Gatsrand

Gatsrand is ‘n landstreek in die ooste van Noordwes en die weste van Gauteng.

Ligging

Die gebied is genoem na 'n opvallende reeks heuwels van 120 km lank wat strek van Potchefstroom noordooswaarts tot suidwes van Johannesburg. Daar sluit dit by die heuwels van die Witwatersrand aan. Die hoogvlakte is 1 200 tot 1 500 m bo seevlak. Onder die dorpe in die gebied is die bekendste Potchefstroom, Randfontein, Roodepoort, Oberholzer, Carletonville en Fochville. Verskeie groot paaie en die spoorlyn na en van die Witwatersrand loop deur die streek. Die spoorweghalte met die naam Gatsrand is by die koördinale 26° 26′ 5″ suid en 27° 11′ 8″ oos.

Sinkgate

Die kalkklip waaruit die bodem bestaan is op verskeie plekke deur die reënwater verweer en die gevolg was die ontstaan van grotte, panne, fonteine en sinkgate in die voetheuwels van die plato. Aan die gate het die streek die eerste deel van sy naam te danke. By Carletonville, Holpan, Oberholzer en Blyvooruitzicht is die bekendste sinkgate. Grotte kom voor by Wonderfontein en Oberholzer en fonteine by Wonderfontein en die Mooirivier. Veral die panne Leeugat en Holfontein is bekend. Hutgrot by Kleinfontein (naby Oberholzer) is 'n verklaarde gedenkwaardigheid omdat daarin reste van menslike bewoning in die Steentydperk gevind is. Blyvooruitzicht, Driefontein, Fochville en Libanon is bekende goudmyne in die voetheuwels.

Geskiedenis

Vroeë blanke setlaars het hier met beeste geboer en in 1926 is die eerste kerkgemeente in Gatsrand by Fochville gestig. In 1937 is begin met die eerste goudmyne en teen 1948 was daar reeds 6 dorpe.

Lees ook

• Lys van streeksname in Suid-Afrika

Bibliografie

• Ensiklopedie van die Wêreld, deel 4. Stellenbosch: Albertyn, 1993. ISBN 0-949948-10-1
• Raper, P.E.: Streekname in Suid-Afrika en Suidwes. Kaapstad: Tafelberg, 1972. ISBN 0-624-00182-2
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 5. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-000321-7
• van Eeden, E.S.: The history of Gatsrand from the settling of the Trekker community circa 1839 until the proclamation of Carletonville in 1948. MA-verhandeling, PU vir CHO, 1988 (op internet).