Historiese materialisme
Historiese materialisme is Karl Marx se geskiedenisteorie. Marx lokaliseer historiese verandering in die opkoms van klassamelewings en die manier waarop mense saamwerk om hul lewensbestaan te maak.[1] Vir Marx en sy lewenslange medewerker, Friedrich Engels, is die uiteindelike oorsaak en roerende krag van historiese gebeure te vinde in die ekonomiese ontwikkeling van die samelewing en die sosiale en politieke omwentelinge wat deur veranderinge aan die produksiewyse veroorsaak is.[2]
Alhoewel Marx nooit 'n formele of omvattende beskrywing van historiese materialisme in een gepubliseerde werk saamgebring het nie, is sy sleutelidees vanaf die 1840's in 'n verskeidenheid werke verweef.[3] Sedert Marx se tyd is die teorie gewysig en uitgebrei. Dit het nou baie Marxistiese en nie-Marxistiese variante.
Verligting sienings van geskiedenis
[wysig | wysig bron]Marx se siening van die geskiedenis word gevorm deur sy betrokkenheid by die intellektuele en filosofiese beweging bekend as die Era van Verligting en die diepgaande wetenskaplike, politieke, ekonomiese en sosiale transformasies wat in die 16de, 17de en 18de eeue in Brittanje en ander dele van Europa plaasgevind het. [4][5][6]
Die 'gees van vryheid'
[wysig | wysig bron]Verligtingsdenkers het gereageer op die wêreldse transformasies deur individuele vryheid te bevorder en godsdienstige dogmas en die goddelike reg van konings aan te val.[7] 'n Klomp denkers, waaronder Hobbes (1588–1679), Montesquieu (1689–1755), Voltaire (1694–1778), Smith (1723–1790), Turgot (1727–1781) en Condorcet (1743–1794) het hulle losgemaak van die godsdienstige interpretasie van die wêreld, en het nuwe wetenskaplike studies van die menslike natuur, geskiedenis, ekonomie en samelewing aangebied. Sommige filosowe, byvoorbeeld Vico (1668–1744), Herder (1744–1803) en Hegel (1770–1831), het probeer om 'n organiserende tema, betekenis of rigting in die menslike geskiedenis te ontdek.[8] Vir baie Verligtingsfilosowe het die krag van idees die hoofbron geword vir die begrip van historiese verandering en die opkoms en val van beskawings. Geskiedenis was die geleidelike vooruitgang van die 'gees van vryheid' of die groei van nasionalisme of demokrasie, rasionaliteit en reg.[9] Hierdie siening van geskiedenis bly tot vandag toe gewild.[10][11][12][13]
'Groot man' geskiedenis
[wysig | wysig bron]Marx het die verligting se siening verwerp dat idees alleen die dryfkrag in die samelewing was of dat die onderliggende oorsaak vir die opkoms en val van koninkryke, ryke en state te wyte was aan die optrede van mense aan die top van die samelewing: konings, koninginne, keisers, generaals, of godsdienstige leiers. Die 'groot man' en soms 'groot vrou' siening van historiese verandering is gewild gemaak deur die 19de eeuse Skotse filosoof Thomas Carlyle (1795–1881) wat geskryf het 'die geskiedenis van die wêreld is niks anders as die biografie van groot manne'.[14] Volgens Marx het hierdie opvatting van geskiedenis op niks meer as 'n versameling van 'hoogklinkende dramas van prinse en state' neergekom nie.[15]
Materialistiese opvatting van geskiedenis
[wysig | wysig bron]Geïnspireer deur Verligtingsdenkers, veral Condorcet, het die utopiese sosialis Henri de Saint-Simon (1760–1825) sy eie materialistiese interpretasie van geskiedenis geformuleer, soortgelyk aan dié wat later in Marxisme gebruik is, en historiese tydperke ontleed op grond van hul vlak van tegnologie en organisasie en verdeling tussen eras van slawerny, lyfeienskap en uiteindelik loonarbeid.[16][17]Volgens die sosialistiese leier Jean Jaurès, was die Franse skrywer Antoine Barnave die eerste wat die teorie ontwikkel het dat ekonomiese kragte die dryfveer in die geskiedenis was.[18]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Baur, Michael (Januarie 2017). "Marx on Historical Materialism". ResearchGate: 1–2.
- ↑ Engels, Friedrich (1880). "Introduction - Materialism". Socialism: Utopian and Scientific. Besoek op 14 Februarie 2022 – via Marxists Internet Archive.
- ↑ Berlin, Isaiah (2013). Karl Marx with a foreword by Alan Ryan (in English) (5th uitg.). Princeton University Press. p. 112. ISBN 9780691156507. JSTOR j.ctt46n3qx.13.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Hankins, Thomas (1985). Science and the Enlightenment (in English). Cambridge University Press. pp. 1–16. ISBN 0-521-28619-0.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Brenner, Robert (2003). Merchants and Revolution Commercial Change, Political Conflict, and London's Overseas Traders, 1550-1653 (in English). Verso Books. ISBN 978-1859843338.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Davidson, Neil (6 April 2006). "Enlightenment and anti-capitalism". International Socialism (110).
- ↑ Porter, Roy (2001). Enlightenment (in English). Penguin Books. pp. 12–14. ISBN 9780140250282.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Philosophy of History. 2020.
{{cite book}}:|website=ignored (hulp) - ↑ Hume, David (12 Augustus 2016). History of England from the Invasion of Julius Caesar to the Revolution in 1688. Hansebooks GmbH. ISBN 978-3-7428-3234-4. OCLC 1129763042.
- ↑ Durrant, Will (2002). The Greatest Minds and Ideas of All Time (in English). Simon & Schuster. ISBN 9780743235532.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Carnwath, Ally; Halfhead, Lucy; Toms, Katie (2008). "Blue sky thinking: 10 ideas that changed the course of history". The Guardian.
- ↑ Arp, Robert (2018). 1001 Ideas That Changed the Way We Think (in English). Octopus. ISBN 9781788400886.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Hart, Diane (1987). Spirit of Liberty: An American History (in English). Addison-Wesley. ISBN 978-0201209235.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ MacCulloch, Diarmaid. "Is There Still Value in 'Great Man' History?". History Today. Besoek op 20 Mei 2022.
Published in History Today Volume 69 Issue 9 September 2019
[dooie skakel] - ↑ Marx, Karl. "Feuerbach. Opposition of the Materialist and Idealist Outlook: B. The Illusion of the Epoch". The German Ideology – via Marxists Internet Archive.
- ↑ Kołakowski, Leszek (2005). Main Currents of Marxism: The Founders, the Golden Age, the Breakdown. W. W. Norton & Company. pp. 154–156. ISBN 978-0-393-06054-6 – via Google Books.
- ↑ Robinson, Cedric J. (18 Januarie 2019). An Anthropology of Marxism (2 uitg.). University of North Carolina Press. p. 9. ISBN 978-1-4696-4992-4. OCLC 1083096631 – via Google Books.
- ↑ Guthrie, William Buck (1907). Socialism Before the French Revolution: A History. Macmillan. pp. 306–307 – via Google Books.
