Thomas Stubbs

Thomas Stubbs.

Thomas Stubbs (Londen, Engeland, 1808 – distrik Queenstown, Kaapkolonie, 1877) was ’n Setlaarsweeskind, ambagsman en aanvoerder van Stubb's Rangers.

Stubbs was die seun van John Stubbs en sy vrou, Anne Campbell. Die Stubbsgesin wat waarskynlik uit Yorkshire afkomstig was, het in Londen gewoon toe Stubbs se vader besluit om in vennootskap met John Brown te tree en saam met die 1820-Setlaars na die Kaap te emigreer. Die gesin het met die Northampton na die Kaap gekom en is 'n woonplaas gegee wat so gevaarlik was dat dit bekend geword het as Forlorn Hope. Dit was naby die roete van Trompettersdrift na die Visrivier en by kleigate waarheen die Xhosa periodiek gegaan het om rooi klei uit te grawe wat hulle vir kosmetiese doeleindes en handel met binnelandse stamme nodig gehad het. Handel oor die grense heen was onwettig (tot 1824), maar die digte bosse het gehelp om swart sowel as wit plunderaars en handelaars te versteek.

Wees gelaat aan die Oosgrens

In 1823 is John Stubbs gedood terwyl hy besig was met onwettige handel, en die volgende jaar het sy weduwee 'n paar maande ná die geboorte van 'n postume seun ook die lewe gelaat. Thomas Stubbs, toe nagenoeg 15 jaar oud, was die tweede oudste van die sewe weeskinders; die drie oudste seuns het 'n ambag gaan leer en die orige vier is deur bure versorg. Hierna is die gesin nooit herenig nie. John, die oudste, is gedood terwyl hy saam met die Trekkers teen die Zoeloes geveg het, maar Thomas en William wat dieselfde ambag, naamlik leerlooiery en saalmakery beoefen het, het in Grahamstad kontak behou.

Stubbs se skoolonderrig het in Londen begin en is deur sy moeder voortgesit, maar hy was vanaf vyftienjarige leeftyd verplig om op eie bene te staan. Hy het 'n meester-ambagsman geword, is getroud kort nadat sy vakleerlingskap van sewe jaar verstryk het en het eindelik sy eie saak met die kapitaal van ’n sikspens begin.

Sesde Grensoorlog

Stubbs het blykbaar gewoond begin raak aan die rustige lewe van die klein setlaarsgemeenskap toe die Sesde Grensoorlog (1834-'35) sy lewe weer ontwrig. In hierdie oorlog het sy twee beste vriende, die Shaw-broers, gesneuwel en is sy vader se vennoot, John Brown, asook sy buurman, Thomas Mahoney, vermoor. Die herinnering aan dié traumatiese ervarings het hom lewenslank bygebly.

Geaardheid

Volgens oorlewering kon hy 'n baie gesellige metgesel wees. Hy was hoogs intelligent, 'n lewendige storieverteller, amusante nabootser, en het die aanleg gehad om 'n begaafde skrywer te word. Hy was egter terselfdertyd dikwels bevooroordeeld, uittartend en by tye opstandig.

Albany Rangers

Stubbs se beste jare was waarskynlik tussen 1835 en 1846 omdat dit jare van vrede was. Hy het 'n sportklub gestig om in die aangrensende boswêreld te jag en jong mans sodoende uit die biljartsale en kroeë te hou. Dit was 'n ervaring wat Samuel Dell jare later in sy gedig In memoriam in gedagtenis geroep het. Gedurende die grensoorloë van 1846 (sewende) en Desember 1850 (agtste) het die beroemde Albany Rangers uit die jagklub ontstaan. Stubbs was die aanvoerder en sy broer William tweede-in-bevel van dié verdedigingsmag wat bedrewe in guerrillataktiek was. Stubbs het nooit die fout begaan om die taktiek, bedrewenheid en moed van sy Xhosa-teenstanders te onderskat nie. Hy het Albanie selde verlaat; die opvallendste uitsondering was in Maart 1851 toe hy 'n ammunisietrein veilig na Cradock deurgekry het, betyds vir die Cradock Bricks om met die voorrade na Whittlesea te jaag om dié te red.

Stubbs se sakeonderneming het onder die lang Agste Grensoorlog (1850-53) gely en die held van drie oorloë het probleme gedurende vredestyd ondervind, want hy het geen toelae of pensioen ontvang nie. Die groot depressie in die dekade ná 1860 het dit vir Stubbs onmoontlik gemaak om voort te gaan. Gelukkig is aan sy broer William, wie se arm in Junie 1851 in 'n geveg by Theopolis vergruis is, 'n plaas toegeken, en daar op Harrison (distrik Queenstown) het Stubbs 'n heenkome gevind. Ten spyte van verminkende artritis het hy op 'n manier 'n bestaan as leerlooier gemaak tot hy in 1876 ineengestort het en die volgende jaar oorlede is.

In sy Reminiscences het hy die boeiende en onthullende verhaal van sy lewe vir die nageslag op skrif gestel, volgens W.A. Maxwell in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek "'n verhaal wat in die algemeen goed vertel, amusant en skerpsinnig is en plek-plek steeds die vermoë het om te ontroer."

Stubbs was met Sarah Miller van Setlaar-afkoms getroud en het vier kinders gehad.

Bronne

• (af) Maxwell, C.W. in Beyers, C.J. (hoofred.). 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Bryer, Lynne en Hunt, Keith. 2013. Die 1820-Setlaars. Kaapstad: Don Nelson..