Hiskia
Hiskia was die dertiende koning van die koninkryk van Juda en het 29 jaar regeer. Hy was uit die familie van koning Dawid en die seun van koning Agas. Volgens die Bybel was hy 'n baie goeie koning wat die tempel skoongemaak en die Pasga[1] heringestel het. Hy het Sanherib van Assirië oorwin.
Die woord Hiskia se Hebreeuse kort vorm is חִזְקִיָּה ḥizqîjāh, terwyl die lang vorm חִזְקִיָּהוּ ḥizqîjāhûook is, wat "my krag is YHWH " of "YHWH het my sterk gemaak" beteken. Hiskia was van 725 - 696 vC. koning van Juda en 'n lojale vasal van Assirië. Hiskia is opgevolg deur sy twaalfjarige seun Manasse.
Na die val van die Noordelike Koninkryk van Israel het die betekenis van Jerusalem gegroei. Onder Hiskia is hierdie stad grootliks vergroot, deels in die lig van die tallose vlugtelinge uit die noorde, en alles in Juda het begin fokus op die hoofstad Jerusalem. As gevolg van hierdie ekonomiese opswaai en die selfbeeld wat dit verbeter het, het Hiskia en sommige bondgenote dit gewaag om die Assiriese Ryk aan te val. Die Assiriese koning Sanherib het Jerusalem beleër ( 701 vC ) en weer teruggetrek sonder om die stad te vernietig. In die Hebreeuse Bybel is dit toegeskryf aan die hulp van YHWH en het gelei tot 'n positiewe waardering van Hiskia.[2]
Naam[wysig | wysig bron]
Alhoewel bogenoemde (Hebreeuse) vorm van die naam Hiskia algemeen is, kom in 2 Konings 20:10 en in 1 en 2 Kronieke die vorm יְחִזְקִיָּהוּ, jəḥizqîjāh, "YHWH versterk my" ook voor. Hiervan is die kort vorm יְחִזְקִיָּה, jəḥizqîjāh. Die gebruik van die lang vorm in Kronieke toon 'n voorkeur vir hierdie vorm in die laat Persiese en Hellenistiese tye. Alfred Jepsen en Robert Hanhart het in die verskillende vorme van die naam leidrade gesien na die verskillende eras waarin die teks ontstaan het.[2]
In Assiriese inskripsies word daar na koning Hiskia verwys as Ha-za-qi-ia-(ú). Die naam is soortgelyk geskryf in 'n koopakte van Dūr Katlimmu (603 vC). In inskripsies verskyn koning Hiskia se naam as חזקיהו, ḥzqjhw op 'n seël sowel as op 'n afdruk van 'n seël van 'n koninklike amptenaar wat homself as "dienaar van Hiskia" geïdentifiseer het.
Die Septuagint gee die naam weer as Ἐζεκίας, Ezekías, die Vulgaat as Ezechias.
Familie[wysig | wysig bron]
Volgens Hebreeuse Bybeltradisie was Hiskia 'n afstammeling van die dinastie wat teruggevoer is na Dawid wat die suidelike koninkryk van Juda regeer het. Volgens hierdie oorlewering was hy die seun van Agas en sy ma se naam was Abi. Sy was 'n dogter van Sagaria, wat vir ses maande koning van Israel was, tussen konings Jerobeam II en Sallum.[3][4]
Hiskia se pa[wysig | wysig bron]
Die regering van Agas lei tot twyfel of Hiskia sy seun kon wees. Volgens 2 Konings 16:2 het Agas koning geword toe hy 20 was en 16 jaar geregeer. As Hiskia die mag oorgeneem het toe hy 25 jaar oud was, was sy pa dalk hoogstens 11 jaar oud toe sy seun gebore is. In 2 Kronieke 28:7 word nog 'n seun van Agas genoem, 'n sekere Maäseja, wat in die oorlog tussen Israel en Juda geval het. Dit moet dus tussen 734 en 732 vC wees. Hiskia moes dus al 'n volwassene gewees het, sodat Agas uiters jonk moes gewees het toe sy seun gebore is, wat die aanduidings in 2 Konings 16:2 en 2 Kronieke 28:1 selfs meer onwaarskynlik maak.
Soms word 'n poging aangewend om die probleem op te los deur 'n mede-regentskap van Agas en Jotam te aanvaar; die hipotese is dat Agas mede-regent geword het op 20-jarige ouderdom, en na 'n onbekende aantal jare van mede-regentskap vir 16 jaar alleen regeer het. Nog 'n teorie is dat Hiskia Agas se broer was.
Hiskia was regtig 'n seun van Agas. Dit word ondersteun deur die inskripsie van 'n seël waaruit twee indrukke oorleef: "van Hiskia, (seun van) Agas, koning van Juda". Die probleem is in die chronologie van die opvolging van Jotam deur Agas. Daar kan aanvaar word dat Agas ouer was as wat in 2 Konings 16:2 staan.
Hiskia se ma[wysig | wysig bron]
Die prominente vermelding van 'n koninginmoeder by die seun se troonbestyging in Boeke 1 en 2 Konings dui daarop dat sy 'n posisie van invloed by die hof beklee het. Parallel hiermee, by die troonbestyging van Manasse, wat Hiskia opgevolg het, word ook sy moeder Chefsiba genoem. Die vermelding van die moeders van Hiskia en Manasse wys dat dit vir die skrywer 'n vanselfsprekendheid was dat hierdie konings verskeie vroue kon hê, wat nie noodwendig beteken dat hy meer spesifieke inligting hieroor gehad het nie.
Hiskia se kinders[wysig | wysig bron]
Van Hiskia se kinders is net Manasse by die naam bekend. Die Assiriese bronne praat ook van Hiskia se dogters wat as buit na Assirië geneem is vir Sanherib.
Politieke situasie[wysig | wysig bron]
Hiskia het koning geword toe die Nieu-Assiriese Ryk floreer het, net na die dood van Tiglat-Pileser III, die stigter van die Assiriese Ryk. Hiskia se pa Agas het die hulp van Tiglat-Pileser ingeroep toe koning Peka van die noordelike koninkryk van Israel met Aram verbonde was om sy suidelike koninkryk van Juda aan te val. Dit het die koninkryk van Juda feitlik 'n vasalstaat van die Assiriërs gemaak.
In 722 v.C., die vierde jaar van Hiskia se regering, het die Assiriërs die noordelike koninkryk van Israel verower. Ook hierdeur was Hiskia se koninkryk in gevaar. Hiskia het uiterlike lojaliteit aan die Assiriërs getoon, maar terselfdertyd Jerusalem, die hoofstad van Juda, vir 'n beleg voorberei. Hy het die stadsmure versterk en ’n 533 meter lange ondergrondse kanaal laat bou. Hierdie Siloam-tonnel (ook genoem Hiskia-tonnel) het vanaf die Gihon-fontein naby die stad geloop tot by die Siloam-poel in die stad. Die bou van hierdie kanaal was 'n tegniese prestasie vir daardie tyd.
Toe die Babiloniërs in 704 v.C teen die Assiriërs oorlog voer, Hiskia het die opstand teen die Assiriërs ondersteun, saam met ander Siriese monarge en gehoop op ondersteuning van Egipte. Die Assiriese koning Sanherib het toe 'n veldtog teen die Siriërs geloods en die suide van die streek (701 vC) verower voordat Egiptiese hulp kon opdaag. Op hierdie veldtog het Sanherib die Judese stad Lagis vernietig. Muurreliëfs in Sanherib se paleis by Nineve wys hoe Sanherib op sy ivoortroon sit en toesig hou oor die vernietiging van Lagis. Ná die val van Lagis het Hiskia 30 talente goud en 300 talente silwer aan Sanherib betaal. Nietemin het Sanherib 'n leër teen Jerusalem gestuur om ook daardie stad te beleër. Hy het gesê:
" Wat Hiskia die Judeër betref, hy het hom nie aan my onderwerp nie; ek het 46 van sy versterkte stede, ommuurde vestings en ontelbare dorpies beleër, en dit oorweldig deur vasgestampte walle en slaanramme, voetsoldate, myne, buffers en sappers. werke.... Self het ek in Jerusalem, in sy koninklike woning, gevange gemaak soos 'n voël in 'n hok."
Hierdie beleg is egter oorwin. Die Bybel praat van die totale vernietiging van Sanherib se leër deur 'n engel van God, wat Sanherib gedwing het om terug te keer huis toe. Volgens die Griekse geskiedskrywer Herodotus is die leër van die Assiriërs deur 'n muisplaag getref. Nog 'n teorie is dat Sanherib die beleg laat vaar het nadat Hiskia hom goud en silwer betaal het. Assiriese bronne wat uit argeologiese opgrawings gevind is, bevestig hierdie teorie.
Godsdienstige hervormings[wysig | wysig bron]
Die godsdienstige betekenis van Hiskia blyk uit die deuteronomistiese beoordeling in 2 Konings 18:5, waar hy as 'n voorbeeldige koning beskryf word. Slegs die latere koning Josia het 'n vergelykbare beoordeling ontvang, waar beide oordele nie teenstrydig is nie, maar in samehang met mekaar geformuleer is. Terwyl Josia implisiet na Deuteronomium 6:5 verwys en sy gehoorsaamheid aan die wet van Moses beklemtoon, beklemtoon Hiskia sy vertroue in YHWH, die God van Israel. Terwyl die agting vir Josia vergroot is deur die legende van die herontdekking van die Tora, is waardering vir Hiskia se bevoorregte posisie voor God is uitgespreek deur die beskrywing van sy gebede.
Hierdie gebede, soos in Jesaja 38, het 'n treffende ooreenkoms in styl met die brief-gebedstyl soos dit in Mesopotamië na vore gekom het gedurende die tyd van Isin en Larsa, byvoorbeeld in Larsa onder Sin-iddinam.
Tydens sy bewind het Hiskia godsdiensveranderinge ingestel. Hy het onderdanigheid aan die Assiriese groothertog gespeel en terselfdertyd godsdienshervorming begin om die kruipende heidendom uit te roei. Hy het die aanbidding van die Assiriese gode afgeskaf, die Nehustan vernietig en gefokus op die aanbidding van YHWH. Hy het alle plaaslike heiligdomme verbied om aanbidding in Jerusalem te sentraliseer. Volgens die Bybel was Hiskia baie energiek hierin en word daarom as een van die min godvresende konings van Juda beskou.
Datering[wysig | wysig bron]
Die Bybelse verslag in 2 Konings 18-20 stem nie ooreen met die datering van die Assiriese en Babiloniese bronne nie.
Samaria, die hoofstad van Noord-Israel, in 722/21 vC gestig, is vernietig deur Salmaneser V en in 720 vC. deur Sargon II. Groot deportasies is slegs onder laasgenoemde onderneem.
Die derde veldtog van Sanherib, volgens die Assiriese bronne gebaseer op die Assiriese gelyknamige kanons, het in 701 vC plaasgevind. (Senherib het die troon bestyg in 705 vC). In die Bybel vind ons die volgende aanduidings:
Volgens 2 Konings 18:2 het Hiskia koning geword toe hy 25 was en sy heerskappy het 29 jaar geduur. Volgens 2 Konings 18:9 is Samaria in Hiskia se vierde regeringsjaar deur Salmanasser beleër en in Hiskia se sesde regeringsjaar ingeneem. Aangesien dit moet verwys na die gebeure tussen 722 en 725 v.C., die eerste jare van Hiskia se regering.
Volgens 2 Konings 18:13/Jesaja 36:1 het Sanherib se veldtog teen Juda, wat Jerusalem beleër het, in die veertiende jaar van Hiskia se bewind plaasgevind. In daardie geval, 714 v.C. sou Hiskia se eerste regeringsjaar gewees het en 715 sy opvolgingsjaar.
In 2 Konings 20:6 is Hiskia nog 15 lewensjare belowe ná sy siekte. Aangesien die datering van die Assiriese veldtogte deur baie verskillende bronne ondersteun word, moet die probleem in 2 Konings 18-20 lê. Die teks onderskat die tydperk tussen die verowering van Samaria en Sanherib se derde veldtog. Dit is nie moontlik dat die inname van Samaria (720 vC) in Hiskia se sesde jaar plaasgevind het en die beleg van Jerusalem in sy veertiende jaar nie. Ten minste een van die twee aanduidings moet verkeerd wees. Vermoedelik het die redakteur van die tradisies uit die 29 jaar van die regering (2 Konings 18:2) en die belofte van nog 15 lewensjare ná Hiskia se siekte (2 Konings 20:6) tot die gevolgtrekking gekom dat die beleg (2 Konings 18:13) plaasgevind het in die veertiende jaar van Hiskia. Dit word ondersteun deur die feit dat die legende oor Hiskia se siekte tydelik is. As ons die finale einde van Samaria in 720 vC plaas, lei dit tot 'n bewind van 725-696 vC.
Ander datums, aan die ander kant, maak staat op die vermelding van die veertiende jaar in 2 Konings 18:13 en stel dit op 715-687 vC. of aanvaar dat Samaria reeds onder Salmaneser V ingeneem is en om 727-698 vC.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Easter is from the name Astarte from the Druids and other name is Ishtar from Babylonians. Easter is derived from Astarte, Ashtaroth(Judges10:6) or Ishtar. Nothing to do with Passover. Passover was instituted by God and easter by pagans.
- ↑ 2,0 2,1 Stephen L Harris|Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "Glossary", pp. 367–432
- ↑ John Jarick (22 Maart 2012). "The Stings in the Tales of the Kings of Judah". In Duncan Burns; John W. Rogerson (reds.). Far From Minimal: Celebrating the Work and Influence of Philip R. Davies. Bloomsbury Publishing. p. 232. ISBN 978-0-567-31337-9.
- ↑ The Contemporary Shilo Pocket Dictionary, Edited by Zevi Scharfstein
Bronne[wysig | wysig bron]
- Grabbe, Lester (2003). Like a Bird in a Cage: The Invasion of Sennacherib in 701 BCE. A&C Black. ISBN 978-0826462152.
- Grayson, A.K. (1991). "Assyria: Sennacherib and Essarhaddon". In Boardman, John; Edwards, I. E. S. (reds.). The Cambridge Ancient History, Volume III Part II. Cambridge University Press. ISBN 978-0521227179.
- Grena, G.M. (2004). LMLK – A Mystery Belonging to the King. Vol. 1 (1 uitg.). 4000 Years of Writing History. p. 338. ISBN 978-0974878607.
Literatuur[wysig | wysig bron]
- Die Bybel (1953-Vertaling)
- Reinecker, Fritz: Lexikon zur Bibel. R. Brockhaus Verlag, Wuppertal 1981. ISBN 3-417-24528-1
