Voyeurisme
| Voyeurisme | ||
| Klassifikasie en eksterne bronne | ||
| ||
| "Mercurius en Herse", ’n toneel uit The Loves of the Gods, ’n stel kunswerke deur die Italiaanse graveur Gian Giacomo Caraglio. Dit wys Mercurius, Herse en Aglaulos. | ||
| ICD-10 | F65.3 | |
| ICD-9 | 302.82 | |
 Mediese waarskuwing
| ||
Voyeurisme is die seksuele belangstelling in of praktyk van ander mense dophou wat in intieme dade betrokke is, soos ontkleding, seks en ander aksies wat gewoonlik as privaat beskou word.[1]
Die term kom van die Franse woord voir, "om te sien". ’n Manlike voyeur word soms ’n afloerder (Engels: Peeping Tom) genoem.[2] Dit word egter gebruik vir iemand wat ander in die geheim dophou en gewoonlik nie op ’n openbare plek nie.
Mediese kwessies
[wysig | wysig bron]Definisie
[wysig | wysig bron]Die Amerikaanse Psigiatriese Vereniging het sekere voyeuristiese fantasieë, drange en gedragspatrone in die Diagnostiese en Statistiese Handleiding (DSM-IV) as ’n parafilie geklassifiseer indien ’n persoon volgens hierdie drange optree of die seksuele drange of fantasieë groot angs of interpersoonlike probleme veroorsaak.[3] Dit word in die ICD-10 beskryf as ’n steuring van seksuele voorkeur.[4] Die DSM-IV definieer voyeurisme as die kyk na "niksvermoedende individue, gewoonlik vreemdelinge, wat nakend is, besig is om uit te trek of in ’n seksuele daad betrokke is".[5] Dit geld nie vir mense wat tipiese seksuele opwekking ervaar slegs deur naaktheid of seksuele aktiwiteit te sien nie. Om met voyeuristiese steuring gediagnoseer te word moet simptome langer as ses maande duur en die persoon moet ouer as 18 jaar wees.[6]
Historiese perspektief
[wysig | wysig bron]Daar is relatief min akademiese navorsing oor voyeurisme. Toe ’n oorsig in 1976 gepubliseer is, was daar net 15 beskikbare bronne.[7] Voyeurs was mense wat baie betaal het om mense deur gate dop te hou in veral Paryse bordele, ’n kommersiële uitvinding wat in 1857 al beskryf is. Dit het egter eers in die 1880's algemeen bekend geword en in die 1890's amptelike medies-forensiese erkenning gekry.[8] Die term voyeur word gewoonlik deur die publiek gebruik vir enigiemand wat die intieme lewe van ander dophou, selfs buite ’n seksuele verband.[9] Dit word veral gebruik in veband met werklikheidstelevisie en ander media wat mense toelaat om na die persoonlike lewe van ander te kyk. Dit is ’n afwyking van die historiese perspektief, wat die term gebruik het om ’n spesifieke bevolking in besonderhede te beskryf, na een waar die algemene bevolking vaagweg beskryf word.
Een van die min historiese teorieë oor die oorsake van voyeurisme is die psigoanalitiese teorie dat voyeurisme die gevolg is van ’n gebrek om kastrasieangs te aanvaar en ’n gevolglike onvermoë om met die vader te identifiseer.[5]
Voorkoms
[wysig | wysig bron]Voyeurisme is algemeen in die meeste bevolkings wat al bestudeer is. Aanvanklik is geglo dit kom net in ’n klein deel van die bevolking voor. Dié siening het verander toe Alfred Kinsey ontdek het dat 30% van mans seks verkies met die lig aan.[5] Dié gedrag word nie volgens die moderne definisie as voyeurisme beskou nie, maar daar was destyds min onderskeid tussen normale en patologiese gedrag. Daaropvolgende navorsing het getoon 65% van mans het al iemand afgeloer, wat daarop dui dat dié gedrag dwarsdeur die bevolking algemeen is.[5] In ander navorsing is ook bevind voyeurisme is die algemeenste wetsoortreding in beide kliniese en algemene bevolkings.[10] In dieselfde studie is bevind 42% van universiteitstudente wat nog nooit aan ’n misdaad skuldig bevind is nie, het al ander in seksuele situasies dopgehou. ’n Vroeëre studie het aangedui 54% van mans het voyeuristiese fantasieë en dat 42% al voyeurisme besproef het.[11]
In ’n nasionale studie in Swede is bevind 7,7% van die bevolking (beide mans en vroue) het al die een of ander tyd voyeurisme beoefen.[12] Voyeurisme kom vermoedelik tot 150 keer meer voor as wat uit polisieverslae blyk.[12] Laasgenoemde studie het ook bevind daar is ’n groot oorvleueling tussen voyeurisme en ekshibisionisme, en dat 63% van voyeurs ook ekshibisionistiese gedrag rapporteer.[12]
Eienskappe
[wysig | wysig bron]Vanweë die hoë voorkoms van voyeurisme in die gemeenskap is mense wat dit beoefen uiteenlopend. Daar is egter sekere neigings oor wie waarskynlik voyeuristiese gedrag sal openbaar. Dié statistieke is net van toepassing op mense wat volgens die definisie in die DSM as voyeurs kwalifiseer, en nie volgens die breër begrip van die term nie.
Vroeë navorsing dui daarop dat voyeurs geestelik gesonder is as ander mense met parafilies.[7] Daar is bevind dit is onwaarskynlik dat voyeurs alkoholiste of dwelmgebruikers is. Meer onlangse navorsing het egter getoon dat voyeurs, in vergelyking met die res van die bevolking, effens meer geneig is om sielkundige probleme te hê, alkohol en dwelms te gebruik en ’n belangstelling in seks te hê.[12] Dié studie het getoon voyeurs het meer seksmaats per jaar en is meer geneig as die algemene bevolking om al ’n seksmaat van dieselfde geslag te gehad het.[12] Ouer én nuwer navorsing dui daarop dat voyeurs op ’n latere ouderdom hulle eerste seksuele ondervinding gehad het.[7][12] In ander navorsing is egter geen verskil in die seksuele geskiedenis van voyeurs en nievoyeurs gevind nie.[11] Voyeurs wat nie ook ekshibisionistiese gedrag toon nie, is geneig om ’n hoër sosiaal-ekonomiese status te hê as dié wat wel ekshibisionistiese gedrag toon.[12]
Volgens navorsing is voyeurisme, nes feitlik alle ander parafilies, meer algemeen onder mans as onder vroue.[12] Rofweg ewe veel mans en vroue rapporteer egter dat hulle hipoteties voyeurisme sal beoefen.[13] As die geleentheid hom voordoen, is daar blykbaar ’n groter verskil tussen die geslagte. Baie min navorsing is gedoen oor voyeurisme in vroue, en daarom is kennis daaroor beperk. Een van die min studies wat gedoen is, was van ’n vrou wat ook skisofrenie gehad het. Dit beperk die mate waarin die bevindings op die algemene publiek van toepassing gemaak kan word.[14]
Huidige sienings
[wysig | wysig bron]Daar is ’n teorie dat voyeurisme bestaan omdat die dophou van naakte mense ondergeskikte seksuele gedrag in ’n primêre seksuele daad verander.[13] Dit lei tot ’n verskuiwing van seksuele begeerte en maak dat die dophou van ander mense die belangrikste metode van seksuele bevrediging word.
Voyeurisme is ook al verbind met obsessief-kompulsiewe steuring (OKS). Wanneer dit op dieselfde manier as OKS behandel word, neem voyeuristiese gedrag aansienlik af.[15]
Behandeling
[wysig | wysig bron]Historiese voyeurisme is op ’n verskeidenheid maniere behandel. Psigoanalitiese, groeps- en skokterapie is al gebruik, met beperkte sukses.[7] Daar is ’n klein bewys dat pornografie gebruik kan word as ’n manier van behandeling. Dit word gebaseer op die feit dat lande met pornografiesensuur ’n groter voorkoms van voyeurisme het.[16] Deur voyeurs na grafiese pornografie of foto's in Playboy te laat kyk, is al suksesvol gebruik om hulle van voyeuristiese gedrag ta laat afsien.[17] Dié studies toon pornografie kan gebruik word om voyeuristiese begeertes te bevredig sonder om die wet te oortree.
Voyeurisme is ook al suksesvol behandel met ’n mengsel van middels teen psigose en depressie. Die pasiënt het in dié gevallestudie egter verskeie ander geestesprobleme gehad. Intense farmaseutiese behandeling is dalk vir die meeste voyeurs nie nodig nie.[18]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Hirschfeld, M. (1938). Sexual anomalies and perversions: Physical and psychological development, diagnosis and treatment (nuwe en hersiene uitgawe). Londen: Encyclopaedic Press.
- ↑ DNB 1890
- ↑ "BehaveNet Clinical Capsule: Voyeurism". Behavenet.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 November 2011. Besoek op 29 November 2011.
- ↑ "ICD-10". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 September 2008. Besoek op 13 September 2008.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Metzl, Jonathan M. (2004). "Voyeur Nation? Changing Definitions of Voyeurism, 1950–2004". Harvard Review of Psychiatry. 12 (2): 127–31. doi:10.1080/10673220490447245. PMID 15204808.
- ↑ Staff, PsychCentral. "Voyeuristic Disorder Symptoms". PsychCentral. Besoek op 16 April 2015.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Smith, R. Spencer (1976). "Voyeurism: A review of literature". Archives of Sexual Behavior. 5 (6): 585–608. doi:10.1007/BF01541221. PMID 795401.
- ↑ Janssen, D.F. (2018). ""Voyeuristic Disorder": Etymological and Historical Note". Archives of Sexual Behavior. 47 (5): 1307–1311. doi:10.1007/s10508-018-1199-2. ISSN 0004-0002. PMID 29582266.
- ↑ Metzl, Jonathan (2004). "From scopophilia to Survivor: A brief history of voyeurism". Textual Practice. 18 (3): 415–34. doi:10.1080/09502360410001732935.
- ↑ "The DSM Diagnostic Criteria for Exhibitionism, Voyeurism, and Frotteurism" (PDF). Niklas Langstrom. Besoek op 4 April 2013.
- ↑ 11,0 11,1 Templeman, Terrel L.; Stinnett, Ray D. (1991). "Patterns of sexual arousal and history in a ?normal? Sample of young men". Archives of Sexual Behavior. 20 (2): 137–50. doi:10.1007/BF01541940. PMID 2064539.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 Långström, Niklas; Seto, Michael C. (2006). "Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey". Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 427–35. doi:10.1007/s10508-006-9042-6. PMID 16900414.
- ↑ 13,0 13,1 Rye, B. J.; Meaney, Glenn J. (2007). "Voyeurism: It Is Good as Long as We Do Not Get Caught". International Journal of Sexual Health. 19: 47–56. doi:10.1300/J514v19n01_06.
- ↑ Hurlbert, David (1992). "Voyeurism in an adult female with schizoid personality: A case report". Journal of Sex Education & Therapy. 18: 17–21. doi:10.1080/01614576.1992.11074035.
- ↑ Abouesh, Ahmed; Clayton, Anita (1999). "Compulsive voyeurism and exhibitionism: A clinical response to paroxetine". Archives of Sexual Behavior. 28 (1): 23–30. doi:10.1023/A:1018737504537. PMID 10097802.
- ↑ Rincover, Arnold (13 Januarie 1990). "Can Pornography Be Used as Treatment for Voyeurism?". Toronto Star. p. H2.
- ↑ Jackson, B (1969). "A case of voyeurism treated by counterconditioning". Behaviour Research and Therapy. 7 (1): 133–4. doi:10.1016/0005-7967(69)90058-8. PMID 5767619.
- ↑ Becirovic, E.; Arnautalic, A.; Softic, R.; Avdibegovic, E. (2008). "Case of Successful treatment of voyeurism". European Psychiatry. 23: S200. doi:10.1016/j.eurpsy.2008.01.317.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Voyeurisme.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
