Midas

In Nathaniel Hawthorne se weergawe van die mite oor Midas verander Midas se dogter in ’n goue standbeeld toe hy aan haar raak (illustrasie deur Walter Crane vir die 1893-uitgawe).

Midas is die naam van minstens drie lede van die koningshuis van Frigië. Die bekendste een word in die Griekse mitologie onthou vir sy vermoë om alles wat hy aanraak in goud te verander. Die Frigiese stad Midaion is vermoedelik deur hom gestig, en dit is ook waarskynlik die Midas wat volgens Pausanias die stad Ankira (vandag bekend as Ankara) gestig het. Volgens Aristoteles het Midas volgens die legende van hongerte gesterf vanweë sy ydele wens om alles in goud te verander.

In die legendes word ook vertel hoe Midas se vader, Gordius, die Frigiese hoofstad, Gordion, gestig en die Gordiaanse knoop gemaak het. Dit dui daarop dat die twee iewers in die 2de millennium v.C. gelewe het, ’n hele ruk voor die Trojaanse Oorlog. Homeros noem egter nie Midas of Gordius nie, maar twee ander Frigiese konings, Mugdon en Otrios.

Nog twee Midasse word in die legendes genoem: een wat in die laat 8ste eeu v.C. oor Frigië regeer het en een wat volgens Herodotos die oupa was van ’n Adrastus wat uit Frigië gevlug het nadat hy sy broer per ongeluk doodgemaak het.

Legendes

Die Midasmonument, ’n Frigiese rotsgraftombe wat aan Midas opgedra is (700 v.C.).

Daar is baie, soms teenstrydige, legendes oor koning Midas. In een legende was hy koning van Pessinus, ’n Frigiese stad, wat as kind deur koning Gordius en en die godin Kubele aangeneem is. Volgens sommige weergawes het Midas in Masedonië gewoon. Herodotos verwys na ’n wilderoostuin in Masedonië as "die tuin van Midas, seun van Gordius, waar rose vanself gegroei het". Dit dui daarop dat Herodotos geglo het Midas het gelewe voor die antieke Frigiese migrasie na Anatolië. In sommige legendes het hy ’n seun en in ander ’n dogter.

Arrianus vertel dat Midas die seun was van Gordius, ’n arm boer. Terwyl die aantreklike, dapper Midas grootgeword het, was daar burgerlike onmin in Frigië en die inwoners het ’n orakel gaan spreek. Dié het vir hulle gesê ’n nuwe koning sou op ’n wa na hulle gebring word. Net toe het Midas saam met sy vader en moeder daar aangekom in hulle oskar. Hy het koning geword en sy pa se oskar in die stad se fort geplaas as offerande aan Zeus. Die juk van die oskar was vasgemaak met ’n ingewikkelde knoop, wat bekend is as die Gordiaanse knoop. Daar is vertel enigiemand wat die knoop kon losmaak, sou die heerser van Asië word (wat toe as Anatolië beskou is). Dié persoon was later Alexander die Grote, wat die knoop deurgehak (deurgekap) het. In ander weergawes van die legende is dit Gordius wat in die oskar aangery kom en koning word. Daarvolgens het hy ook die Gordiaanse knoop gemaak.

Mites

Goue aanraking

Eendag, soos Ovidius in sy Metamorfoses vertel, het Dionusos agtergekom sy ou skoolmeester en voog, die sater Silenus, is weg. Die ou sater het wyn gedrink en weggedwaal, en is deur ’n paar Frigiese boere gevind wat hom na hulle koning, Midas, geneem het. Midas het hom gasvry behandel en hom 10 dae en 10 nagte lank onthaal, terwyl Silenus Midas en sy vriende met stories en liedere vermaak het. Op die 11de dag het Midas hom teruggeneem na Dionusos in Lidië. Dionusos het Midas enige beloning aangebied wat hy wou hê, en Midas het gevra dat alles wat hy aanraak in goud verander.

Midas was verheug oor sy nuwe mag. By die huis het hy aan elke roos in sy roostuin geraak en dit het in goud verander. Hy het opdrag gegee dat ’n feesmaal aan hom voorgesit word, maar toe hy agterkom selfs sy kos verander in goud wanneer hy daaraan raak, was hy spyt oor sy wens.

In ’n weergawe deur die Amerikaanse skrywer Nathaniel Hawthorne in A Wonder-Book for Girls and Boys (1852) kom Midas se dogter na hom omdat sy ontsteld is daaroor dat die rose hulle geur verloor het. Toe hy aan haar raak om haar te troos, het sy ook in goud verander. Midas het nou sy nuwe mag gehaat en tot Dionusos gebid om te help keer dat hy van hongerte sterf. Dionusos het sy gebed verhoor; hy het aan Midas gesê om in die rivier Paktolos te was. Daarna sal alles wat hy in die water sit, nie in goud verander nie. Toe Midas dit doen, het die mag in die water ingevloei en die sand is goud gekleur. Dit is glo hoekom die Paktolos so ryk aan goud en elektrum is.

Ore van ’n donkie

"Midas se graftombe" in Gordion, 740 v.C.

Midas, wat nou ’n afkeer van rykdom gehad het, het na die platteland getrek en ’n aanbidder geword van Pan, die god van die veld en die saters.

Die oordeel van Midas, deur Abraham Janssens.

Eenkeer het Pan die vermetelheid gehad om sy musiek met dié van Apollo te vergelyk. Hy het Apollo uitgedaag tot ’n kompetisie. Tmolos, die berggod, is as beoordelaar gekies. Pan het op sy pype geblaas en homself en sy getroue volgeling, Midas, wat ook teenwoordig was, groot plesier verskaf. Toe speel Apollo op sy lier. Tmolos het dadelik in Apollo se guns beslis, maar Midas het beswaar aangeteken oor die beslissing. Apollo wou nie sulke verdorwe ore langer duld nie en het gesê: "Moet ore van ’n donkie hê!" Midas se ore het toe in dié van ’n donkie verander.

Midas het sy ore onder ’n hooftooisel probeer wegsteek, maar sy haarkapper het sy geheim geken. Hy kon egter nie die geheim hou nie; hy het na die vlei gegaan, ’n gat in die grond gegrawe, sy storie daarin gefluister en toe die gat toegemaak. ’n Digte bos riete het ontstaan op die plek waar die gat was en het begin om die storie te fluister: "Koning Midas het donkie-ore." Volgens sommige bronne het Midas toe selfmoord gepleeg deur osbloed te drink.

Sarah Morris demonstreer (Morris, 2004) dat donkie-ore in die Bronstyd ’n koninklike eienskap was, soos gesien kan word aan die ore van koning Tarkasnawa (Grieks: Tarkondemos) van Mira op ’n seël met inskripsies in beide Hetitiese wigskrif en Luwiese hiërogliewe. Dit lyk dus of die mite dié eksotiese eienskap volgens die Grieke verduidelik het.

Skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Midas.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.