Aldehied
'n Aldehied of alkanal is 'n organiese verbinding wat 'n karboniel-funksionele-groep (C=O) besit wat aan die einde van 'n ketting sit. Dit beteken dat in teenstelling tot wat by ketone die geval is, aan die karboniel se koolstofatoom ook 'n waterstofatoom geheg is. Die teenwoordigheid van hierdie waterstofatoom maak die chemie van ketone en aldehiede verskillend genoeg dat hulle as twee verskillende funksionele groepe en klasse verbindings gereken word.
Die bekendste en eenvoudigste aldehied is formaldehied of metanal. Metanal is egter 'n besondere geval omrede die koolstofatoom twee waterstofatome dra pleks van een. Die tweede in die homoloë reeks is asetaldehied of etanal en dit is meer kenmerkend vir die chemie van die klas van verbindings.
Vorming
[wysig | wysig bron]Aldehiede kan deur oksidasie van primêre alkohole gevorm word. Asetaldehied (etanal) is die oksidasieproduk van etanol, die alkohol wat in wyn en bier voorkom.
In teenstelling tot die ketone wat uit sekundêre alkohole gevorm word kan aldehiede maklik verder tot kalboksielsure geoksideer word.[1] Etanol oksideer tot etanal en dit tot asynsuur
Hulle vorm met Tollens se reagens daardeur maklik 'n silwerspieël en dit reagens kan gebruik word om die verskil tussen die twee klasse karbonielverbindings te demonstreer.
Aldehiede kan toutomerie vertoon. Hulle atome kan anders rangskik en 'n alkenol vorm:
Die alkanal is nogtans gewoonlik die stabielste vorm
Reduksie
[wysig | wysig bron]Reagense soos litiumboorhidried, natriumboorhidried of litiumaluminiumhidried[2] kan gebruik word aldehiede te reduseer tot primêre alkohole
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ chemguide.
- ↑ "Lithium Aluminium Hydride- LiAlH4". byjus. Besoek op 15 Augustus 2023.
