Venus
- Hierdie artikel handel oor die planeet Venus. Vir ander betekenisse van die naam, sien Venus (dubbelsinnig).
 Venus, soos waargeneem deur die Mariner 10-wenteltuig. | ||||||||||
| Wentelbaaneienskappe | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Epog J2000 | ||||||||||
| Afelium | 108 942 109 km 0.728 231 28 AE | |||||||||
| Perihelium | 107 476 259 km 0.718 432 70 AE | |||||||||
| Semihoofas | 108 208 930 km 0.723 332 AE | |||||||||
| Wentelperiode | 224.700 69 dae 0.615 197 0 jare 1,92 Venus solar dae | |||||||||
| Sinodiese periode | 583.92 dae[1][2] | |||||||||
| Gem. omwentelingspoed | 35,02 km/s | |||||||||
| Hellingshoek | 3,394 71° (tot Ekliptika) 3,86° (tot die son se ewenaar) 2.19° (tot onveranderbare vlakte)[3] | |||||||||
| Lengteligging van stygende nodus | 76.670 69° | |||||||||
| Periheliumhoek | 54.852 29° | |||||||||
| Natuurlike satelliete | 0 | |||||||||
Fisiese eienskappe |
||||||||||
| Radius by ewenaar | 6 051,8 ± 1,0 km (0,949 9 Aardes) | |||||||||
| Oppervlakte | 4,60×108 km2 (0,902 Aardes) | |||||||||
| Volume | 9,38×1011 km3 (0.866 Aardes) | |||||||||
| Massa | 4,868 5×1024 kg (0,815 Aardes) | |||||||||
| Gem. digtheid | 5,204 g/cm3 | |||||||||
| Oppervlak- aantrekkingskrag | 8,87 m/s2 0,904 g | |||||||||
| Ontsnapping- snelheid | 10,46 km/s | |||||||||
| Sideriese rotasieperiode | 243,018 5 dae | |||||||||
| Rotasiespoed by ewenaar | 6,52 km/h 1,81 m/s | |||||||||
| Ashelling | 177,3°[1] | |||||||||
| Regte styging van noordpool | 18 h 11 min 2 s 272,76°[4] | |||||||||
| Deklinasie | 67,16° | |||||||||
| 0,67 (geometries)[5] 0,90 (Bond)[5] | ||||||||||
| Oppervlak-temp. Kelvin Celsius |
| |||||||||
| Skynmagnitude | −4,9[8][9] tot −3,8[10] | |||||||||
| Hoekgrootte | 9,7"–66,0"[1] | |||||||||
| Atmosfeer | ||||||||||
| Oppervlakdruk | 93 bar 9,3 MPa | |||||||||
| Samestelling | ~96,5% Koolstofdioksied ~3,5% Stikstof | |||||||||
.svg){kind=small}
Venus, die tweede planeet vanaf die Son, is vernoem na die Romeinse godin, Venus. Die planeet toon baie ooreenkomste met die Aarde ten opsigte van sy grootte en massale samestelling. Al die planete se wentelbane is ellipties, maar Venus se baan is die naaste aan 'n sirkel met 'n middelpuntafwyking van minder as 1%.
Venus is nader aan die Son as die Aarde en daarom verskyn dit altyd in die rigting van die Son aan die hemelruim. Van die aarde gesien is die grootste hoek (waarnemershoek) wat Venus en die Son in die hemelruim vorm, 47.8 °. Venus word dus gewoonlik 'n paar uur voor sonsopkoms of 'n paar uur na sonsondergang gesien. Wanneer Venus op sy helderste is kan dit selfs in die dag sigbaar wees wat dit een van twee hemelliggame buiten die son maak wat beide in die dag en nag sigbaar kan wees. Daar word dikwels na Venus as die môrester of die aandster verwys. Dit is buiten die maan die helderste voorwerp in die naghemel.
Die siklus tussen 'n maksimum waarnemershoek en die daaropvolgende een duur 584 dae. Na hierdie 584 dae verstryk is Venus op 'n posisie 72 grade weg van die vorige een af. Aangesien 5×584 = 2920 wat gelykstaande is aan 8×365 (Aantal dae in aardjaar) sal Venus elke 8 jaar (minus die twee skrikkeldae) op dieselfde punt in die hemel verskyn. Hierdie siklus het in antieke Egipte as die Sothis-siklus bekend gestaan. Interessant genoeg is die getal 2920 ook byna gelykstaande aan presies 99 maanomwentelinge wat 29.5 dae duur.
Venus se unieke bewegings was al rondom 1600 v.C. bekend aan die antieke Babiloniërs en aan die Maja beskawing (wat 'n godsdienstige kalender ontwikkel het gebaseer op die bewegings van Venus). Die Masai stam in Afrika het die planeet Kileken gedoop na 'n mite daaroor genaamd "Die Weeskind". Sint Jerome het Venus, Lucifer gedoop, die gevalle engel wat volgens Christelike geskrifte uit die hemel gewerp is.
.svg)
Die sterrekundige simbool van Venus word ook in Biologie gebruik vir die vroulike geslag. Dit verteenwoordig die godin Venus se handspieël: 'n sirkel met 'n kruisie daaronder. Die simbool verteenwoordig ook vroulikheid en die antieke alchemiste het dit gebruik om koper te verteenwoordig.
Daar word soms beweer dat die verband met geslag en vroulikheid te make het met die 266 dae tydsinterval tussen die minimum- en maksimumwaarnemershoek van Venus, wat min of meer ooreenstem met die tydsduur van 'n menslike swangerskap.
In Chinese, Koreaanse, Japannese en Viëtnamese kultuur word na Venus verwys as die Metaalster (金星), gebaseer op die vyf elemente.
Fisiese kenmerke[wysig | wysig bron]
Atmosfeer[wysig | wysig bron]
Venus het 'n atmosfeer wat hoofsaaklik uit koolstofdioksied en 'n klein hoeveelheid stikstof bestaan, met 'n atmosferiese druk by die oppervlak wat 90 keer groter is as die van die aarde ('n druk gelyk aan 'n diepte van een kilometer onder die Aarde se oseane). Hierdie enorme CO2-ryke atmosfeer veroorsaak 'n sterk kweekhuis-effek en gevolglike uiterste oppervlaktemperature, van so hoog as 500 °C in laagliggende dele op die planeet se ewenaar. Dit maak Venus se oppervlak warmer as dié van Mercurius, al is Venus bykans dubbel die afstand vanaf die son en ontvang dit dus slegs ongeveer 25% van die straling (2613.9 W/m2 in die bolaag van die atmosfeer en slegs 1071.1 W/m2 by die oppervlak). As gevolg van die termiese traagheid en konveksie in sy digte atmosfeer wissel die dag- en nagtemperature op Venus nie so dramaties nie ten spyte daarvan dat Venus se omwenteling om sy as bykans 'n volle Venusjaar neem, wat beteken dat Venus se oppervlak maar teen 'n skamele 6.5 km/h draai.
Die son se straling op die oppervlak is baie laag as gevolg van die planeet se dik wolkbedekking wat die meeste sonlig weer terug in die ruimte weerkaats. Venus se bolometriese weerkaatsingsvermoë is ongeveer 60% en sy sigbare ligweerkaatsingsvermoë is selfs groter.
Die winde in die bolaag van die atmosfeer is sterk (300 km/h), maar by die oppervlak is die windspoed baie laer en gewoonlik maar 'n paar kilometer per uur. Die wolke bestaan hoofsaaklik uit swaeldioksied- en swaelsuurdruppels en bedek die planeet geheel en al, wat enige besonderhede van die oppervlak onsigbaar maak vir die menslike oog. Die temperatuur bo-op hierdie wolke is ongeveer −45 °C. Die gemiddelde oppervlaktemperatuur van Venus, soos deur NASA aangegee, is 464 °C. Die minimum temperatuur in die tabel aangegee is vir die bokant van die wolke en nie die oppervlak nie waar die temperatuur nooit laer as 400 °C val nie. (Hierdie temperatuur is voldoende om lood te smelt.)
Oppervlak[wysig | wysig bron]
Venus se oppervlakte is onsigbaar vanweë die digte wolkbedekking, maar kan met radartegnologie bestudeer word. Op Venus kan twee groot kontinentagtige hooglande onderskei word. Op die noordelike hoogland wat Ishtar Terra heet en ongeveer so groot as Australië is, word baie berge aangetref.
Die hoogste punt is Maxwell Montes wat ongeveer 10 km bo die omliggende land uittroon. In die suidelike halfrond lê Aphrodite Terra wat in grootte vergelykbaar is met Suid-Amerika. Tussen hierdie twee hooglande word diepliggende dele gevind soos Atalanta Planitia, Guinevere Planitia en Lavinia Planitia.
Die digte atmosfeer sorg daarvoor dat die meeste meteoriete opbreek voordat dit die oppervlak bereik en daarom is daar nouliks enige kraters op die Venus te vind. Oor die hele planeet heen kan groot afgeplatte vulkane gevind word. Met die uitsondering van Maxwell Montes is alle berge, vlaktes en ander geologiese strukture na werklike en mitologiese vroue vernoem.
Optiese ondersoek[wysig | wysig bron]
Venus is die tweede planeet van die son af. Die planeet wentel in ʼn feitlik sirkelvormige baan wat heeltemal binne die van die aarde lê. Venus is dus 'n binneplaneet en kan net in die nabyheid van die son waargeneem word. Die planeet se grootste boogafstand ten opsigte van die son is 47° en kan as gevolg hiervan net enkele ure voor sonsopkoms of na sonsondergang waargeneem word.
Venus staan daarom ook as die môre- en aandster bekend. In die Oudheid het sterrekundiges trouens gedink dat hulle met twee afsonderlike sterre te make het en derhalwe het die Grieke twee name vir Venus gehad, naamlik Phosphorus en Hesperus.
Die Romeine het die planeet na Venus, hul godin van liefde, vernoem. Venus het deur die eeue baie belangstelling uitgelok vanweë sy helderheid. Benewens die son en die maan is Venus die helderste hemelliggaam, met 'n magnitude (graad van helderheid) van - vier ofte wel 10 keer meer helder as Sirius ( die helderste ster in die hemelruim). Omdat Venus 'n binneplaneet is, het die planeet, net soos die maan, skyngestaltes.
Die planeet se skynbare diameter wissel van 10 (wanneer hy "vol" is) tot ongeveer 64 boogsekondes (" nuwe"- Venus). Daar is al enkele gevalle opgeteken waar Venus in sekelvorm met die blote oog waargeneem is. Andersins het mens 'n teleskoop of soms 'n prismakyker nodig om die sekelvorm waar te neem. Tot in 1609 was daar geen ander inligting oor Venus as datums en posisies van waarneming bekend nie.
Die data is egter so noukeurig opgeteken dat ou beskawings hul kalender daarvolgens opgestel het. Venus verskyn elke agt jaar op dieselfde plek, wat 'n gerieflike tydmaat is. Dit gebeur baie selde (soos van die aarde af gesien) dat Venus voor die son verbybeweeg. Die "oorgang" het sedert die 17e eeu in 1639, 1647, 1761, 1769, 1874 en 1882 plaasgevind. Die volgende oorgang het op 8 Junie 2004 en 6 Junie 2012 plaasgevind.
Die wolkbedekking[wysig | wysig bron]
Galilei het in 1609 sy waarneming van Venus se fases voltooi en kon daardeur bewys lewer dat die planete om die son, en nie om die aarde nie, beweeg. Namate die gehalte van teleskope verbeter het, kon meer besonderhede oor die oppervlak of atmosfeer van ander planete verkry word en derhalwe kon data soos die rotasietyd ook bereken word.
Dit was egter nie die geval met Venus nie, omdat die planeet deur ʼn ondeurdringbare wolkkombers omhul word. Dit verklaar ook waarom Venus so besonder helder is: die wolke reflekteer meer as 60 % van die son se lig. Die atmosfeer vorm 'n soort newel om Venus omdat die hoë wolke deur die son verlig word, maar nie die lae wolke nie. Die skemering kan gesien word wanneer Venus byna tussen die son en die aarde is.
Dit lyk dan asof ʼn smal sekel oor meer as die helfte (soos by die maan sonder ʼn dampkring) van die planeet se omtrek strek. Dit is toe te skryf aan die verligte wolke in die newelagtige gebied. Wanneer Venus nader aan die rand van die son beweeg, word die donker skyfie deur 'n helder ligband omring as gevolg van die diffusie en straalbreking van sonlig in die atmosfeer.
Die verskynsel is deur die Russiese geleerde Michail Wasilewitsj Lomonosof (1711-1765) tydens ʼn oorgang van Venus in 1761 waargeneem. Frank E. Ross was die eerste persoon wat detail oor die struktuur van die wolkbedekking waargeneem het. Hy het in 1926 op foto's wat in ultraviolet lig geneem is, groot, helder dele en 'n donker, Y-vormige band naby die ewenaar waargeneem.
Later is vasgestel dat dit blywende verskynsels was binne die wolke, wat binne vier dae om die planeet roteer. In 1932 is bevind dat daar koolstofdioksied in Venus se atmosfeer aanwesig is en boonop dat dit die hoofkomponent is. In 1960 is absorpsielyne van koolstofmonoksied in die infrarooi gedeelte van die spektrum waargeneem. Na 'n soektog van talle jare na die aanwesigheid van water is die aanwesigheid van waterdamp in 1960 bevestig.
Die feit dat dit eers na baie moeite bepaal kon word, word aan die lae relatiewe vogtigheid van Venus se atmosfeer (1 %) toegeskryf. Hoewel spore van stikstof, ammoniak, swael en waterstof gevind is, kon die aanwesigheid van suurstof nog nie bevestig word nie.
Die opsporing van fosfien in Venus se atmosfeer, wat op geen bekende manier abioties vervaardig kan word nie, het in September 2020 gelei tot gissings dat daar lewe in die atmosfeer is.[11][12]
Broeikaseffek[wysig | wysig bron]
Die opeenvolgende ontdekking van die elemente het tot die publikasie van 'n groot aantal teorieë oor die atmosferiese klimaat van Venus gelei. Die teorieë kon egter nie bevestig word nie omdat die temperatuur agter die wolke nog onbekend was. Die temperatuur van die wolkkombers self is deur middel van infrarooimeetinstrumente op - 40 °C vasgestel.
In 1956 het ʼn groep Amerikaanse sterrekundiges die termiese emissie (hittestraling) op 300 °C bepaal, wat beteken dat die oppervlak onder die koel wolkkombers baie warm is. 'n Moontlike verklaring daarvoor is dat 'n sekere hoeveelheid van die sonlig, wat eers deur die wolke versprei is, deurgelaat word en die oppervlak van die planeet verhit. Die wolke verhoed egter dat die hitte deur die oppervlak uitgestraal kan word. Dit word die broeikaseffek genoem.
Venus se rotasie[wysig | wysig bron]
Gedurende die vroeë sestigerjare kon Venus se rotasietyd om sy eie as deur middel van radar vasgestel word. Daar is vasgestel dat dit nie 4 dae is nie (soos aangedui deur die verplasing van donker skadumerke), maar 243,1 dag. Daar is boonop vasgestel dat Venus in die teenoorgestelde rigting as die ander planete (met uitsondering van Uranus) roteer.
Voorts is vasgestel dat Venus tydens onderste konjunksie (wanneer Venus tussen die aarde en die son staan) dieselfde kant na die aarde draai. Die rede hiervoor is nog nie bekend nie, maar dit het waarskynlik iets met getywerking te make. Intussen is welslae behaal in pogings om Venus met behulp van radar in kaart te bring. Die "landskap" bestaan uit onder meer berge en kraters soos die op Mercurius, Mars en die maan.
Ruimteondersoeke[wysig | wysig bron]
Sowel die VSA as die Sowjetunie het gedurende die sestigerjare begin om ruimtetuie na Venus te lanseer. Mariner 2, 'n Amerikaanse tuig, was die eerste wat na aan Venus verby gevlieg (14 Desember 1962) en die radiostraling gemeet het. Hieruit is afgelei dat die temperatuur aan die oppervlak ongeveer 425 °C sou wees en die temperatuur van die wolkbedekking - 35 °C.
Die Russiese tuig Venera 3 was die eerste tuig wat die atmosfeer van Venus binnegedring het (1 Maart 1966), maar die radioverbinding is tydens die neerdaling verbreek. Venera 4 het egter daarin geslaag om inligting oor 'n periode van 94 minute tydens sy neerdaling oor te dra. Venera 7 en 8 het vir onderskeidelik 23 en 50 minute na hulle landing inligting oor die oppervlak en atmosferiese toestande na die aarde gesein. Die Amerikaanse ruimtetuig Mariner 10 het tydens ʼn verbyvlug na Mercurius (5 Februarie 1974) op 'n afstand van slegs 5 800 km detailopnames van die struktuur van die wolke na die aarde gesein.
Venera 9 en 10 het die eerste panoramafoto's van Venus geneem. Die ruimtetuie het vir onderskeidelik 53 en 65 minute in werking gebly, maar hulle moederskepe het in ʼn baan om Venus bly wentel en inligting na die aarde gesein. Die Amerikaanse ruimtetuig Pioneer Venus het die eerste kaart van Venus saamgestel (1981), waaruit geblyk het dat Venus se oppervlak uit 2 "kontinente" bestaan. Weens die hoë druk en temperatuur word die ruimtetuie gou buite werking gestel.
Trivia[wysig | wysig bron]
Die Russiese Wenera-ruimteprogram was daarop gemik om Venus te verken.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Williams, David R. (15 April 2005). "Venus Fact Sheet" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Mei 2020. Besoek op 12 Oktober 2007.
- ↑ Lorenz, Ralph D.; Lunine, Jonathan I.; Withers, Paul G.; McKay, Christopher P. (2001). "Titan, Mars and Earth: Entropy Production by Latitudinal Heat Transport" (PDF). Ames Research Center, University of Arizona Lunar and Planetary Laboratory. Besoek op 2007-08-21.AS1-onderhoud: meer as een naam: authors list (link)
- ↑ "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 2009-04-03. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2009-05-14. Besoek op 2009-04-10. (gemaak met Solex 10 Geargiveer 20 Desember 2008 op Wayback Machine geskryf deur Aldo Vitagliano)
- ↑ "Report on the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites" (in Engels). International Astronomical Union. 2000. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 12 April 2007.
- ↑ 5,0 5,1 Mallama, A.; Wang, D.; Howard, R.A. (2006). "Venus phase function and forward scattering from H2SO4". Icarus. 182 (1): 10–22. Bibcode:2006Icar..182...10M. doi:10.1016/j.icarus.2005.12.014.
- ↑ "Venus: Facts & Figures". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2006-09-29. Besoek op 2007-04-12.
- ↑ "Space Topics: Compare the Planets: Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars" (in Engels). Planetary Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 April 2012. Besoek op 12 April 2007.
- ↑ Mallama, A. (2011). "Planetary magnitudes". Sky and Telescope. 121 (1): 51–56.
- ↑ "HORIZONS Web-Interface for Venus (Major Body=299)". JPL Horizons On-Line Ephemeris System. 2006-02-27. Besoek op 2010-11-28.
- ↑ Espenak, Fred (1996). "Venus: Twelve year planetary ephemeris, 1995–2006". NASA Reference Publication 1349. NASA/Goddard Space Flight Center. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2020. Besoek op 20 Junie 2006.
- ↑ Drake, Nadia (14 September 2020). "Possible sign of life on Venus stirs up heated debate". National Geographic. Besoek op 14 September 2020.
- ↑ Greaves, J.S.; Richards, A.M.S.; Bains, W. (2020). "Phosphine gas in the cloud decks of Venus". Nature Astronomy. doi:10.1038/s41550-020-1174-4. Besoek op 14 September 2020.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl. 60 - 62
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Venus (planet). |
- Arnett, Bill (2005). Venus
- Europese Ruimteagentskap (2005). Venus Express overview
- Grayzeck, Ed (2004). Venus Fact Sheet. NASA
- Grieger, Bjoern (2004). Picture “Real Venus” Geargiveer 1 Desember 2005 op Wayback Machine
- The Maya Astronomy Page (2002). Venus
- Mitchell, Don P. (2004). The Soviet Exploration of Venus
- Rosenthal, David. (2003). The Southernmost Rise of Venus at Uxmal, 1997 Geargiveer 19 November 2005 op Wayback Machine
- Vienna University of Technology (2004). Venus Three-Dimensional Views
- 3D VRML Venus globe
| Die Sonnestelsel |
|---|
  |
| Son • Aardplanete: Mercurius • Venus • Aarde • Mars • Gasreuse: Jupiter • Saturnus • Ysreuse: Uranus • Neptunus • (Planete • Reuseplanete) Dwergplanete: Ceres • Orcus • Pluto • Haumea • Quaoar • Makemake • Gonggong • Eris • Sedna |
| Mane: Aarde • Mars • Kleinplanete • Jupiter • Saturnus • Uranus • Neptunus • Pluto • Haumea • Eris • Ringe: Jupiter • Saturnus • Uranus • Neptunus |
| Klein Sonnestelselliggame: Kleinplanete • Asteroïdes • Naby-aarde-voorwerpe • Sentoure • Trans-Neptunus-voorwerpe • Komete Gordels en wolke: Asteroïdegordel • Kuipergordel • Verstrooide skyf • Hillswolk • Oortwolk |
