Jean Rhys

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jean Rhys
Jean Rhys en Mollie Stoner in die 1970's
Gebore(1890-08-24)24 Augustus 1890
Roseau of Grand Bay, Dominica
Sterf14 Mei 1979 (op 88)
Exeter, Devon, Engeland
Beroepromansier, kortverhaalskryfster, essayis
Eggenoot
  • Jean Lenglet (trou 1919; skei 1933)
  • Leslie Tilden-Smith (trou 1934; d. 1945)
  • Max Hamer (trou 1947; d. 1966)
Kinders2

Jean Rhys, (/riːs/ gebore Ella Gwendolyn Rees Williams; 24 Augustus 1890 – 14 Mei 1979) was 'n Britse romansier. Sy is gebore, en het grootgeword, in die karibiese eiland van Dominica. Sy was vanaf 16-jarige ouderdom hoofsaaklik woonagtig in Engeland, waarnatoe sy gestuur is vir haar opvoeding. Sy is veral bekend vir haar roman Wide Sargasso Sea (1966), wat geskryf is as voorloper tot Charlotte Brontë se Jane Eyre.[1] In 1978 is sy aangestel as 'n Kommandeur van die Orde van die Britse Ryk vir haar skryfwerk.

Vroeë lewe[wysig | wysig bron]

Rhys se vader, William Rees Williams, was 'n Walliese mediese dokter en haar moeder, Minna Williams, née Lockhart, 'n derde-generasie Dominikaanse kreoolse persoon van Skotse afkoms. ("Kreools" is in daardie tye algemeen gebruik om te verwys na enige persoon wat op die eiland gebore is, hetsy van Europese- of Afrika afkoms, of albei.) Sy het 'n broer gehad. Haar moeder se familie het 'n landgoed ('n voormalige plantasie) op die eiland gehad.

Rhys is in Dominica opgevoed tot die ouderdom van 16, toe sy na Engeland gestuur is om by 'n tante te woon, aangesien haar verhouding met haar moeder stroef was. Sy het die Perse School for Girls in Cambridge[2] bygewoon, waar sy as buitestaander, en om haar aksent, gespot is. Sy het teen 1909 twee terme aan die Royal Academy of Dramatic Art in Londen bygewoon. Haar instrukteurs het getwyfel of sy ooit sal leer om "behoorlike Engels" te praat, en het haar vader aangeraai om haar weg te neem. Omdat Williams nie as aktrise opgelei kon word nie, en geweier het om na die Karibiese Eilande terug te keer soos haar ouers wou, het sy met uiteenlopende sukses as 'n koormeisie gewerk en die name Vivienne, Emma of Ella Gray aangeneem. Sy het deur Brittanje se klein dorpies getoer en telkens teruggekeer na haar "kamers" in die vervalle woonbuurte van Londen.[2]

Nadat haar vader in 1910 gesterf het, het dit gelyk of Rhys geëksperimenteer het om as 'n "demimondaine" te leef. Sy het die minnares geword van die welgestelde aandelemakelaar Lancelot Grey Hugh Smith, wie se vader, Hugh Colin Smith, Goewerneur van die Bank van Engeland was.[3]Alhoewel hy 'n vrygesel was, het Smith nie aangebied om met Rhys te trou nie, en hul verhouding het gou geëindig. Hy kon egter steeds af en toe finansiële hulp bied. Sy het begin skryf (na o.a. 'n byna dodelike aborsie. Nie Smith se kind nie), en 'n vroeë weergawe van haar roman, Voyage in the Dark, geskryf.[2] In 1913 was sy 'n tyd lank in Londen selfonderhoudend.

Tydens die Eerste Wêreldoorlog het Rhys as 'n vrywillige werker in 'n soldatekantien gedien. In 1918 het sy in 'n pensioenkantoor gewerk.

Huwelik en familie[wysig | wysig bron]

In 1919 is Rhys getroud met Willem Johan Marie (Jean) Lenglet, 'n Frans-Nederlandse joernalis, spioen en liedjieskrywer. Dit was die eerste van haar drie huwelike.[2] Sy en Lenglet het deur Europa rondgedwaal. Hulle het twee kinders gehad, 'n seun wat jonk gesterf het, en 'n dogter. Hulle is in 1933 geskei, en hul dogter het meestal by haar vader gewoon.

Die volgende jaar het Rhys met Leslie Tilden-Smith, 'n Engelse redakteur, getrou. In 1936 is hulle vlugtig na Dominica. Dit was die eerste keer dat Rhys teruggekeer het na Dominica sedert sy vroeër Cambridge toe is. Sy het aangekom by 'n verwaarloosde landgoed, en die toestande op die eiland het ook versleg. Sy het namens haar broer (Oscar), wat in Engeland gewoon het, 'n paar finansiële sake behartig, en 'n skikking aangegaan met 'n vrou van gemengde ras, wat 'n buite-egtelike kind van haar broer gebaar het.

In 1937 het Rhys 'n vriendskap aangeknoop met die romanskryfster Eliot Bliss (wie se voornaam sy aangeneem het). Die twee vroue het Karibiese agtergronde gedeel. Hul korrespondensie is bewaar.[4]

In 1939 het Rhys en Tilden-Smith na Devon verhuis, waar hulle vir etlike jare gewoon het. Hy is oorlede in 1945. In 1947 trou Rhys met Max Hamer, 'n prokureur en die neef van Tilden-Smith. Hy is skuldig bevind aan bedrog en is ná hul huwelik tronk toe gestuur.[5] Hy is in 1966 oorlede.

Skryfloopbaan[wysig | wysig bron]

In 1924 het Rhys onder invloed van die Engelse skrywer Ford Madox Ford gekom. Nadat sy Ford in Parys ontmoet het, het Rhys kortverhale onder sy beskerming geskryf. Ford het besef dat haar ervaring as 'n banneling aan Rhys 'n unieke oogpunt verleen het, en het haar "singular instinct for form" geprys. "Coming from the West Indies, het [Ford] verklaar, 'with a terrifying insight and... passion for stating the case of the underdog, she has let her pen loose on the Left Banks of the Old World'." [2] Hy het dit geskryf in sy voorwoord tot haar debuutkortverhaalbundel, The Left Bank and Other Stories (1927).

Dit was Ford wat voorgestel het sy verander haar naam van Ella Williams na Jean Rhys.[6] Haar man was destyds in die tronk.

Rhys het by Ford en sy jarelange vriendin, Stella Bowen, ingetrek. 'n Liefdesverhouding met Ford het ontstaan, wat sy in fiksie-vorm uitgebeeld het in haar roman Quartet (1928).[6] Haar protagonis is 'n gestrande buitelander, Marya Zelli, wat in die oë van vreemdelinge moet kyk as haar man in Parys gearresteer word. Die gelyknamige rolprentverwerking van die roman uit 1981, Quartet, is deur Merchant Ivory Productions vervaardig. Maggie Smith, Isabelle Adjani, Anthony Higgins en Alan Bates vertolk die hoofrolle.

In After Leaving Mr. Mackenzie (1931) is die protagonis, Julia Martin, 'n meer ontrafelde weergawe van Marya Zelli, en sy bevind haar op die sypaadjies, kafees en goedkoop hotelkamers van Parys.

Met Voyage in the Dark (1934) het Rhys voortgegaan om 'n verwaarloosde, wortellose vrou, uit te beeld. Hier is die verteller, Anna, 'n jong koormeisie wat in die Wes-Indiese Eilande grootgeword het en in Engeland vervreemd voel.

Good Morning, Midnight (1939) word dikwels beskou as 'n voortsetting van Rhys se eerste twee romans. Hier gebruik sy 'n gewysigde bewussynstroomtegniek om die ervarings van 'n ouerwordende vrou, Sasha Jansen, wat 'n alkoholis is, slaappille neem, en obsessief is oor haar voorkoms, uit te beeld, en wat rondslenter in Parys. Good Morning, Midnight is egter, in die lig van die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog as te neerdrukkend beskou, terwyl lesers optimisme gesoek het. Dit het oënskynlik Rhys se literêre loopbaan beëindig.

In die 1940's het Rhys haar merendeels aan die openbare lewe onttrek. Van 1955 tot 1960 het sy in Bude, Cornwall, gewoon, waar sy ongelukkig was, en dit "Bude the Obscure" genoem het, voordat sy na Cheriton Fitzpaine, 'n klein dorpie in Devon, verhuis het.

Na 'n lang afwesigheid uit die openbare oog is Rhys "herontdek" deur Selma Vaz Dias, wat in 1949 'n advertensie in die New Statesman geplaas het, waarin sy navraag gedoen het oor waar Rhys haar bevind, met die oog op die verkryging van die radio-uitsaairegte vir Good Morning, Midnight. Rhys het gereageer, en daarna 'n hegte vriendskap met Vaz Dias ontwikkel, wat haar aangemoedig het om weer te begin skryf. Hierdie aanmoediging het uiteindelik gelei tot die publikasie in 1966 van haar krities bekroonde roman Wide Sargasso Sea. Haar bedoeling was om die vrou met wie Rochester getrou het en op sy solder in Jane Eyre gehou het, uit te beeld . Sy was geruime tyd reeds besig met die boek toe sy haar in Bude gevestig het. Die roman is in 1967 met die WH Smith Literêre-prys bekroon. Hierna het Rhys in haar volgende werk teruggekeer na die temas van oorheersing en afhanklikheid in die huwelik. Die roman beeld die wedersyds pynlike verhouding tussen 'n Engelse man en 'n Kreoolse vrou van Dominica uit. Die vrouekarakter is magteloos en word telkens deur die manskarakter en andere mislei. Beide die mans- en vrouekarakter verkeer in die war oor mekaar. Die vroulike hoofkarakter trou uiteindelik met mnr. Rochester, en gaan stelselmatig agteruit in Engeland, as die "malvrou op die solder". Rhys beeld hierdie vrouekarakter uit vanuit 'n heel verskillende perspektief as wat die geval is met die vrou in Jane Eyre. Diana Athill, van die uitgewer André Deutsch, het 'n kans gewaag om Wide Sargasso Sea te publiseer. Sy en die skrywer Francis Wyndham het daartoe bygedrae om belangstelling in Rhys se werk te laat herleef.[7] Daar is ook rolprent-, opera- en radio verwerkings daarvan gemaak.[8][9][10] [11]

In 1968 het André Deutsch 'n versameling van Rhys se kortverhale onder die titel Tigers are Better-Looking gepubliseer, waarvan agt kortverhale geskryf is tydens Rhys se jare van ontnugtering en onsekerheid in die 1950's, en nege heruitgegee is uit haar bundel van 1927, The Left Bank and Other Stories. Haar kortverhaal uit 1969, I Spy a Stranger, wat uitgegee is deur Penguin Books, is in 1972 vir televisie verwerk vir die BBC se Thirty-Minute Theatre, met Mona Washbourne, Noel Dyson, Hanah Maria Pravda en Basil Dignam in die hoofrolle.[12][13] In 1976 het Deutsch 'n verdere kortverhaalbundel getiteld Sleep It Off Lady gepubliseer. Dit bestaan uit 16 stukke wat gekies is uit 'n skryfloopbaan van nagenoeg 75 jaar, beginnende by die einde van die 19de eeu.

Latere jare[wysig | wysig bron]

Rhys het vanaf 1960 tot en met haar afsterwe in Cheriton Fitzpaine in Devon gewoon. Sy het dit eenmaal beskryf as "a dull spot which even drink can't enliven much."[14] Sy was nie juis beïndruk met haar laat opgang na literêre roem nie: "It has come too late."[7] Tydens 'n onderhoud kort voor haar dood het sy dit bevraagteken of enige romansier, ook wat haarself betref, ooit werklik gelukkig kan wees: "If I could choose I would rather be happy than write... if I could live my life all over again, and choose...."[15]

Afsterwe[wysig | wysig bron]

Jean Rhys het op 14 Mei 1979 op 88-jarige leeftyd in Exeter gesterf; voordat sy 'n outobiografie kon voltooi wat sy enkele maande tevore begin dikteer het.[16][17] Die onvolledige teks daarvan is in 1979 onder die titel Smile Please: An Unfinished Autobiography gepubliseer.

Keur uit haar bibliografie[wysig | wysig bron]

  • The Left Bank and Other Stories, 1927
  • Postures, novel, 1928 (gepubliseer in die VSA onder die titel Quartet, 1929)
  • After Leaving Mr. Mackenzie, roman, 1931
  • Voyage in the Dark, roman, 1934
  • Good Morning, Midnight, roman, 1939
  • Wide Sargasso Sea, roman, 1966
  • Tigers Are Better-Looking: With a Selection from 'The Left Bank' , verhale, 1968
  • Penguin Modern Stories 1 (met Bernard Malamud, David Plante en William Sansom), 1969
  • My Day: Three Pieces, verhale, 1975
  • Sleep It Off Lady, verhale, 1976
  • Smile Please: An Unfinished Autobiography, 1979
  • Jean Rhys: Letters 1931-1966, 1984
  • Early Novels, 1984
  • The Complete Novels, 1985
  • Tales of the Wide Caribbean, verhale, 1985
  • The Collected Short Stories, 1987
  • Let Them Call It Jazz, verhale, 1995

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Modjeska, Drusilla (1999). Stravinsky's Lunch. Sydney: Picador. ISBN 0-330-36259-3.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Carr, Helen (2004). "Williams, Ella Gwendoline Rees (1890–1979),," Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press.
  3. ↑ "Lancelot Grey Hugh SMITH". genealogy.links.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Augustus 2020. Besoek op 14 Maart 2020.
  4. ↑ McFarlin-biblioteek Opgespoor 17 September 2015. Geargiveer 27 Oktober 2017 op Wayback Machine Bliss word soos volg aangehaal oor hul verhouding in Alexandra Pringle se inleiding tot die 1984-heruitgawe van Bliss se roman Luminous Isle: "She used to make me delightful West-Indian suppers, and we used to drink an awful lot. Well, she could hold it, but it used to make me ill, frequently ill. And she had a delightful husband who used to leave us, go out. Well, often he would come home and find us drunk. He once picked her off the floor. And he was furious if he found we'd drunk his wine."
  5. ↑ "Kent: From Maidstone Prison to the Wide Sargasso Sea!" Geargiveer 3 Desember 2013 op Wayback Machine, Reading Detectives.
  6. ↑ 6,0 6,1 Owen, Katie, "Introduction", Quartet, Penguin Modern Classics-uitgawe, Penguin, 2000, p. vi. ISBN 978-0-14-118392-3
  7. ↑ 7,0 7,1 Preliminary page in Jean Rhys, Quartet, Penguin: 2000, ISBN 978-0-14-118392-3
  8. ↑ Brian Kellow,"On the Beat: A novel that sings: Jean Rhys's Wide Sargasso Sea" Geargiveer 17 Mei 2021 op Wayback Machine, Opera News, December 2012 — Vol. 77, No. 6.
  9. ↑ "Jean Rhys – Wide Sargasso Sea" Geargiveer 12 Desember 2021 op Wayback Machine, RadioListings.
  10. ↑ "Jean Rhys – Wide Sargasso Sea", BBC Radio 4 Extra.
  11. ↑ "Wide Sargasso Sea", Drama, BBC Radio 4.
  12. ↑ Rhys, Jean; Melly, Diana; Wyndham, Francis (1984). Letters, 1931-1966 Jean Rhys ; Selected and ed. by Francis Wyndham and Diana Melly. ISBN 978-0-233-97567-2. OCLC 251855018.
  13. ↑ "Thirty-Minute Theatre" I Spy a Stranger (TV Episode 1972) – IMDb, http://www.imdb.com/title/tt0721085/fullcredits, besoek op 1 May 2020 
  14. ↑ "Villagers Reject 'Dull Spot' Jibe" Geargiveer 21 November 2015 op Wayback Machine, Exeter Express & Echo, 11 Februarie 2010.
  15. ↑ In Their Own Words: British Novelists. Ep. 1: Among the Ruins (1919–1939). BBC (2010).
  16. ↑ Mitgang, Herbert (17 Mei 1979). "Jean Rhys, 84, Novelist Known for 'sargasso Sea'". The New York Times (in Engels (VSA)). ISSN 0362-4331. Besoek op 24 April 2020.
  17. ↑ Lisa Paravisini, "BBC Interviews Jean Rhys's Typist", Repeating Islands, 14 Mei 2009.

Verdere leesstof[wysig | wysig bron]

  • Angier, Carol. Jean Rhys: Life and Work. Little, Brown and Co., 1990.
  • Casey, Nancy (September 1973). "Study in the Alienation of a Creole Woman". Caribbean Quarterly. 19 (3): 95–102. JSTOR 23050219.
  • Dash, Cheryl M. L. "Jean Rhys", in Bruce King, ed., West Indian Literature. Macmillan, 1979, pp. 196–209.
  • Joseph, Margaret Paul. Caliban in Exile: The Outsider in Caribbean Fiction, Greenwood Press, 1992.
  • Lykiard, Alexis, Jean Rhys Revisited. Stride Publications, 2000. ISBN 1-900152-68-1
  • Lykiard, Alexis. Jean Rhys Afterwords. Shoestring Press, 2006.
  • Pizzichini, Lilian (2009). The Blue Hour: A Life of Jean Rhys. W. W. Norton.
  • Seymour, Miranda. I Used to Live Here Once: The Haunted Life of Jean Rhys. 2022.
  • Vreeland, Elizabeth (Fall 1979). "Jean Rhys, The Art of Fiction No. 64". The Paris Review. Fall 1979 (76).

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Rhys&oldid=2622130"