Jacobus Bernardus de Vaal
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Jacobus Bernardus de Vaal (29 Junie 1914 - 20 November 1989) was 'n onderwyser en historikus, wat geskiedkundige navorsing gedoen het in die Soutpansbergdistrik oor 'n tydperk van veertig jaar van 1941 tot 1984. Sy opgrawings en aantekeninge oor die Bavenda-bouvalle by Matšhema in 1943, vorm deel die grondnavorsing na historiese monumente van die Bavenda, suid van die Limpoporivier. Hy het ook oorspronklike werk gegenereer oor die Portugese visi-konsul, João Albasini.
Agtergrond en opleiding[wysig | wysig bron]
Jacobus Bernardus (Ben) de Vaal is gebore 29 Junie 1914, op die plaas Boomplaats naby Mokeetsi in Limpopoprovinsie en het gematrikuleer in 1932 aan Pietersburg / Polokwane
In 1934 studeer hy, met behulp van 'n beurs, 'n TOD kursus (onderwysdiploma) aan Pretoria Normaalkollege. Hy word deur 'n prof S.J. Engelbrecht aangemoedig om navorsing te doen oor die geskiedenis van die Soutpansberge weens sy passie vir die vak. Tydens die voltooiing van sy onderwysdiploma het De Vaal ook 'n BA graad aan die Universiteit van Suid-Afrika tot die 2e jaar voltooi, maar moes weens finansiële redes gaan werk en die BA-graad na-ure voortsit.
Van 1937 werk hy as onderwyser aan Happy Rest in Louis Trichardt, en voltooi sy honeursgraad in 1941, met Geskiedenis as hoofvak. Daarna volg sy Meestersgraad (MA) in 1945, onder leiding van prof C.J. Uys[1] aan die Univesiteitskollege in Bloemfontein. Die M-graad tesis handel oor die geskiedenis van die Portugese vise-konsul in die destydse Transvaal, João Albasini. In 1949 behaal De Vaal sy D. Litt., ook onder leiding van prof Uys. Die proefskif heet "Die rol van Joao Albasini in die gekiedenis van Transvaal".[2]
Dr De Vaal was 'n aantal Swart tale magtig, onder andere Noord-Sotho (Pedi), wat hom in staat gestel het om sy werk en navorsing te kontekstualiseer ten opsigte van die lokale bevolking.
Akademiese werk[wysig | wysig bron]
A.J.J. Jordaan verwys na die faktore wat aanleiding gegee het tot De Vaal se navorsingsbelangstelling in die geskiedenis van die Soutpansbergstreek en -mense [3], naamlik die aanmoediging van 'n geskidenisonderwyser, De Vaal se grootwordjare in die Soutpansberge, en sy magtiging van die Pedi taal. Dit alles het hom 'n lewenslange belangstelling in die geskiedenis van die gebied en sy mense gegee.
Dr. de Vaal was 'n metodiese navorser en dokumentvaslegger, en Jordaan beskryf ook die metode wat hy gebruik het vir opslaan van informasie soos verwysings en opgrawingswerk, in die jare voor kopieër masjiene, deur middel van sy sistematiese liasering.
Argeologiese werk[wysig | wysig bron]
De Vaal se grootste bydrae tot die Argeolgie in Suid-Afrika was die opgrawings van die Lemba-stam ('n Venda groep), se woonarea by die Matshemma-kop, Noord van Louis Trichardt, op die plaas Solvent. Die Matšhema bouvalle soos wat dit bekend staan, herinner sterk aan die Zimbabwe ruïnes, weens hul keëlvormige boustrukture.[4]
Artefakte wat hy in die Soutpansberg-distrik opgegegrawe het, sluit in: glaskrale, metaalvoorwerpe en kleipotte. Die Matshemma-bouval is later tot historiese monument verklaar.[5]
Verwysing na die oospronklike opgrawings van Dr. de Vaal, is ook vervat in die werk van ander geskiedkundiges daarna, soos prof J.F. Eloff, prof. C. van Riet Lowe, Mnr. B.D. Malan van die Argeologiese buro, en Prof. Fouché van Wits.
Veredere opgrawings onderneem deur Dr. De Vaal is van die huis van João Albasini in die Krugerwildtuin in 1980. Die huis het bestaan uit vier vertrekke met gewels en 'n rietdak.
[wysig | wysig bron]
Dr. de Vaal word deur A.J.J. Jordaan bestempel as 'n Suid-Afrikaanse historikus, hoewel die meeste van sy werk gebonde was tot die Soutpansberggebied. Jordaan bestempel De Vaal se werk as beskrywend van die "voor-gekiedenis" van die Soutpansberge. Dit verwys vermoedelik na die tydperk voor die vestiging van Westerse groepe sowel as die vestigingsjare van die Voortrekkers. De Vaal se werk sluit dan inderdaad navorsing in oor handelstelsels van die stamme in die Noordelike en Oostelike dele van Limpopo in hierdie tydperk[6]), die die rol van João Albasini in die gebied, en die inwoners van Schoemansdal.
De Vaal verwys self na die tydperk en die mensheid van die geskiedenis wat hy bestudeer, as die "...lewe van die gewone boer en pionier in hierdie stormagtige tydperk".
Hy het 'n aantal artikels oor Schoemansdal die lig laat sien wat gehandel het oor die Voortrekkers, ivoorsmokkelaars en olifantsjagters.
Die artikels het ook verwys na ander interessante persone van die gebied: Josina van Warmelo, vrou van die eerste predikant van Schoemansdal; en Casimior Simoes, 'n tydgenoot van Albasini.
De Vaal het bydraes gemaak tot dokumentering van bekende Swart stamhoofde deur lewenssketse van hulle te skryf: Modjadje II, Mphephu, Sekhukhune I en Soshangane vir die Suid-Afrikaanse biografiese woordeboek.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Uys
- ↑ De Vaal, J.B. 1953. Die Rol van João Albasini in die Geskiedenis van die Transvaal. Agrief-jaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis 16 (1). Elsieirivier: Nasionale Handelsdrukkery vir die Staatsdrukker
- ↑ A.J.J. Jordaan, Jacobus Bernardus de Vaal as Suid-Afrikaanse historikus (1914-1989), Historical Association of South Africa (HASA), Historia, Volume 39, Issue 1, May 1994, p. 6 - 18
- ↑ J.J. Oberholster, Die Historiese Monumente van Suid-Afrika, 1972, Die Kultuurstigting Rembrandt Van Rijn, p. 324-325
- ↑ Machemma Ruines verklaar tot 'n Provinsiale Gedenkplek, 1965, https://sahris.sahra.org.za/node/33775. URL geraadpleeg 8 Mei 2019.
- ↑ De Vaal, J.B. 1985. Handel langs die vroegste roetes. Contree : Tydskrif vir Suid-Afrikaanse stedelike streekgeskiedenis = Contree : Journal for South African urban and regional history. 17:5-14, Jan. [1], URL besoek op 8 Mei 2019.