Ichthus

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Ichthus was aangeneem as 'n Christelike simbool.

Die ichthus, van die Koine-Grieks: ikhthū́s [transliterasie] (Koine-Grieks: ἰχθύς, 1ste eeuse Koine-Grieks uitspraak: ikʰˈtʰys, "vis") is (in sy moderne weergawe) 'n simbool wat bestaan uit twee kruisende boë, met die eindpunte van die regterkant wat verby die ontmoetingspunt strek om soos die vorm van 'n vis te lyk. Daar word gespekuleer dat die simbool deur die vroeë Christene aangeneem is as 'n geheime simbool; dit wil sê 'n sjibbolet om vas te stel of 'n ander persoon inderdaad 'n Christen was.[1][2]

Oorsprong[wysig | wysig bron]

'n Vroeë sirkelêre ichthus simbool. Dit is geskep deur die Griekse letters ΙΧΘΥΣ, Efesus, te kombineer.

Die eerste verskyning van die ichthus in Christelike kuns en literatuur dateer uit die 2de eeu. Die simbool se gebruik onder Christene het teen die laat 2de eeu gewild geword, en die gebruik daarvan het wyd in die 3de en 4de eeue versprei.[2] In vroeë Christelike geskiedenis het die ichthus-simbool "die heiligste betekenis" gehad. Daar is beweer dat Christene dit gebruik het om kerke en ander gelowiges te erken gedurende 'n tyd toe hulle te staan gekom het teen vervolging in die Romeinse Ryk,[3] hoewel hierdie interpretasie meer onlangs betwyfel is. Die ichthus-simbool is ook 'n verwysing na "die Heilige Eucharistie, waarmee die wonder van die vermenigvuldiging van die brode en visse so 'n intieme verbintenis gehad het, beide in tyd en betekenis."[4] Dit word uitgebeeld in die katakombes van die Heilige Sebastiaan[5] en die katakombes van Priscilla en [6] die simbool word ook genoem in die Latynse teks Oracula Sibillina wat terugdateer tot die 1ste en 2de eeu.[7]

Simboliese betekenis[wysig | wysig bron]

Ichthus-tipe vis

ἸΧΘΥΣ (IKhThUS), of ook ἸΧΘΥϹ met 'n lunate sigma, is 'n afkorting of akrostigon[8] vir "Ἰησοῦς Χρῑστός Θεοῦ Υἱός Σωτήρ", Iēsoûs Khrīstós, Theoû Huiós, Sōtḗr (kontemporêre Koine--Grieks); wat in Afrikaans vertaal kan word as 'Jesus Christus, God se Seun, Redder'.

  • Iota (i), Iēsoûs (Ἰησοῦς), "Jesus"
  • Chi (ch), Khrīstós (Χρῑστός), "gesalfde"
  • Theta (th), Theoû (Θεοῦ), "van God", die genitief enkelvoud van Θεóς, Theós, "God"
  • Ypsilon (y of u), (h)uiós[9] (Yἱός), "Seun"
  • Sigma (s), sōtḗr (Σωτήρ), "Redder"

Augustinus haal 'n antieke teks aan uit die Sibillynse orakels[10] waarvan die verse 'n akrostigon van die genererende sin is.[11]

'n 4de eeuse aanpassing van ichthus superponeer die Griekse letters ἸΧΘΥϹ bo op mekaar om 'n vorm te maak wat lyk soos 'n wiel met agt speke.[12][13] Alhoewel hierdie vorm dikwels as sulks geïnterpreteer is, is daar ook voorgestel dat die ronde simbool 'n brood verteenwoordig.[14][15]

In die Evangelie[wysig | wysig bron]

Vis word verskeie kere in die Bybel genoem en simboliese betekenis gegee.[16] Verskeie van Jesus se 12 Apostels was vissers. Hy gee hulle die opdrag met die woorde "Ek sal julle vissers van mense maak". (Markus 1:16–18)

Na die opstanding van Jesus, is geroosterde vis aan hom bedien in Lukas 24:41–43.

Tydens die voeding van die vyfduisend mense word 'n seun na Jesus gebring met "vyf broodjies en twee vissies". Die vraag word gevra: "Maar wat is hulle, tussen so baie?" Jesus vermeerder die brode en visse om die skare te voed.

In Matteus 13:47–50, vergelyk Jesus die engele wat die regverdiges van die goddeloses skei aan die einde van hierdie wêreld met vissers wat hulle vangs uitsorteer en die goeie bewaar. Die goeie vis is behou en die slegte vis is weggegooi.

In Johannes 21:11 word vertel dat die dissipels die hele nag visgevang het, maar niks gevang het nie. Jesus het hulle opdrag gegee om die nette op die ander kant van die boot te gooi, en hulle het 153 visse ingetrek. Toe hulle terugkom wal toe met hul vangs, wag Jesus vir hulle in en maak vir hulle 'n vis gaar om te eet.

In Matteus 17:24–27, wanneer hy gevra word of sy Leraar die tempel (of twee-dragma) belasting betaal, antwoord Simon Petrus ja. Christus gee vir Petrus opdrag om na die water te gaan en 'n lyn te gooi, en sê dat 'n muntstuk wat genoeg is vir hulle albei in die vis se bek gevind sal word. Petrus doen dit en vind die muntstuk.

Die vis word ook deur Jesus gebruik om “die Teken van Jona” te beskryf. (Matteus 12:38–45) Dit is simbolies van Jesus se opstanding, waarop die hele Christelike geloof gebaseer is. (1 Korintiërs 15:1–58)

'n Begrafnisstele met die Griekse inskripsie ΙΧΘΥϹ ΖΩΝΤΩΝ ("vis van die lewendes"), vroeë 3de eeu, Nasionale Museum van Rome

Die vroeë kerk[wysig | wysig bron]

Volgens oorlewering het antieke Christene tydens hul vervolging deur die Romeinse Ryk in die eerste paar eeue na Christus die vissimbool gebruik om ontmoetingsplekke en grafte te merk, of om vriende van vyande te onderskei:

Volgens een antieke verhaal het 'n Christen, wanneer hy 'n vreemdeling in die pad ontmoet het, soms een boog van die eenvoudige vis-buitelyn in die grond geteken. As die vreemdeling die ander boog getrek het, het albei gelowiges geweet hulle is in goeie geselskap. Huidige motorbuffer-plakkers en besigheidskaartjie gebruike van die vis is soortgelyk aan hierdie praktyk.
—Christianity Today, Elesha Coffman, "Ask The Expert"[17]

Daar bestaan verskeie hipoteses oor hoekom juis die vis gekies is. Sommige bronne dui aan dat Clemens van Alexandrië sy lesers aanbeveel het (Paedagogus, III, xi) om hul seëls met die duif of vis te graveer. Dit kan egter afgelei word uit Romeinse bronne soos die Cappella Greca en die Sakramentskapelle van die katakombe van Sint Callistus dat die vissimbool baie vroeër aan Christene bekend was.

As geheime simbool[wysig | wysig bron]

Die idee dat die Ichthus as 'n geheime simbool gebruik is, is gebaseer op 'n "argument uit stilte" wat deur Robert Mowat betoog is.[1] Beide die Licinia Amia-epitaaf en die Abercius-inskripsie toon die Ichthus sonder vermelding van Jesus Christus, terwyl dit duidelike verklarings van Christelike oortuigings en temas bevat. Hieruit bespiegel Mowat dat hulle doelbewus die herkenning van hulself as Christene vermy het. Aangesien nie een van die vroeë Christelike bronne die Ichthus aan Christelike vervolging koppel nie, het hierdie verband nou meestal in onguns geraak (Rasimus het 'n lys van vroeë Christelike verwysings na die Ichthus saamgestel, waarvan nie een dui op die vervolgingshipotese nie, maar dit instede eerder koppel aan die gebruik van die doop, Nagmaal, en die verhaal van die voeding van die menigte).[2] Die idee word prominent vertoon in die 1951-rolprent Quo Vadis en is waarskynlik daardeur gepopulariseer.

Sien ook[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 Robert Mowat, “ΙΧΘΥΣ,” in Atti del II° congresso internazionale di archeologica cristi-ana tenuto in Roma nell’ aprile 1900 (Rome: Spithöver, 1902), 1–8
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Rasimus, T. ,2011. Revisiting the Ichthys: A Suggestion Concerning the Origins of Christological Fish Symbolism. Pp 327-348 in Mystery and Secrecy in the Nag Hammadi Collection and Other Ancient Literature: Ideas and Practices. Biblical Studies, Ancient Near East and Early Christianity E-Books Online. "Such solutions, once popular, include the fish as a secret symbol for persecuted Christians or as a symbol for Christ mystically sacrificed in the Eucharist."
  3. ↑ Jowett, Garth S.; O'Donnell, Victoria (11 Maart 2014). Propaganda & Persuasion. SAGE Publications. p. 86. ISBN 9781483323527. Initially used as a secret sign during the time when Christians were persecuted by the Roman authorities, the fish symbolized the mission of the group it represented and did so simply and effectively.
  4. ↑ Healy, J (Februarie 1884). "The Holy Wells of Ireland". The Irish Monthly. 12 (128): 89. JSTOR 20497097. It must, however, be born in mind that the "fish," specially in those early days, was a Christian symbol of the most sacred significance. The name ichthus, which is the Greek word for fish, and the fish itself, recur frequently amongst the sacred symbols of the early Christians in the Catacombs. The letters of the Greek word formed the initial letters of the phrase "Jesus Christ, of God the Son, our Saviour" The heavenly Ichthus, then, was Jesus Christ, and we are the smaller fishes, born in the waters of baptism, as Tertullian says, caught in the net of salvation, and thus made members of the heavenly kingdom. There is a reference to the same symbol to the Holy Eucharist, with which the miracle of the multiplication of the loaves and fishes had such intimate connection both in point of time and significance.
  5. ↑ "The Christian symbols: the language of faith" (in Italiaans).
  6. ↑ "The Galleries of the Cemetery". www.catacombepriscilla.com.
  7. ↑ Carletti, Carlo (20 November 2009). "Il segno del vincitore". L'Osservatore Romano (in Italiaans). Besoek op 3 April 2021.
  8. ↑ Christian H. Bull, Liv Ingeborg Lied, John D. Turner (2012). Mystery and Secrecy in the Nag Hammadi Collection and Other Ancient Literature: Ideas and Practices. Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV. p. 327. ISBN 978-90-04-21207-7.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  9. ↑ Die voorletter "h" is soms uitgespreek, afhangende van dialek en tydperk, maar in Ioniese ortografie is die "h" klank geskryf met die diakritiese merk vir "ruwe asemhaling", aangeheg aan die upsilon (die twintigste letter van die Griekse alfabet [Υ, υ]), getranslitereer in die tradisionele Latynse styl, en uitgespreek in Afrikaans as 'aai' (soos in baai) of in die moderne styl as 'u' (soos in die wyn is verdun om dit meer drinkbaar te maak), nie met 'n volle letter (Ὺιός) nie. Op die manier sou dit nie gebruik word om 'n "backroniem" ('n akroniem wat doelbewus gevorm word uit 'n frase waarvan die beginletters 'n spesifieke woord of woorde uitspel, hetsy om 'n onvergeetlike naam te skep of as 'n fantasievolle verduideliking van 'n woord se oorsprong, soos byvoorbeeld Elektrisiteits-voorsienings kommissie of EVKOM.) te vorm nie. Teen die vroeë Christelike periode was klanke wat uitgespreek is met 'n uitaseming waarskynlik nie meer in gebruik in die gewildste variëteite van Grieks nie, en het dit dus verlore gegaan.
  10. ↑ Sibillynse orakels, Boek viii, 284-330 (Griekse teks, 217-250)
  11. ↑ Terry, Milton (1899). The Sibylline Oracles. Eaton & Mains. p. 181. ISBN 9783849672232.
  12. ↑ Christian H. Bull, Liv Ingeborg Lied, John D. Turner (2012). Mystery and Secrecy in the Nag Hammadi Collection and Other Ancient Literature: Ideas and Practices. Leiden, Nederland: Koninklijke Brill NV. pp. 340, 343. ISBN 978-90-04-21207-7.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  13. ↑ "The Symbol of the Cross". BJU Seminary (in Engels). Besoek op 4 November 2023.
  14. ↑ Goodenough, Erwin Ramsdell (1953). Jewish symbols in the Greco-Roman period (in Engels). New York: Pantheon Books. pp. 57, 63. OCLC 123261511.
  15. ↑ "Eureka!Student discoveries and a continuing mystery in the heart of ancient Rome". Ideas and Creations Blog (in Engels). Besoek op 4 November 2021.
  16. ↑ Suprianto, Bibi; Alfian, Andi; Kristanto, David (25 Desember 2022). "Fish in Faith: Exploring Symbol as Survival Strategies in Christianity". Religious: Jurnal Studi Agama-Agama dan Lintas Budaya. 6 (3): 293–304. doi:10.15575/rjsalb.v6i3.15610. ISSN 2528-7249. S2CID 255216683.
  17. ↑ Elesha Coffman (8 Augustus 2008). "What is the origin of the Christian fish symbol?". christianitytoday.com.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ichthus&oldid=2667537"