Windswaels
| Windswaels | |
|---|---|
| |
| Bruinwindswaels (Apus apus) Let op: die vlerk se vorm is anders as die van swaeltjies. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | Apodidae Hartert, 1897
|
| Genera | |
|
Amper 20, sien teks. | |
Windswaels (Apodidae) is 'n familie van voëls wat goed aangepas is om in die lug te leef en vlieënde insekte in vlug te kan vang. Hoewel hulle baie soos gewone swaels lyk, behoort hulle aan totaal verskillende ordes. Windswaels behoort tot die orde windswaelagtiges (Apodiformes), terwyl gewone swaels sangvoëls (Passeriformes) is. Die sterk ooreenkoms in leefwyse en hoe hulle vlieg is 'n goeie voorbeeld van konvergente ewolusie.
Die wetenskaplike naam, Apoda kom vanuit Grieks: απους, apous, wat "sonder voete" beteken. Windswaels het byna onsigbare kort pootjies. Hulle sal nooit vrywillig op 'n horisontale vlak land nie. As hulle nie vlieg nie, hang hulle met hulle pootjies aan 'n vertikale voorwerp, soos 'n rotswand, muur of 'n boomtak.
Die familie omvat ongeveer 20 genera met 102 spesies.[1] Die Apodidae het die meeste verteenwoordigers, terwyl geen lede van die Hemiprocnidae in Suider-Afrika aangetref word nie. Die Europese windswael (Apus apus) is ʼn bekende immigrant en word tussen November en Maart in Suid-Afrika aangetref. Lede van die genus Collocalia se neste word in Oosterse lande as 'n bestanddeel in soppe gebruik.
Die windswaels en die kolibries behoort tot die orde Apodiformes, wat voorheen as die Micropodidae bekend gestaan het en in 2 subordes ingedeel word. Die kolibries behoort tot die suborde Trochili en die familie Trochilidae. Hulle word slegs in tropiese gebiede en nie in Suid-Afrika aangetref nie. Die windswaels behoort tot die suborde Apodi en die familie Apodidae (voorheen as die Micropodidae bekend).
Die boomwindswaels behoort tot dieselfde suborde en tot die familie Hemiprocnidae. Die windswaels word gekenmerk deur 'n klein, relatief swak snawel en 'n groot bek, wat aangepas is by ʼn dieet wat slegs uit vlieënde insekte bestaan. Dit vergemaklik ook die vang van insekte in vlug. In warm weersomstandighede volg die windswaels die insekte wat deur lugstrome hoog die lug ingewaai is, terwyl die swaels in kouer omstandighede laer voorkom.
In ongunstige weersomstandighede moet die voëls noodgedwonge sonder kos klaarkom en in die opsig toon hulle interessante aanpassings: Hulle kan hut metaboliese tempo baie vertraag - byna soos gedurende 'n winterslaap- om sodoende minder energie te verbruik, of hulle kan agter voedselbronne aan trek, wat tot sommige windswaelspesies se migrasiepatrone aanleiding gegee het.
Afgesien van die voedsel word die nesboumateriaal ook ingesamel terwyl die voëls vlieg. Dit bestaan hoofsaaklik uit gepluimde sade, vere, takkies, droë blare, ensovoorts, en die materiaal word met speeksel aanmekaargeplak om ʼn nes te bou. Die voëls bring feitlik hulle hele leeftyd in die lug deur; hulle eet in die lug, hulle kan in vlug slaap en selfs paar.
Hulle keer slegs na die grond terug wanneer dit absoluut noodsaaklik is, en dit het tot gevolg gehad dat hul pote in hul ontwikkelingsproses geleidelik verswak het. Windswaels kan nie soos ander voëls op takkies of drade sit nie, maar hulle klou vas aan lysies op vertikale oppervlakke, waarvandaan hulle weer maklik kan opstyg.
Windswaels
[wysig | wysig bron]Die windswaels (familie Apodidae) is die grootste groep in die suborde Apodi. Die familie word in 2 subfamilies ingedeel: die Aponinae, wat sagte sterte het, en die Chaeturinae of stekelstertwindswaels. Die voëls se stertvere eindig in 'n kaal skag, wat die voëls stut wanneer hulle teen 'n rots of 'n boom rus. Windswaels vlieg besonder goed en hulle is waarskynlik die vinnigste voëls ter wêreld.
Daar is bewys dat hulle teen 110 km/h vlieg, maar onbevestigde waarnemings het getoon dat hulle selfs met ʼn snelheid van 300 km/h kan vlieg. Die neste word meestal in 'n hol boomstam of teen 'n rotswand gebou, hoewel die skoorsteenwindswaels (Chaetura pelagica) van Europa hul neste verkieslik in skoorstene maak. Die Temminck-windswaels (Cypseloides senex) verkies om hul neste in grotte agter watervalle te bou en die voëls moet dus deur die watergordyn vlieg om hul kuikens te bereik.
Enkele windswaelspesies (genus Collicalia) bou hul hele nes van speeksel. Dienes is dan ook die hoofbestanddeel van voëlnessop, 'n Chinese lekkerny. 'n Aantal migrerende windswaelspesies word tydens die somermaande in Suid-Afrika aangetref, terwyl 'n aantal standspesies ook hier hou. Die bekendste trekvoël is die Europese windswael (Apus apus), wat in groot swerms voorkom en elke somer, soos die bruinwindswael (Apus pallidus), van Europa af suidwaarts trek.
Hulle broei egter in Europa. Standvoëls soos die swartwindswael (Apus barbatus) hou in Suider-Afrika, hoewel hulle baie binne die gebied rondtrek. Die Europese windswael trek altyd na gebiede waar dit somer is, omdat vlieënde insekte slegs in warm gebiede volop is. Die voëls kom in Maart in groot swerms bymekaar en trek dan na Europa sodat hulle die gebied in April of Mei kan bereik. Hier bou hulle hut neste teen 'n vertikale vlak en na die voltooiing daarvan is hulle baie aggressief.
Sodra die sosiale hiërargie bepaal is, begin die balts en daarna die paring. Dit vind by die nes plaas en, indien die weerstoestande dit toelaat, ook in die lug. Daar word gewoonlik 2 tot 3 wit eiers gelê, maar indien voedsel skaars is (dus min insekte in die boonste luglae weens swak weersomstandighede), kan die ouers van die eiers uit die nes verwyder sodat dit nie uitbroei nie. Na ongeveer 20 dae broei daar kaal, blinde en hulpelose kuikens uit.
Hulle word met insekte wat die ouers opbring, gevoer, sodat hulle vinnig voedselreserwes opbou en binne 2 weke ʼn groter massa as die ouers het. Die reserwes beskerm hulle teen koue of 'n moontlike toekomstige voedselgebrek. Na 6 weke is die kuikens gereed om te vlieg en hulle kan onmiddellik sender die leiding van die ouers migreer.
Taksonomie
[wysig | wysig bron]
- Tribus Cypseloidini
- genus Cypseloides (8 spesies)
- genus Streptoprocne (5 spesies)
- Tribus Collocaliini
- genus Collocalia (4 spesies)
- genus Aerodramus (27 spesies, soms spesies in genus Collocalia)
- genus Hydrochous (1 soort])
- genus Schoutedenapus (2 spesies)
- Tribus Chaeturini
- genus Mearnsia (2 spesies)
- genus Zoonavena (3 spesies)
- genus Telacanthura (2 spesies)
- genus Rhaphidura (2 spesies)
- genus Neafrapus (2 spesies)
- genus Hirundapus (4 spesies)
- genus Chaetura (11 spesies)
- Tribus Apodini - tipiese (of gewone) windswaels
- genus Aeronautes (3 spesies)
- genus Tachornis (3 spesies)
- genus Panyptila (2 spesies)
- genus Cypsiurus (2 spesies)
- genus Tachymarptis (2 spesies)
- genus Apus (17 spesies)
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
- Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
- Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
Verwysings
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 132, 133
