José Eduardo dos Santos
| José Eduardo dos Santos | |
 José Eduardo dos Santos in 2007 | |
2de President van Angola
| |
| Ampstermyn 21 September 1979 – 25 September 2017 | |
| Vise | Fernando da Piedade Dias dos Santos (2010–2012) Manuel Vicente (2012–2017) |
|---|---|
| Eerste minister | Fernando José de França Dias Van-Dúnem (1991–1992) Marcolino Moco (1992–1996) Fernando José de França Dias Van-Dúnem (1996–1999) Fernando da Piedade Dias dos Santos (2002–2008) Paulo Kassoma (2008–2010) |
| Voorafgegaan deur | Agostinho Neto |
| Opgevolg deur | João Lourenço |
President van MPLA
| |
| Ampstermyn 10 September 1979 – 8 September 2018 | |
| Voorafgegaan deur | Agostinho Neto |
| Opgevolg deur | João Lourenço |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 28 Augustus 1942 Luanda, Portugees-Angola (nou Angola) |
| Sterf | 8 Julie 2022 (op 79) Barcelona, Spanje |
| Politieke party | MPLA |
| Eggenoot/-note | Tatiana Kukanova (1966–1980; geskei) Ana Paula Lemos (1991–2022; sy dood) |
| Kind(ers) | 10, waaronder Isabel, José en Coréon Dú |
| Alma mater | Azerbeidjanse ruoliestaatsakademie |
Militêre Diens
| |
| Lojaliteit |  Angola
|
| Diens/Tak | FAPLA/EPLA (1962–1991) FAA/EXE (1991–2002) |
| Jare in diens | 1962–2002 |
| Rang | Weermaggeneraal (1986) |
| Oorloë/Veldslae | Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid Angolese Burgeroorlog Eerste Kongo-oorlog |
José Eduardo dos Santos (Portugees: [ʒuˈzɛ eˈðwaɾðu dus ˈsɐ̃tuʃ]; 28 Augustus 1942 – 8 Julie 2022) het tussen 1979 en 2017 as tweede president van Angola gedien. Hy het 'n lid van die MPLA geword kort na die organisasie se stigting in 1956.
Ná die dood van Angola se eerste president Agostinho Neto op 10 September 1979 is Dos Santos op 20 September 1979 tot die MPLA se president verkies en op 21 September 1979 het hy Angola se tweede president geword.
Biografie
[wysig | wysig bron]
Hy het kort ná die stigting van die Volksbeweging vir die Bevryding van Angola (MPLA) in 1956 'n lid van dié beweging geword. Die MPLA het teen die Portugese kolonisasie geveg. In 1961 het Dos Santos die jeugbeweging van die MPLA gestig. Hy het van 1962 tot 1969 kommunikasie in die Sowjetunie studeer en ook 'n graad in die petroleumbestuur behaal.
In 1969 het Dos Santos na Angola teruggekeer en het koördineerder vir Buitelandse Sake binne die MPLA geword. Ná die onafhanklikheid in November 1975 het hy minister van Buitelandse Sake (tot 1978) en lid van die politburo van die MPLA geword. Van 1978 tot 1979 was Dos Santos minister van Beplanning.
Ná die dood van president Agostinho Neto op 10 September 1979 is Dos Santos tot president van die Volksrepubliek Angola gekies en het ook voorsitter van die MPLA-Party van die Arbeid (MPLA-PT) geword. Die MPLA-PT was toe die enigste wettige politieke party in dié land.
Tydens die eerste jare van Dos Santos se presidentskap was daar sprake van 'n oorlog met Suid-Afrika. Die vernaamste rede vir die Suid-Afrikaanse apartheidsregering om oorlog te voer met Angola was die feit dat die Angolese regering die Namibiese onafhanklikheidsbeweging SWAPO ondersteun het (Namibië was toe nog 'n Suid-Afrikaanse mandaatgebied). Om weerstand te bied teen die moderne en sterk Suid-Afrikaanse leër is die Angolese strydkragte ondersteun deur die Kubaanse leër. In 1988 het Angola en Suid-Afrika deur bemiddelling van die Verenigde State 'n akkoord gesluit. Kuba het sy troepe uit Angola onttrek. Angola het ook sy steun aan die Namibiese vryheidsvegters teruggeneem en Suid-Afrika het die Namibiese onafhanklikheid erken. Sedertdien is die verhoudings tussen Angola en Suid-Afrika goed.
Daar was egter ook 'n burgeroorlog tussen die regeringsleiers en die bevrydingsbeweging Unita van Jonas Savimbi. Unita is tot in 1988 op groot skaal ondersteun deur Suid-Afrika, maar nadat Suid-Afrika en Angola vrede gesluit het, het die steun aan die Unita opgedroog. Die burgeroorlog het egter voortgegaan. Vroeg in 1994 het president Dos Santos en rebelleleier Jonas Savimbi 'n wapenstilstand gesluit.
Weens die burgeroorlog en die oorlog met Suid-Afrika kon president Dos Santos geen ekonomiese en politieke hervorminge in Angola deurvoer nie. Vroeg in 1988 is die sedert 1977 geldige noodtoestand opgehef. In die middel-1980's is ekonomiese hervorming deurgevoer en Angola het 'n vrye markekonomie ingevoer. In 1991 het Dos Santos politieke hervorming deurgevoer en die eenpartystelsel van die MPLA-PT is afgeskaf. Die eerste demokratiese verkiesing in 1992 het die MPLA-PT gewen en president Dos Santos is herverkies (so ook tydens al die daaropvolgende presidentsverkiesings).
In 1998 het Unita die gewapende stryd hervat, maar ná die afsterwe van Unita-leier Jonas Savimbi in 2002 is onderhandelinge tussen die MPLA-regering van Dos Santos en Unita hervat. Dit het in April 2002 tot 'n akkoord gelei, waarme 'n einde aan die voortslepende burgeroorlog gebring is.
In Maart 2016 het Dos Santos in 'n toespraak vir MPLA-partylede meegedeel dat hy in 2018 wil aftree.[1] In Augustus 2012 is Dos Santos met groot steun van die bevolking herkies as president vir vyf jaar. In 2017 is nuwe verkiesings gehou.[1] Dos Santos het met 'n vaste hand regeer en kritiek weens die wanbestuur van die olierykdomme het toegeneem.[1] Die hoë olie-inkomste het veral die politieke elite en sy familie bevoordeel, terwyl die res van die bevolking in armoede leef.[1] Die land is hoog in die ranglys van die mees korrupte lande, in 2015 op plek 163 van die altesaam 168 genoemde lande op die korrupsie-indeks.
In Desember is 'n moontlike opvolger bekendgemaak, die minister van Verdediging João Lourenço.[2] Lourenço het van sy ambisie om Dos Santos op te volg geen geheim gemaak nie en hy was al jare deel van die hoogste bestuursorgane van die MPLA.[2] Isabel dos Santos, die dogter van Dos Santos, is buite Angola gebore en kon daarom nie haar vader opvolg nie.[2] Sy was die topbestuurder van die staatsoliemaatskappy Sonangol. By hierdie maatskappy is groot tekortkominge geïdentifiseer na die halvering van die olieprys aan die begin van 2015. Sy is in die middel November 2017 deur die nuwe president João Lourenço uit hierdie pos verwyder.[3] Haar broer, José Filomeno dos Santos, is sedert 2013 die senior bestuurder van die Angolese soewereine welvaartfonds.[2] Hy is in Maart 2018 aangekla van bedrog.[4] In September van daardie jaar is hy gearresteer.
In September 2021 het José Eduardo dos Santos ná twee jaar se afwesigheid uit die land teruggekeer na Angola.[5] Hy is op 79-jarige ouderdom in 'n Spaanse verpleeginrigting ná 'n lang siekbed dood.[6]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (en) Reuters Africa Angola's veteran leader Dos Santos says to step down in 2018, 11 Maart 2016, geraadpleeg op 7 Desember 2016
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 (en) Financial Times Angolans prepare for life after dos Santos, 6 Desember 2016, geraadpleeg op 8 Desember 2016
- ↑ (en) Bloomberg Angola’s President Fires Dos Santos’ Daughter as Sonangol Boss, 15 November 2017, geraadpleeg op 2 Desember 2017
- ↑ (nl) 'Terminator' van Angola spaart niemand bij bestrijden corruptie, de Volkskrant, 29 Maart 2018
- ↑ (fr) L'ex-président Jose Eduardo dos Santos est rentré en Angola, Voa Afrique, 15 September 2021
- ↑ (en) "Angola's former president dos Santos dies at 79". Reuters. Besoek op 3 Februarie 2025.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie José Eduardo dos Santos.
| Voorafgegaan deur Agostinho Neto |
President van Angola 1979–2017 |
Opgevolg deur João Lourenço |
