevoer gebruik.
Die oorspronklike sonneblomolie (linoleïne sonneblomolie) bevat baie poli-onversadigde vetsure (ongeveer 68% linolsuur) en bevat min versadigde vette, soos palmitiensuur en steariensuur. Verskeie hibriede is egter ontwikkel om die vetsuurprofiel van die gewas vir verskillende doeleindes te verander. [4] [5]
Dop[wysig | wysig bron]
Die doppe, of skulpe, wat meestal uit sellulose bestaan, ontbind stadig en kan as biomassa- brandstof verbrand word. [6] Sonneblomreste van die gekweekte sonneblom (Helianthus annuus ) bevat allelopatiese verbindings wat giftig is vir grasse en die oorgrote meerderheid van die gekweekte tuinplante. [7] [8] Slegs 'n klein aantal tuinplante, soos daglelies, word nie beïnvloed deur die allelopatiese verbindings wat in sonneblomrompe voorkom nie.
Gallery[wysig | wysig bron]
-
Heel sonneblomsaad -
Geroosterde en gesoute sonneblompitte wat as versnaperingskos gebruik word
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Crops/World Regions/Production Quantity/2018 from pick lists for sunflower seeds". UN Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2019. Besoek op 12 Februarie 2020.
- ↑ Blount, Roy (6 Oktober 1980). "The Seeds Of Content". Sports Illustrated.
- ↑ "Sunflower Seeds, Pistachios Among Top Nuts For Lowering Cholesterol". Science Daily. 7 Desember 2005. Besoek op 27 Maart 2011.
- ↑ "National Sunflower Association : Sunflower Oil". Sunflowernsa.com. Besoek op 27 Maart 2011.
- ↑ "Sunflower Seeds and Oil | Food Source Information". fsi.colostate.edu (in Engels (VSA)). Besoek op 19 Julie 2019.
- ↑ "Sunflower shells utilization for energetic purposes in an integrated approach of energy crops: laboratory study pyrolysis and kinetics" (PDF). Bioresource Technology. 99 (8): 3174–81. Mei 2008. doi:10.1016/j.biortech.2007.05.060.
- ↑ "Weed control using allelopathic sunflowers and herbicide". Plant and Soil. 98: 17–23. doi:10.1007/BF02381723.
- ↑ "Allelopathic potential of sunflower. I. Effects of genotypes, organs and biomass partitioning". Allelopathy Journal. 23 (1): 95–109. 2009.
[[Kategorie:Neute en sade]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]]