NG gemeente Benoni

Nadat Benoni-Wes ingelyf is by Benoni, het die saamgestelde gemeente Benoni-Wes se kerkgebou gebruik waarvan ds. J.H.T. Reyneke die hoeksteen op 17 Oktober 1953 gelê het.

Die NG kerk Benoni, ontwerp deur die begaafde Australiese argitek William Henry Ford, waarvan die hoeksteen op 12 Februarie 1921 gelê is.

Die NG gemeente Benoni was die moedergemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Oos-Randse stad Benoni, maar is in sy eeufeesjaar, 2014, ingelyf by die gemeente Farrarmere, wat sedertdien bekendstaan as die gemeente Jubilaté. Dit was nadat Benoni-Wes reeds vroeër by Benoni ingelyf is, waarna die saamgestelde gemeente die Wes-gemeente se kerkgebou by Parkstraat 29 gebruik het.

Dorpstigting en naamgewing

Die NG kerk Benoni, hier afgeneem in 1924, sowat drie jaar nadat dit voltooi is.

In die ou dae in Transvaal was daar, by gebrek aan landmeters, ’n bepaalde metode om plase af te baken. ’n Middelpunt is geneem en dan moes ’n man te perd ’n halfuur lank op ’n matige pas ry in ’n noordelike rigting, dan dieselfde afstand van die middelpunt af in ’n suidelike rigting en ook wes- en ooswaarts. Wanneer die vier punte aanmekaargelas word, vorm dit die nuwe plaas se grense.

So het egter onreëlmatige stukke grond tussen die afgebakende plase oorgeskiet, wat "uitvalgrond" genoem is. Hierdie uitvalgrond het staatseiendom gebly. 1n 1881 het die ZAR se regering besluit om al die uitvalgrond behoorlik te laat opmeet en van name te voorsien. Die taak is opgedra aan Johann Rissik, later landmeter-generaal en administrateur van Transvaal. Rissik het op 'n dag baie moeilikheid ondervind met 'n stuk uitvalgrond ongeveer 19 myl van Johannesburg af. Dit was baie onreëlmatig en moeilik om op te meet. Rissik was baie godsdienstig en het sy Bybel goed geken.

Goud is in 1887 op Benoni ontdek. In 2011 het dié Oos-Randse stad 158 777 inwoners gehad.

Terwyl hy so gesukkel het, het hy aan Ragel in haar barensnood gedink, soos opgeteken in Genesis 35:18: "En toe haar siel uitgaan – want sy het gesterwe – noem sy hom Ben-Oni." "Ben-Oni" beteken "kind van smarte" (volgens 'n verklaring by die 1983-vertaling van die Bybel: “swaarkryseun”), en dit is die naam wat Rissik aan die stuk grond gegee het: Benoni. Hierdie verklaring word gestaaf deur Owen Letcher in The gold mines of Southern Africa. Letcher beweer dat twee pioniers van Benoni die storie van Johann Rissik self gehoor het. Dit is ook die verklaring van J.G. van Alphen (Die Huisgenoot, 3 September 1943).

In 1885 het die Republikeinse regering besluit om staatsgrond te verkoop of te verhuur omdat die tesourie op 'n laagwatermerk was. Landdros Maré moes die plase waardeer. Sy waardasie van Benoni was £75. In Oktober 1885 is die plaas aan E.W. Noyce van Heidelberg verhuur vir £10 per jaar. In September 1887 is goud op Benoni ontdek, en die jaar daarop is dit as gouddraende plaas geproklameer. Goudsoekers het nou toegestroom. Een mynonderneming het geslaag, maar twee het misluk. Die mynonderneming Florence se masjinerie is opgekoop deur die swart opperhoof Lobengula en na Rhodesië vervoer.

Goud is nou egter ook op die omliggende plase Kleinfontein, Vlakfontein en Modderfontein ontdek. Mynontginning het nou snelle vordering gemaak. Mynkampe het ontstaan waar 'n paar jaar tevore eensame boereplase was, maar dis eers in 1904 dat die eerste persele verkoop is; nie op Benoni nie, maar op die aangrensende plaas Kleinfontein. Die naam is egter oorgeneem vir die nuwe dorp. In 1906 is 'n gesondheidsraad vir Benoni in die lewe geroep. Dit het egter spoedig geblyk dat die Raad se magte nie voldoende was om met die snelle vooruitgang van die dorp tred te hou nie, en in Desember 1907 het die Transvaalse administrasie besluit om 'n dorpsraad in die lewe te roep.

Gemeentestigting

Ds. P.J. du Plessis, van 1915 af Benoni se eerste NG leraar.

Die kerkgebou, einde 2017.

Ds. R.J.B. Feenstra, van 1921 tot 1945 die gemeente se tweede leraar.

Ds. J.L. Grobler, leraar van 1945 tot 1947.

Ds. J.D. van Niekerk, is in 1948 bevestig.

Die stad Benoni het ontstaan toe die landmeter-generaal, Johan Rissik, dit in 1881 moeilik gevind het om titelaktes aan al die onopgeëiste staatsgrond toe te ken. Hy het die gebied Benoni (seun van my smart) genoem, die naam wat Ragel aan haar seun in die Bybelse boek Genesis (35:18) gegee het. Goud is in September 1887 ontdek en die Chimes-myn is gestig deur immigrante uit Cornwallis. Die dorpie was vroeër as "Little Cornwall" bekend.

Die gemeente Benoni is op 5 Mei 1914 van Boksburg afgestig en het die grense tot aan die gemeente Delmas gestrek. As wyk van Boksburg is die eerste dienste onder 'n boom naby die dorpsdam gehou. As konsulent is ds. J.M. Louw benoem en as eerste leraar ds. E.A. Pienaar beroep. Hy het die beroep nie aangeneem nie en etlike beroepe is nog uitgebring. Op die vergadering van 30 September in die stigtingsjaar is ds. P.J. du Plessis beroep, wat die keuse hom laat welgeval en so op Saterdag, 6 Februarie 1915, in “Onse Saal" as eerste leraar van die gemeente bevestig word.

In die maande vooraf is genoemde saal gebou wat tot 1921 as kerk en skool gedien het. In Desember 1915 is die pastorie ook voltooi en kon die leraar sy intrek daarin neem. Die voertuig van die leraar was in dié jaar 'n trapfiets, wat sekerlik die werk nie vergemaklik het nie. Deur die uitbreiding van die myne in die omtrek, groei die getalsterkte van die gemeente geweldig. Ná 'n dienstyd van ses jaar verander ds. Du Plessis sy werkkring en bly die gemeente ongeveer een en 'n half jaar vakant.

Nuwe kerkgebou

Die kerk se hoeksteen, gelê deur ds. P.J. du Plessis op 12 Februarie 1921.

In dié tyd waag die kerkraad dit om tot die bou van 'n kerk oor te gaan, aangesien die saal gans te klein was vir die opkomste. Die hoeksteen van dié kerk, ontwerp deur die Australiese argitek William Henry Ford, is op 12 Februarie 1921 gelê.

Ná 'n groot getal mislukte beroepe, neem ds. R.J.B. Feenstra die beroep aan en word in Julie 1921 bevestig. Die gemeente smaak die vreugde om sy sierlike kerkgebou in September van dieselfde jaar in te wy, by watter geleentheid die moderator, ds. A.J. Louw, die feesredenaar was. Daar het 'n geweldige skuld op die gemeente gerus, en sware tye het oor sy hoof gegaan. Die kom en vertrek van lede het die arbeid verdubbel, maar met onvermoeide volharding en seën van Bo het ds. Feenstra die werk 23 jaar lank voorgesit, tot hy oortuig raak dat sy taak in die gemeente afgehandel was en hy op 16 Februarie 1945 aftree. ’n Dogter van hom was die tweede vrou van ds. Santie Sandenbergh.

Die volgende leraar, ds. J.D. van Niekerk, is in 1948 bevestig.

Die drie dele waaruit die gemeente Jubilaté in 2015 bestaan het, se belydende lidmate was in 1985 as volg: Benoni 660, Benoni-Wes 363 en Farrarmere 940. In 2000, nadat Benoni-Wes ingelyf is by Benoni, was dit Benoni 665 en Farrarmere 530, vir 'n totaal van 1 195. In 2015 het Jubilaté (Farramere waarby Benoni ingelyf is) 1 313 belydende lidmate gehad, 118 meer as sy samestellende dele 15 jaar vantevore.

Enkele leraars

• Philippus Jacobus du Plessis, 1915–1921
• Roelof Johannes Buchner Feenstra, Julie 1921 – 16 Februarie 1945
• Johannes Lodewikus Grobler, 1945–1947

Bronne

• (af) Nienaber, P.J. 1963. Suid-Afrikaanse Pleknaamwoordeboek. Kaapstad, Johannesburg: Suid-Afrikaanse Boeksentrum.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.

Eksterne skakels

• (en) Benoni se voormalige NG kerk soos te sien op Google Maps. Nadat Benoni-Wes se gemeente by die moedergemeente ingelyf is, het die gemeente verhuis na die Wes-kerk, net twee straatblokke daarvandaan. URL besoek op 24 Julie 2015.
• (en) Benoni-Wes se kerkgebou wat sowat 15 jaar lank die moedergemeente, waarby die Wes-gemeente ingelyf is, gehuisves het, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 25 Julie 2015.
• (en) Farrarmere se kerkgebou op die hoek van Reaper- en Wordsworthweg, huisves nou die gemeente Jubilaté. URL besoek op 24 Julie 2015.