Reuse-impakhipotese

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
’n Kunstenaarsvoorstelling van die botsing tussen die Aarde en "Theia" wat gelei het tot die vorming van die maan.

Volgens die reuse-impakhipotese het die maan gevorm uit materiaal wat oorgebly het ná ’n groot botsing sowat 4,5 miljard jaar gelede tussen die Aarde en ’n ander hemelliggaam omtrent so groot soos Mars. Dié planeet word soms Theia genoem.[1]

Bewyse[wysig | wysig bron]

Die groot-impakhipotese is tans die gewildste wetenskaplike hipotese oor die ontstaan van die maan.[2] Bewyse wat dit ondersteun, sluit in: die Aarde se draaiing en die maan se wentelbaan het dieselfde oriëntasie,[3] monsters van die maan wys die oppervlak was eens gesmelt, die maan se relatief klein kern en lae digtheid in vergelyking met die Aarde, bewyse van soortgelyke botsings in ander sterstelsels wat afvalskywe gevorm het en die feit dat reuse-botsings ooreenstem met teorieë oor die vorming van die Sonnestelsel (die newelhipotese). Die verhoudings van stabiele isotope in maan- en aardrotse is ook dieselfde, wat dui op ’n gemeenskaplike oorsprong.[4]

Dié model skep egter ook onbeantwoorde vrae.[5] Die energie wat in die botsing opgewek is, moes ’n wêreldwye see van magma tot gevolg gehad het, maar daar is geen bewyse van planetêre differensiasie (van die swaarder materiaal wat in die Aarde se mantel weggesink het) nie. Daar is tans geen model wat die hele proses van die botsing tot met die vorming van ’n enkele maan verduidelik nie. Nog vrae is wanneer die maan sy deel van vlugtige stowwe verloor het en hoekom Venus, wat soortgelyke botsings tydens sy vorming beleef het, nie ’n soortgelyke maan het nie.

Theia[wysig | wysig bron]

Die naam van die hipotetiese protoplaneet wat met die Aarde sou gebots het, kom van die Titaniese godin Theia in die Griekse mitologie. Sy was die ma van die maangodin, Selene. Dié naam is in 2000 die eerste keer deur die Britse geochemikus Alex N. Halliday voorgestel en word sedertdien algemeen aanvaar in die wetenskapgemeenskap.[1]

Volgens moderne teorieë oor planeetvorming was Theia een van talle Mars-grootte liggame wat 4,5 miljard jaar gelede in die Sonnestelsel voorgekom het. Een van die aspekte wat die hipotese gewild maak, is juis die feit dat die vorming van die maan inpas by die konteks van die vorming van die Aarde: daar word geglo die Aarde het tydens sy vorming dosyne botsings met sulke planeetgrootte liggame beleef. Die botsing wat die maan tot gevolg gehad het, sou net een so ’n reuse-impak gewees het – moontlik die laaste een.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 Halliday, Alex N. (28 Februarie 2000). "Terrestrial accretion rates and the origin of the Moon". Earth and Planetary Science Letters. 176 (1): 17–30. Bibcode:2000E&PSL.176...17H. doi:10.1016/S0012-821X(99)00317-9.
  2. Canup, R.; Asphaug, E. (2001). "Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation" (PDF). Nature. 412 (6848): 708–712. Bibcode:2001Natur.412..708C. doi:10.1038/35089010. PMID 11507633. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 30 Julie 2010. Besoek op 10 Desember 2011.
  3. Mackenzie, Dana (2003). The Big Splat, or How The Moon Came To Be. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-15057-2.
  4. Wiechert, U.; et al. (Oktober 2001). "Oxygen Isotopes and the Moon-Forming Giant Impact". Science. 294 (12): 345–348. Bibcode:2001Sci...294..345W. doi:10.1126/science.1063037. PMID 11598294. Besoek op 5 Julie 2009.
  5. Daniel Clery (11 Oktober 2013). "Impact Theory Gets Whacked". Science. 342: 183.