NG gemeente Vishoek

Die kerk op Kalkbaai is op 26 April 1876 ingewy. Dit het tot 1950 as kerk diens gedoen, maar is nou die Kalkbaai-teater.

Die NG gemeente Vishoek is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die suide van die Kaapse Skiereiland. Dit het tot 1941 as die NG gemeente Simonstad bekendgestaan en toe sowat 'n dekade lank as Simonstad-Kalkbaai, nadat laasgenoemde deel opnuut deel van die moedergemeente geword het. Die hedendaagse Vishoekse gemeente is op 9 Desember 1855 van die NG gemeente Wynberg afgestig, sowat 20 jaar nadat Wynberg dienste in die Episkopaalse kerk en die Wesleyaanse kapel in Simonstad begin hou het vir die Afrikaans-Hollandse lidmate in dié omgewing.

Herderloos[wysig | wysig bron]

Die eerste kerkraadsvergadering het onder voorsitterskap van ds. Philip Eduard Faure plaasgevind. Die gemeente was 15 jaar lank vakant terwyl die konsulent en onderwysers die bearbeiding moes waarneem. Eers op 19 Mei 1870 word die eerste leraar, ds. G.A. Maeder, bevestig. Die eerste kerk is reeds op 10 Desember 1856 ingewy, nadat die hoeksteen vroeër gelê is deur Henry Dundas Trotter, kommandant van "Hare Majesteit Zeemacht" op Simonstad.

Die gemeente het sy destydse twee dienspunte gekry toe daar in 1875 begin is met die bou van 'n kerk op Kalkbaai, 'n wyk van die gemeente Simonstad. Dit was meer as 40 jaar voor die gemeente se latere sentrum, Vishoek, as dorpsgebied in 1916 aangelê is. Bruin lidmate het nog tot 1900 saam met die wit lidmate skool- en kerkgegaan. Kerkskole is gestig op Silo (vermoedelik die streek agter die berg op Simonstad), Magdala (die huidige Noordhoek) en Zilvermyn, asook op Simonstad en Kalkbaai. Ondersoek is telkens van kerkweë ingestel in hoeverre die onderwyser sendingwerk doen.

Kalkbaai stig af[wysig | wysig bron]

Eers op 26 April 1876 is 'n eie kerk op Kalkbaai ingewy. Die inwydingsrede is gehou deur dr. Philip Eduard Faure, wat opgemerk het dat dit op die dag en datum juis 41 jaar gelede was sedert hy die eerste godsdiensoefening gehou het op Simonstad, waarvan Kalkbaai later 'n buitewyk was.

Op 28 Januarie 1901 lewer ds. Abraham Isaac Steytler namens die ringskommissie 'n sterk pleidooi oor "het vergeefsche verspilling van krachten om twee kerken (Simonstad en Kalkbaai) te hebben en twee zoo afzonderlyke deelen ener gemeente behoorlyk te bedienen". Vier jaar later werp die pleidooi vrugte af toe Kalkbaai as afsonderlike gemeente afstig. Ds. S.P. Helm is op 22 Januarie 1906 as eerste leraar van daardie gemeente beroep. Sy opvolger was ds. C. H. Radloff en van 1925 het ds. P. J. Perold daar gearbei. Die laaste leraar was dr. P.F. Greyling, later algemene sekretaris van die N.G. Kerk-uitgewers. Na hom is een van net twee oorblywende Afrikaansmedium-laerskole (nadat al die ander saamgesmelt, toegemaak of tweetalige geword het) in die gebied tussen die Kaapstadse middestad en Simonstad, die Laerskool Paul Greyling in Vishoek, genoem. Die ander is Laerskool Simon van der Stel in Wynberg.

Hereniging[wysig | wysig bron]

In 1941 is die gemeentes weer onder die naam Simonstad-Kalkbaai verenig, met ds. N.J.S. van der Merwe van Simonstad as leraar. In 1950 is berig dat die oortuiging al meer begin posvat het dat 'n sentrale kerkgebou op Vishoek 'n dringende noodsaaklikheid geword het. Die gemeente het op 7 Januarie 1950 afskeid geneem van die ou kerkgeboutjie wat in 1876 gebou is op Kalkbaai en op 10 Mei 1952 'n nuwe kerkgebou op Vishoek by Kommetjieweg 1 in gebruik geneem. Dié kerkgebou is ontwerp deur die vermaarde Afrikaanse argitek Wynand Louw. Die ou kerkgebou word deesdae benut as die Kalkbaai-teater.^[1]

Simonstad stig af[wysig | wysig bron]

Die NG gemeente Simonstad het in 1974 van Vishoek afgestig, maar met die lidmaattal wat drasties afgeneem het van 440 in 1995 tot sowat 140 in 2010 en 112 in 2014 bestaan daar reeds 'n aantal jare lank 'n samewerkingsooreenkoms met Vishoek. Vishoek self se lidmaattal (belydend) het toegeneem van 857 in 1985 tot 1 000 in 2000 en 1 277 in 2008, maar volgens die 2010-Jaarboek van die NG Kerke dramaties afgeneem tot net 751 en daarna tot 705 in 2014, vergeleke met 'n daling in die ringe van Wynberg en Vishoek (wat intussen saamgesmelt het as die Ring van Wynberg) van sowat 7 870 in 1985 tot 3 727 in 2008 en 2 475 in 2014. Vishoek se aandeel aan die totale getal lidmate in die ring het dus toegeneem van net meer as 'n tiende tot meer as 'n kwart.

Enkele leraars[wysig | wysig bron]

Simonstad

G.A. Maeder, 19 Mei 1870–1873, eerste leraar.
Willem Petrus Rousseau, 1874–1877, waarna NG gemeente Hopetown, waar hy in 1880 bedank ná onenigheid
E.Z.J. de Beer, 1878–1880
Rutger Hendrik van de Wall, 1881–1882
Pieter Schalk van Heerden, 1884–1885 (vertrek na Boshof)
Daniel Jozua Pienaar, 1887–1891
Gabriel Francois Cloete van Lingen, 21 Desember 1891 – November 1907 (vertrek na Cathcart)
Dirk Johannes Jacobus van Velden, 1909 – 9 Januarie 1914 (oorlede in die amp)
Johannes Albertus Hurter, 1915–1918
M.L. de Villiers 1919–1930 (komponis van Die Stem)
Adriaan Gysbert Driessen, 1931 – 4 September 1933 (oorlede in die amp)
Nicolaas Johannes Stephanus van der Merwe, 1934–1947

Kalkbaai

Sam Helm, 22 Januarie 1906–1912
C.H. Radloff, tot 1925, tweede leraar van Kalkbaai.
P.J. Perold, 1925–1935
Dr. Paul Greyling, 1935–1938

Simonstad-Kalkbaai, Vishoek

Nicolaas Johannes Stephanus van der Merwe, 1934–1947 (gemeente was toe nog Simonstad, verenig in 1941 as Simonstad-Kalkbaai)
Hendrik Francois Möller Louw, 1947–1974 (Vlootkapelaan vanaf 1961. Een van Simonstad se eerste leraars)
Lafras Moolman, 1961 – Julie 1965
Johannes Lodewickus van Rooyen, 1965–1969
Ebenhaezer Odendaal, 1969–1974 (vlootkapelaan)
Stephanus Hendrik Botes, 1974 (vlootkapelaan. Na Simonstad as een van die eerste leraars)
Pieter Cornelius Potgieter, 1969–1974 (later professor in teologie aan die UP en UOVS).
Matthys Johannes Basson, 1975 – 26 Julie 1985
Solly Ozrovech, 1985 – 14 April 1991 (skrywer van Christelike boeke)
John Louw Wahl, 1987–1999 (uit die bediening)
Jan Hendrik van Heerden, 1991 – hede
Martin Barnard, 1999 – hede

Ds. R.H. van de Wall, leraar van Simonstad van 1881 tot 1882.
Ds. P.S. van Heerden was leraar van Simonstad van 1884 tot 1885.
Ds. Daniel Jozua Pienaar was leraar van Simonstad van 1887 tot 1891.
Ds. G.F.C. van Lingen, leraar van Simonstad van 1891 tot 1907.
Ds. Samuel Peter Helm, eerste leraar van Kalkbaai van 1906 tot 1912.
Ds. C.H. Radloff, leraar van Kalkbaai tot 1925.
Ds. W.P. Rousseau, een van die eerste vier studente aan die Kweekskool en een van die gemeente se vroegste leraars.
Dr. Paul Greyling, leraar van Kalkbaai van 1935 tot 1938.
Ds. N.J.S. van der Merwe, leraar van Simonstad van 1934 tot 1947, toe dit reeds Simonstad-Kalkbaai was.
Ds. J.L. van Rooyen, leraar van 1965 tot 1969.
Ds. (later prof.) P.C. Potgieter, leraar van Vishoek van 1969 tot 1974.