Niel van Tonder

Niel van Tonder is ’n Afrikaanse digter.

Lewe en werk

Daniël Jacobus (Niel) van Tonder is op 28 Februarie 1942 in die Paarl gebore. Sy vader is Dirk la Grange van Tonder, reisende inspekteur van kolleges in die Kaap en oorspronklik van die plaas Muiskraal naby Ladismith en Riversdal in die Kaapprovinsie. Sy moeder is ’n nooi Van Vuuren,  oorspronklik van Potchefstroom in die Wes-Transvaal. In Kaapstad matrikuleer hy in 1959 aan die Hoërskool J.G. Meiring. Sy vrywillige militêre opleiding ondergaan hy die jaar daarna by die Lugmaggimnasium Valhalla in Pretoria. Hy studeer vanaf 1961 verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy die B.A.-graad, die B.A. Honneurs-graad en ’n Senior Onderwysdiploma verwerf. Hier is hy ook lid van D.J. Opperman se Letterkundige Laboratorium. Nadat hy vir ’n jaar lank aan ’n uitgewersfirma verbonde is, waar hy boeke vir publikasie goed- of afkeur, word hy ’n lektor aan die Universiteit van Durban-Westville in Durban. By hierdie universiteit behaal hy in 1969 sy M.A.-graad met ’n verhandeling oor “Die digter as digter: ’n ondersoek na die aanbieding van die digter as digter in die poësie voor 1900, die oeuvres van Totius, C.L. Leipoldt, N.P. van Wyk Louw en D.J. Opperman” en werk dan aan sy proefskrif oor “Die slotreël in die poësie”. Later word hy lektor aan die Natal Technikon. In 1975 tree hy vir die tweede keer in die huwelik, hierdie keer met Janis Campbell. Hulle bly in Pinetown in Natal.

Skryfwerk

Reeds op skool begin hy skryf en van sy gedigte word in die skooljaarblad gepubliseer. Gedurende sy studentejare word daar van sy gedigte in Die Stellenbosse Student en Die Matie gepubliseer. Op universiteit kry hy bemoedigende kritiek van D.J. Opperman en André P. Brink lewer ook positiewe insette. Sy debuutbundel “As hy weer kom” het as motto “As hy weer kom, kom haal hy sy kinders: die swartes, die bruines, die wittes”. Hierdeur word die aktuele aard van die gedigte van teenstelling van wit teen swart en die suggestie van ’n komende apokalips ingelei, wat veral in die afdeling “Vrees” tot sy hoogtepunt gevoer word. Hy ontgin ook die digproses, skryf ’n afdeling liefdesverse en behandel vrees en aftakeling. Interessant is die deurwerk van die see as verwysingsraamwerk binne die eerste vier afdelings, waardeur die bundel dan ook ’n hegte struktuur vorm. Die bundel word ingedeel in ses afdelings, te wete “as hy weer kom” (waar mens en dier se verhouding tot die goddelike en die eindelike ontmoeting deur die dood of wederkoms aan die bod kom); “verlangen, ghi doet mijnder herte pijn” (liefdesverse met die klem veral op die afwesigheid van ’n geliefde en die verganklikheid en tragiek daarvan, met die gedigte “Op die dood van ’n oester” en “Graf” hoogtepunte vanweë hulle oorspronklike beelding); “hart” (wat by die vorige afdeling aansluit maar die hart nader beskryf as die kern van die mens, nie net ’n pomp nie); “woord” (wat die digkuns en -proses as tema het, met “Skipbreuk” wat vernuftige toespelings op D.J. Opperman se “Wildernis” bevat); “vrees” (met verse oor vrees en aftakeling, dood en ondermyning, met veral ’n sterk politieke strekking); en “skraapsels” (wat soos die titel aandui klaarblyklik ’n saamgooi is van ’n aantal diverse verse). Die gedigte in die bundel is beeldryk en toon ’n besondere belofte, hoewel sommige verse nog mank gaan aan ’n sekere geforseerdheid van taal- en metafoorgebruik. “As hy weer kom” verower in 1974 ’n tweede prys in die literêre wedstryd van die Departement van Nasionale Opvoeding. Sy gedigte “Staat” en “Woord” word voorgeskryf vir Afrikaans Eerste Taal onderrig op skole. Van sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Voorspraak” en “Woordpaljas”. Hy skryf ook ’n paar kortverhale en radiodramas, wat nie gepubliseer word nie, terwyl hy ook aan ’n roman werk. Van sy resensies oor digbundels verskyn in verskeie koerante.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1975	As hy weer kom

Bronnelys

Boeke

• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005
• Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993

Ongepubliseerde dokumente

• Van Tonder, Niel Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein 7 Februarie 1979