Ebbe Dommisse (predikant)

Ds. Ebbe Dommisse, omstreeks 1916.

Ds. Ebbe Dommisse (Piketberg, 9 September 1871 – Caledon, 19 September 1936) was ’n predikant in drie gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.

Opleiding

Maties se eerste rugbyspan van 1896 wat die eerste keer die Groot Uitdaagbeker gewen het. Minstens agt tokkelokke (teologiese studente) was deel van dié span. Ebbe Dommisse sit links in die voorste ry en C.D. Murray langs hom. Herman van Broekhuizen sit tweede van links in die middelste ry. J.M. Hofmeyr, die kaptein, sit in die middel met die bal op sy skoot, Pieter de Waal staan tweede van links agter, C.A. Neethling staan derde van links en P.K. Albertyn, vierde van links. M.S. Daneel sit links in die middelste ry en C.V. Nel heel regs.

Die Holy Brigade, in 1896 die Victoria-kollege se heel eerste rugbytoerspan, so genoem omdat hulle nooit 'n druppel drank oor hul lippe laat gaan het nie. Agter: D. Kloppers, C.V. Nel, P.A. Bergh, H.D. van Broekhuizen, Paul de Waal, P.K. Albertyn, A.L. Hofmeyr, Ebbe Dommisse, C.A. Neethling, H.R. Kemsley. Middel: M.S. Daneel, H.J. Bergh, J.M. Hofmeyr (kaptein), D. Morkel, G. Chapman. Voor: A.M. McGregor, Piet de Vos, C. Gonin, P.A.M. de Vos.

Dommisse het sy onderrig aan die Normaal School, Kaapstad, en die Suid-Afrikaanse Kollege geniet en, nadat hy in 1894 die B.A.-eksamen afgelê het, na die Kweekskool op Stellenbosch gegaan. Daar het hy van 1894 tot 1896 vir Stellenbosch se eerste rugbyspan gespeel, onder andere saam met mede-tokkelokke soos John Hofmeyr, Marthinus Daneel, Christie Neethling, Cornelis Nel, Andrew McGregor, P.K. Albertyn, Paul de Waal, Charles Murray en Herman van Broekhuizen. In 1896 was hy lid van die eerste Stellenbosse span wat die Groot Uitdaagbeker kon wen en in 1897 van die Holy Brigade, so genoem omdat hulle nooit drank gedrink het nie, wat die Victoria-kollege se heel eerste rugbytoerspan was.

Prop. Dommisse is in 1898 gelegitimeer en vertrek daarna op ’n reis na Europa. By sy terugkeer was hy gedurende die Tweede Vryheidsoorlog lank werksaam in die konsentrasiekampe op Springfontein en Oos-Londen. Ná die einde van die Driejarige Oorlog is hy in 1902 georden en bevestig as leraar van Wepener in die Vrystaat. Hier het hy gebly tot einde 1908 toe hy die beroep na Middelburg, Kaap aanvaar.

Ontvangs op Middelburg

Die vorige NG kerk op Middelburg, Oos-Kaap. In net een van ds. Dommisse se drie gemeentes, Wepener, staan die ou kerk nog waarin hy die Woord bedien het. Middelburg se kerk moes gesloop word nadat die toring in 1967 ineengestort het en Caledon s'n het plek gemaak vir 'n moderne gebou.

Vrydagoggend 22 Januarie 1909 was Middelburg in rep en roer in afwagting van die koms van die nuwe leraar, wat omstreeks tienuur sou aankom. Talle rytuie is al vroeg weg om ds. en mev. Dommisse tegemoet te gaan. Op die plek waar die ontmoeting plaasgevind het, is Psalm 146:1 gesing en 'n gebed deur die heer G. Viljoen gedoen, waarna die stoet dorpwaarts gekeer het. Intussen het die Sondagskoolkinders by die pastorie hul plek ingeneem in rye, waartussen die leraar en sy vrou na die pastorie sou loop. Om tienuur het die lang optog aangekom, met ds. en mev. Dommisse in die eerste rytuig, 'n landau deur vier perde getrek. 'n Hele skare van gemeentelede was teenwoordig toe hulle afklim en plek inneem op die verhoog wat voor die tuinhek van die pastorie opgerig is, en waaroor die woord "Welkom 9459" in groot goue letters gepryk het. Die kinders het Breng mij de oude tijding gesing onderwyl die volgende gaste op die verhoog plekke ingeneem het: die konsulent, ds. J.H. Krige, ds. A.J. Malherbe van Dewetsdorp, eerw. Dekker, ds. J.G.H. van der Walt van die Geref. Kerk, en eerw. A.J. Kropholler. 'n Aantal adresse is toe aangebied van die kerkraad, die Sondagskoolonderwysers en -kinders, die Christelike Strewersvereniging, die Christelike Jongelingsvereniging, die NG sendinggemeente, die publieke skoolkomitee en die munisipaliteit.

Ds. Dommisse het kortliks op die verskillende adresse geantwoord en gesê dat hy baie klein voel om te dink dat hy die voetstappe van 'n groot man soos wyle ds. Winter moes druk. Van die Here sou egter die krag kom om die stryd op hom te neem. Hy was veral bly dat die eerste adres van die kerkraad was, want hy verwag veel van hulle. Hulle moes die Aärons en die Hurs wees om sy arms te sterk; hulle moes die oë van die gemeente wees en hom help om sy weg te baan tot die hart van die lede. Sy antwoord op die ander adresse was ook kernagtig en welsprekend, en met 'n "God seën u almal" het die verrigtinge afgeloop.

Enige susters van die gemeente het die nuwe leraar en sy gesin, die besoekende predikante, die kerkraadslede en hul eggenotes, en die sendelinge 'n eetmaal aangebied wat deur almal geniet is. Ook hier was daar toesprake waarop ds. Dommisse gepas geantwoord het. In die namiddag was daar 'n baie aangename tuinparty op die landboutentoonstellingsterrein. Die musiekkapel is verander in 'n resepsiekamer en die gemeentelede en gaste is aan ds. en mev. Dommisse deur die heer G.N.A. Theunissen voorgestel.

Saterdagoggend was die groot kerk vol toe ds. Dommisse bevestig is. Ds. Van der Walt en sy kerkraad en nog baie ander lede van die Gereformeerde Kerk was teenwoordig. Die feesredenaar was ds. A.J. Malherbe van Dewetsdorp, 'n boesemvriend van ds. Dommisse. Hy het na aanleiding van Joh. 1:6 gepreek: "Daar was 'n man van God gestuur, wie se naam Johannes was."

Ná die bevestiging het die gebruiklike seënwense plaasgevind. In die namiddag was die kerk weer stampvol toe ds. Dommisse sy intreepreek lewer; sy teks was "Ga met ons en wy zullen u weldoen" (Num. 10:29). Die verrigtinge is Sondagaand afgesluit met 'n konferensie met die gemeente oor Bekering, waaraan al die besoekende predikante deelgeneem het. Daarna is afskeid geneem van ds. Krige as konsulent. Hy het veral die kerkraad, eerw. Dekker en eerw. Kropholler bedank vir hulle hulp wat sy werk lig gemaak het. 'n Adres vergesel van 'n beurs is aan ds. Krige, uit naam van die kerkraad, aangebied. Ds. Dommisse, wat as voorsitter vir die aand opgetree het, het almal weer bedank vir die hartlike ontvangs en die feestelikhede het tot 'n einde gekom met die sing van Gesang 96 en die uitspreek van die seën deur ds. Krige.

Sektes en opvoeding

Ds. en mev. Dommisse teen die einde van sy dienstyd op Middelburg, Kaap.

Gedurende die vakature, voor ds. Dommisse se koms, het die sektes taamlik opgang gemaak op Middelburg, maar die getroue arbeid en evangelieprediking van die nuwe leraar het al die sektes binne 'n jaar 'n natuurlike dood laat sterwe. Dié bearbeiding was nie maklik nie, want die gemeente was groot en die predikant het in daardie dae nog kar en perde of 'n ryperd gebruik. So uitgebrei was die werk dat eerw. Dekker, die plaaslike sendeling, gevra is om teen 'n vaste vergoeding die leraar behulpsaam te wees met besoek op die dorp en met buitekerke waar nodig.

Ds. Dommisse het baie belanggestel in die opvoeding van die kinders van die gemeente. Tydens sy bediening is deur sy arbeid, bemoediging en die oprig van 'n kerkkoshuis al die kinders van die twee gemeentes (NG en Geref. kerk) op skool gebring. Die twee kerke het gewoonlik besonder goed saamgewerk in belang van die opvoeding op Middelburg. Die NG kerk het ook 'n studiefonds gestig om hulpbehoewende seuns en dogters te help om hul studies voort te sit; hierdie geleende gelde moes terugbetaal word sodra hulle begin verdien sodat die fonds 'n voortdurende bron van hulp kon word. Die lange jare van droogte het groot armoede in die gemeente veroorsaak, en om 'n goeie verdienste te besorg aan baie huisgesinne, het die kerkraad en die ACVV onder leiding van mev. Dommisse 'n wasinrigting opgerig wat 'n groot sukses was. Baie seuns en dogters is ook in hierdie jare na nywerheidsinrigtings weggestuur om later goeie en nuttige burgers te word.

In 1911 het mnr. en mev. Johannes van Jaarsveld 'n mooi nuwe rostrum in die kerk laat plaas, die galery laat verander en drie nuwe hanglampe as geskenk gegee. Die ou preekstoel is afgestaan aan die gemeente Steynsrust in die Vrystaat.

Een jaarlikse basaar

In 1912 het die kerkraad, in samewerking met die Vrouesendingbond en die ACVV, besluit dat daar in die vervolg net een groot jaarlikse basaar in die gemeente gehou sal word, naamlik die dankfeesbasaar, en dat uit die opbrengs die som van minstens £60 aan die VSB en ACVV elk betaal sou word vir hul werksaamhede. Hierdie besluit is jare lank volgehou en die somme aan die twee liggame deur die kerkraad uitbetaal het gewissel van £60 tot £85 elk per jaar. Eindelik, egter, is in 1923 die gedagte in die kerkraad uitgespreek dat albei liggame voortaan niks meer uit die dankfeesfondse behoort te kry nie maar vir eie fondse moes sorg.

In die loop van 1914 het die kerkraad besluit om die leraar se werk te vergemaklik deur 'n motorkar vir hom te koop — vir 'n som van £250 nie te bowegaande nie! Vroeg in 1915 het mev. Dommisse ernstig siek geword en het die kerkraad ter wille van haar herstel verlof aan ds. Dommisse verleen om met 'n ander leraar vir drie maande werkkringe te ruil. Ds. Dommisse het vir talle beroepe bedank in die loop van sy bediening op Middelburg, maar in 1920 het hy 'n beroep na Caledon aangeneem.

Afskeid van Middelburg

Middelburg se vorige NG kerkgebou, afgeneem in ds. Dommisse se tyd.

'n Groot afskeidsresepsie is op 28 Augustus 1920 gehou op die tentoonstellingsterrein om die gemeente die geleentheid te gee om van ds. en mev. Dommisse afskeid te neem. Elke deel van die samelewing was daar verteenwoordig en eerw. Andries Dreyer was seremoniemeester, terwyl mnr. G. Viljoen 'n adres aangebied het. Aan mev. Dommisse is ook 'n adres, onderteken deur al die vrouelede van die gemeente, aangebied. Die gevoelvolle toesprake deur die predikante van ander kerkgenootskappe, asook van die openbare liggame, het getuig van die liefde en agting wat deur almal gekoester is vir die leraar en sy gade, wat blykbaar baie aangedaan was deur die blyke van gevoel wat die vergadering getoon het.

Sondagoggend het ds. Dommisse sy afskeidsrede gelewer en in die aand het hy van die jongmense afskeid geneem. Dinsdagaand is aan ds. en mev. Dommisse 'n afskeidsdinee, waaraan sowat 60 mense deelgeneem het, in die Commercial Hotel aangebied. Die verrigtings was van baie aangename aard en is afgesluit met 'n gebed deur die leraar. Woensdagoggend het ds. en mev. Dommisse vertrek en 'n groot skare het hulle by die stasie kom groet.

Caledon

Die ou kerk op Caledon, ontwerp deur Carl Otto Hager, wat gesloop is nadat ds. Dommisse oorlede is.

Op Caledon het ds. Dommisse gearbei tot sy afsterwe op 19 September 1936. Ook hier het hy met kennelike seën gewerk en hom in belang van die onderwys en opvoeding beywer. Hy het hom ook beywer vir 'n orrel in die ou kerk.

Bronne

• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller) 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Vermeulen, H.J.H. (samesteller) 1952. Eeufeesgedenkboek Middelburg, Kaap, 1852–1952. Middelburg, Kaap: Munisipaliteit.