Jonker Afrikaner

Jan Afrikaner
Illustrasie van Jonker Afrikaner uit die boek Lake Ngami van Charles John Andersson, 1861.
4de Kaptein van die Oorlams
Ampstermyn 1823 – 18 Augustus 1861
Voorafgegaan deur	Jager Afrikaner
Opgevolg deur	Christiaan Afrikaner
Persoonlike besonderhede
Gebore	Omstreeks 1785 Roode Zand naby Tulbagh, Nederlandse Kaapkolonie
Sterf	18 Augustus 1861 Okahandja, tans Namibië
Eggenoot/-note	Beetje Boois

Graf van Jonker Afrikaner in Okahandja

Jonker Afrikaner of |Hara-mûb (Rooisand naby Tulbagh, ongeveer 1785 – Okahandja, 18 Augustus 1861) was die vierde kaptein van die Oorlam-Afrikaners. Tydens sy beste jare was hy die magtigste man in die huidige Namibië en was hy die stigter van sy hoofstad Windhoek.

Hy volg sy vader Jager Afrikaner in 1823 op as kaptein van die Nama. Ná sy dood is hy deur sy seun Christiaan Afrikaner opgevolg.

Biografie

Jonker is op die grens van die Nederlandse Kaapkolonie gebore en het sy vader Jager Afrikaner as kaptein opgevolg na sy dood in 1823. Daardie jaar het hy sy pa se nedersetting verlaat en saam met drie broers en sowat 300 volgelinge vertrek na wat nou sentraal-Namibië is. Hier het hy 'n alliansie met die Nama-stam Kai||khaun gevorm as 'n verdediging teen die vyandige Herero-stamme.

In die vroeë 1830's het Jonker, danksy die militêre oorheersing van die Oorlam, 'n groot deel van Namibië beheer. In 1838 vestig hy hom in Windhoek, op die grens tussen die gebiede van die Nama en die Herero. In 1840 bou hy 'n kerk in Windhoek met sitplek vir meer as 500 mense. In 1842 het die Rynse sendelinge Carl Hugo Hahn en Franz Heinrich Kleinschmidt aangekom en hulle in die nedersetting gevestig, wat reeds meer as 1 000 mense getel het.

Jonker het paaie laat bou om tolgeld uit te skakel en koloniale handel na Hereroland te reguleer. Hy het gereeld klopjagte op die Herero gedoen om vee te vang, wat hy later vir wapens, ammunisie, klere en gereedskap verkoop het.

Op Oukersaand 1842 het Jonker vrede gemaak met die Herero-hoofman Tjamuaha. Omdat die veediefstalle geëindig het, het Jonker sy hoofbron van inkomste verloor. Omdat die Rynse sendelinge te veel met sy beleid ingemeng het, het hy hulle deur die Wesleyaanse sendelinge Richard Haddy en Joseph Tindall laat vervang. Hahn en Kleinschmidt vertrek na Okahandja en begin om die stamme te verdeel. In Maart 1846 het Jonker die vredesverdrag verbreek en die aanvalle op die Herero hervat.

Uit vrees om beheer oor die Herero te verloor, het Jonker die Okahandja-sendingstasie in Augustus 1850 vernietig. In 1853 het hy baie aanvalle op die Herero uitgevoer en die Rynse sendelinge uit Namibië verdryf. Die volgende jaar het hy na Okahandja verhuis en voortgegaan om die Herero's te teister tot hul nederlaag in 1857. Intussen het verskeie Nama-stamme teen Jonker gedraai, maar op 9 Januarie 1858 is oorlog afgeweer met die ondertekening van 'n vredesverdrag. Hierna het Jonker sy pyle op die Ovambo in die noorde gerig.

Geleidelik het Jonker sy heerskappy oor Namibië aan Europese sendelinge en handelaars verloor. Hy is op 18 Augustus 1861 in Okahandja aan 'n infeksie dood en is opgevolg deur sy seun Christiaan Afrikaner. Op 16 Januarie 1950 is sy graf onthul as die land se eerste nasionale monument.

Bronne

• (en) Tourbrief – Jonker Afrikaner Geargiveer 29 September 2017 op Wayback Machine
• (en) Dierks, Klaus. Biographies of Namibian Personalities, A.