Daemonologie
Daemonologie
| |
|---|---|
| |
| Skrywer | Jakobus VI en I |
| Land | Engeland |
| Taal | Engels |
| Reeks | 3 boeke en 'n pamflet in een volume. |
| Genre | Okkultisme, godsdiens, filosofie |
| Uitgewer | |
| Uitgegee | 1597 |
| Medium | Gedrukte vorm |
| Voorloper | Newes from Scotland (1591) |
Daemonologie is in 1597 die eerste keer gepubliseer[1] deur koning Jakobus VI van Skotland (later ook Jakobus I van Engeland) as 'n Middeleeuse dissertasie oor nekromansie (geestesbeswering) in sy tyd en die historiese verhoudings tussen die verskeie metodes van waarsêery wat onder swartmagie gebruik is. Die volle titel was Daemonologie, In Forme of a Dialogue, Divided into three Books: By the High and Mighty Prince, James &c. Dit is in 1603 herdruk toe Jakobus die troon van Engeland bestyg.
Die algemene konsesus is dat koning Jakobus Daemonologie geskryf het in antwoord op skeptiese publikasies soos Reginald Scot se The Discoverie of Witchcraft.[2] Die boek sluit 'n studie van demoneleer in asook die metodes wat demone gebruik om gekwelde mense lastig te val. Dit keur die praktyk van heksevervolging goed.
Daemonologie was vermoedelik een van die hoofbronne van William Shakespeare toe hy Macbeth geskryf het. Shakespeare skryf baie van die aanhalings en rituele toe aan die drie hekse, maar gee ook erkenning aan die Skotse temas en agtergrond van die hekseverhore waarby koning Jakobus betrokke was.
Struktuur[wysig | wysig bron]
Koning Jakobus het 'n dissertasie geskryf met die titel Daemonologie wat in 1597 die eerste keer gepubliseer is, verskeie jare voor die eerste verskyning van sy goedgekeurde weergawe van die Bybel. In die bestek van drie kort boeke het hy 'n filosofiese dissertasie geskryf in die vorm van 'n Sokratiese dialoog vir die doel om argumente en vergelykings daar te stel tussen magie, towenary en heksery, maar hy het ook sy klassifikasie van demone geskryf.
Toe hy die boek skryf, is koning Jakobus kwaai beïnvloed deur sy persoonlike betrokkenheid by die hekseryverhore van Noord-Berwick van 1590. Ná die teregstelling van 'n vermeende towenaar in 1591 is die nuus oor die verhore vertel in 'n nuuspamflet met die naam Newes from Scotland, en dit is ingesluit in die laaste hoofstuk van die teks. Die boek keur die praktyk van heksevervolging in 'n Christelike gemeenskap goed.
Volgens sy voorwoord is die hoofbronne van die werk dié van selferkende hekse, die geskiedenis van geregtelike sake en die Bybel self. Hy het ook verskeie dissertasies versamel oor magiese studies om sy opvoeding oor die verhoudings tussen onaardse geeste en mense uit te brei. Jakobus het oor die algemeen probeer bewys dat die duiwelse kunste nog altyd daar was en steeds is, maar verduidelik ook die regverdiging van hekseverhore en die strawwe wat 'n beoefenaar van die donker kunste verdien.
Hy redeneer ook skolasties oor die soort dinge wat moontlik is in die beoefening van dié kunste en die natuurlike oorsake van die duiwel se mag met die gebruik van filosofiese redenasie. Hy probeer die bestaan van heksery aan ander Christene bewys deur Bybelse leringe. Sy boek word in drie dele verdeel geskoei op die verskillende argumente van filosowe, met aanhalings uit Bybelse geskrifte dwarsdeur die teks.
Karakters[wysig | wysig bron]
Die werk lees soos 'n politieke en teologiese dissertasie in die vorm van 'n filosofiese dialoog tussen die karakters Philomathes en Epistemon, wat debatteer oor die onderwerpe towerkuns, towenary, heksery en demonologie. Dit lyk of die doel 'n opvoedkundige stuk is oor die studie van heksery en om die publiek in te lig oor die geskiedenisse en etimologieë van alle subkategorieë betrokke by towerpraktyke. Dit maak formele beskuldigings teen die praktyk van heksery en brei uit oor Jakobus se siening teen papisme ('n neerhalende term vir die pous en pousdom).
In die voorwoord skryf Jakobus hy het verkies om die inhoud in die vorm van 'n dialoog te skryf om die leser beter te vermaak. In die hoofstorielyn hoor Philomathes gerugte in die koninkryk oor heksery, wat alles baie ongelooflik klink, maar hy kan niemand kry met kennis oor die saak om 'n ernstige politieke bespreking mee te hê nie. Dan ontdek hy 'n filosoof met die naam Epistemon, wat baie kennis oor teologiese onderwerpe het.
Boeke[wysig | wysig bron]
Die eerste boek gaan onder andere oor die volgende aspekte van towerkuns: die verdeling van verskeie towerkunste, met 'n vergelyking tussen nekromansie en heksery; die gebruik van gelukbringers; die verdeling van astrologie; die duiwel se kontrak met die mens; vergelykings tussen die wonderwerke van God en die duiwel.
Die hoofargument van die tweede boek is geskoei op die volgende beskrywing van towenary en heksery: die verskil tussen Bybelse bewyse en verbeelding of mite; 'n beskrywing van towenary en 'n vergelyking met heksery; die pad van 'n towenaar se vakmanskap; vloeke en die rolle van Satan; die verskyning van duiwels.
Die derde boek is die slotsom van die hele dialoog. Volgens Jakobus is duiwels onder die direkte toesig van God en kan hulle nie optree sonder God se toestemming nie. Hy wys hoe God demoniese magte gebruik om mense te korrigeer wat van sy wil afwyk. Demone kan ook deur towenaars en hekse gebruik word om kwaadwillige dade teen ander te verrig. Hy haal verskeie skrywers aan wat sê elke duiwel het die vermoë om in verskillende vorme te verskyn vir verskillende doeleindes. Eindelik sal die werk van demone eindig in die verdere verheerliking van God, ondanks hulle pogings om die teenoorgestelde te bereik.
Jakobus gee 'n beskrywing van al die soorte geeste en gedaantes wat mans en vroue kwel. Hy verdeel hulle volgens die metodes wat hulle gebruik om kwaad te doen. Die vier soorte is:
- Lemure (spectra): geeste wat huise en afgeleë plekke lastig val
- Kwelling (obsession): geeste wat mense op verskillende tye van die dag lastig val
- Inbesitneming (posession): geeste wat mense binnegaan om hulle te kwel
- Feë (faries): illusionêre geeste wat hulle diensknegte voorsê, vergesel en vervoer[3]
Newes from Scotland[wysig | wysig bron]
Newes from Scotland – declaring the damnable life and death of Dr. Fian, a notable sorcerer is 'n pamflet wat oorspronklik in 1591 in Londen gedruk is en handel oor die berugte Noord-Berwickse hekseryverhore in Skotland en die getuienis wat voor Jakobus afgelê is.
Die aanvanklike en daaropvolgende weergawes van Daemonologie het 'n voorheen gepubliseerde nuuspamflet ingesluit wat handel oor die hekseryverhore in Noord-Berwick, waarin koning Jakobus self as regter opgetree het. Die onderbalju van Skotland, David Seaton, het 'n diensmaagd met die naam Geillis Duncan gehad, wat binne 'n kort tydperk glo enigiemand wat gekwel of siek was, glo wonderbaarlik gehelp het.
David Seaton het haar as 'n heks ondersoek en 'n bekentenis uit haar gekry wat gelei het tot die aankeer van verskeie ander wat tot bekende hekse verklaar is. Van haar dade word in die pamflet genoem. Sy het onder andere deelgeneem aan 'n seremonie tydens Halloween waarin sy en ander 'n kat geoffer en in die see gegooi het terwyl hulle die hoop in dreunsang uitgespreek het dat 'n storm 'n vloot skepe wat Jakobus van Noorweë na die hawe by Leith vergesel het, vernietig. Een skip met geskenke vir die koningin van Skotland het gesink, maar die ander was ongeskonde, ook die skip met Jakobus aan boord.
Doktor Fian is as 'n bekende towenaar beskou en was onder die mense wat verhoor is. Die pampflet noem die aangeklaagdes se redes vir die beoefening van towerkuns, die metodes wat gebruik is, hoe elke heks aangekeer is en die martelingsmetodes wat in hulle straf en dood gebruik is. Die deel oor doktor Fian het ingesluit 'n ooreenkoms met die duiwel, die konflik tussen hom en 'n ander heks, sy marteling, ontsnapping en eindelike teregstelling.
Kulturele invloed[wysig | wysig bron]
Van die temas van Daemonologie en koning Jakobus se betrokkenheid in die Noord-Berwickse hekseryverhore kon regstreeks bygedra het tot Shakespeare se werk Macbeth. Grtuienis hiervan is te sien in die drie hekse se gebruik van rituele towerkrag en regstreekse aanhalings uit die hekseryverhore wat in Newes of Scotland verskyn. Macbeth het verskyn 'n paar jaar ná die publikasie van Daemonologie en bevat baie van die temas en plekke uit die boek.
Daemonologie het bygedra tot hekseryhervorming en het Richard Bernard beïnvloed in die skryf van 'n handleiding in 1629 oor die opsporing van hekse met die titel A Guide to Grand-Jury Men. Daarin word aanbeveel dat 'n sterker ondersoekende benadering gevolg word in verhore om bewyse te kry en ontleed, en dat getuies teenwoordig moet wees tydens hekseryverhore.[4] Dit het ook 'n invloed gehad op Matthew Hopkins se werk as 'n hekse-opspoorder tussen 1644 en 1646, waarin hy raam sowat 300 hekse is verhoor en tereggestel. In die jaar van Hopkins se dood, 1647, het hy The Discovery of Witches gepubliseer, waarin hy Daemonologie noem as 'n bron vir die skepping van metodes om hekse op te spoor.[5]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Evans, G. Blakemore (1997). The Riverside Shakespeare (2 uitg.). Boston [u.a.]: Mifflin. p. 1356. ISBN 0-395-75490-9.
- ↑ Ryynänen, Timo (2010). "James VI: The demonologist king: Demonic descriptions and their context in James VI's Daemonologie" (PDF). Itä-Suomen yliopisto: 8.
- ↑ King James (2016). Daemonologie. A Critical Edition. In Modern English. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1-5329-6891-4.
- ↑ Bernard, Richard (1627). A Guide to Grand-Jury Men. CreateSpace Independent Publishing Platform. pp. iv–x. ISBN 1542697077.
- ↑ Hopkins, Matthew (1647). The Discovery of Witches. Query 10.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek (link)
- King James (2016). Daemonologie. A Critical Edition. In Modern English. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1-5329-6891-4.
Nog leesstof[wysig | wysig bron]
- Richard, Bernard (2017). A Guide to Grand-Jury Men: In Modern English. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1542697071.
Skakels[wysig | wysig bron]
- Daemonologie, The Gutenberg Project, https://www.gutenberg.org/ebooks/25929.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
