Rookgat
Rookgate kom voor by hipotermiese bronne op die bodem van die diepsee. Hier ontsnap warm water, wat verskeie opgeloste minerale bevat, en meng met die kouer omliggende water. In die proses slaan die opgeloste minerale in rofweg ronde mineraalstrukture neer en vorm donker of ligte wolke fyn deeltjies, na gelang van hulle samestelling. Dit wek die indruk van 'n rookwolk wat uit 'n skoorsteenvormige struktuur trek.
Sommige van dié strukture kan tot 60 m hoog word.[1] 'n Voorbeeld was "Godzilla", 'n struktuur op die bodem van die Stille Oseaan naby Oregon wat 40 m hoog geword het voordat dit in 1996 omgeval het.[2]
Kenmerke[wysig | wysig bron]
Sulfiede en ander soute van yster, mangaan, koper en sink word opgelos in die water wat by rookgate ontsnap. Dié water kan 'n temperatuur van tot 300 °C bereik. Dit kom in aanraking met die koue seewater van sowat 2 °C. Tydens die verkoelingsproses slaan fyn mineraaldeeltjies neer en vorm die "skoorsteen" sowel as die "rook" wat deur die gate vrygestel word. As die deeltjies ryk is aan ystersoute het dit 'n kenmerkende swartgrys kleur, en daarom word daarna verwys as 'n swart rookgat. Indien groot hoeveelhede sulfate in die water opgelos is, word 'n ligte wolk gevorm, wat 'n wit rookgat genoem word.
Beide swart en wit rookgate kan in 'n hidrotermiese veld voorkom: swart rookgate gewoonlik in die middel en wit rookgate aan die kant, op 'n sekere afstand van die hittebronne.
Sommige swart rookgate in die Azores-deel van die Mid-Atlantiese Rug is uiters ryk aan metale soos yster.[3] Hulle is in 1979 die eerste keer aan die Oos-Pasifiese Rug ontdek deur wetenskaplikes van die Scripps-instituut van Oseanografie.[4] Nog swart rookgate is nou bekend in die Atlantiese en Stille Oseaan, op 'n gemiddelde diepte van 2 100 m. Die noordelikste swart rookgate is 'n groep van vyf wat as Loki's Castle bekend is.[5] Hulle is in 2008 tussen Groenland en Noorweë ontdek deur wetenskaplikes van die Universiteit van Bergen. Dié swart rookgate is noemenswaardig omdat hulle voorkom in 'n stabieler gebied van die aardkors, waar tektoniese kragte minder is en die gevolglike velde hidrotermiese bronne minder algemeen is.[6]
Wit rookgate stel minerale van 'n ligter kleur vry, soos dié wat barium, kalsium en silikon bevat. Hulle het ook gewoonlik pluime van 'n laer temperatuur, moontlik omdat hulle dikwels verder van hulle hittebron af geleë is.[7]
Lees ook[wysig | wysig bron]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Perkins, S. (2001). "New type of hydrothermal vent looms large". Science News. 160 (2): 21. doi:10.2307/4012715. JSTOR 4012715.
- ↑ Kelley, Deborah S. "Black Smokers: Incubators on the Seafloor" (PDF). p. 2.
- ↑ Douville, E; Charlou, J.L; Oelkers, E.H; Bienvenu, P; Jove Colon, C.F; Donval, J.P; Fouquet, Y; Prieur, D; Appriou, P (Maart 2002). "The rainbow vent fluids (36°14′N, MAR): the influence of ultramafic rocks and phase separation on trace metal content in Mid-Atlantic Ridge hydrothermal fluids". Chemical Geology. 184 (1–2): 37–48. Bibcode:2002ChGeo.184...37D. doi:10.1016/S0009-2541(01)00351-5.
- ↑ Spiess, F. N.; Macdonald, K. C.; Atwater, T.; Ballard, R.; Carranza, A. (28 Maart 1980). "East Pacific Rise: Hot Springs and Geophysical Experiments". Science. 207 (4438): 1421–1433. Bibcode:1980Sci...207.1421S. doi:10.1126/science.207.4438.1421. PMID 17779602. S2CID 28363398.
- ↑ "Boiling Hot Water Found in Frigid Arctic Sea". LiveScience. 24 Julie 2008. Besoek op 25 Julie 2008.
- ↑ "Scientists Break Record By Finding Northernmost Hydrothermal Vent Field". Science Daily. 24 Julie 2008. Besoek op 25 Julie 2008.
- ↑ Colín-García, María (2016). "Hydrothermal vents and prebiotic chemistry: a review". Boletín de la Sociedad Geológica Mexicana. 68 (3): 599–620. doi:10.18268/BSGM2016v68n3a13.
Skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Rookgat.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Duitse Wikipedia vertaal.
